Γνωσιακή σύγκλιση είναι η τάση να πιστεύουμε ότι οι σκέψεις μας και η πραγματικότητα είναι το ίδιο πράγμα και περιλαμβάνει τη συγχώνευση ανάμεσα σε εμάς και τις σκέψεις μας. Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;
Η γνωσιακή σύγκλιση είναι ένα νοητικό φαινόμενο. Προκαλείται όταν η γραμμή ανάμεσα σε εμάς και τις σκέψεις μας θολώνει. Με άλλα λόγια, πιστεύουμε τις σκέψεις μας και γίνονται η πραγματικότητά μας. Αυτό το μοτίβο σκέψης μπορεί να προκαλέσει πολλή ενόχληση και δυσφορία. Επομένως, είναι σημαντικό να μάθουμε να αποστασιοποιούμαστε από τις σκέψεις μας. Οι σκέψεις είναι συχνά προκατειλημμένες ή παράλογες, ενώ η πραγματικότητα και η ταυτότητά μας περιλαμβάνουν πολλά περισσότερα από σκέψεις.
Γνωσιακή σύγκλιση: όταν οι σκέψεις γίνονται η πραγματικότητα
Η ψυχολογία ορίζει τη γνωσιακή σύγκλιση ως τη συγχώνευση αυτού που σκεφτόμαστε και αυτού που νομίζουμε ότι είμαστε. Στην πραγματικότητα, συγχωνευόμαστε με τις σκέψεις μας και τελικά δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε τον εαυτό μας από αυτές. Κατά συνέπεια, οι διαδικασίες της σκέψης, της συνείδησης και της ερμηνείας της πραγματικότητας αναμειγνύονται.
Με τη γνωσιακή σύγκλιση, δεν είμαστε σε θέση να διακρίνουμε ανάμεσα σε αυτό που σκεφτόμαστε και στις συνθήκες που μας ωθούν να σκεφτόμαστε έτσι. Έτσι, συμπεριφερόμαστε λες και οι σκέψεις μας είναι η απόλυτη αλήθεια. Στην πραγματικότητα, ξεχνάμε να συγκρίνουμε αυτό που σκεφτόμαστε με την πραγματικότητα που μας έκανε να σκεφτόμαστε έτσι. Για τον λόγο αυτό, δεν μπορούμε να αποκτήσουμε προοπτική για τις ίδιες μας τις σκέψεις. Ουσιαστικά, έχουμε αναμιχθεί μαζί τους.
Ο αντίκτυπος στη συμπεριφορά
Αυτό το μοτίβο σκέψης μας οδηγεί να ερμηνεύουμε τις σκέψεις μας ως κυριολεκτικές, γεγονός που αναμενόμενα επηρεάζει τη συμπεριφορά μας. Αρχίζουμε σταδιακά να συμπεριφερόμαστε σύμφωνα με αυτές τις σκέψεις, γίνονται δηλαδή η μόνη μας πραγματικότητα.
Για την καλύτερη κατανόηση αυτής της έννοιας, ακολουθεί ένα παράδειγμα. Φανταστείτε ότι κάποιος έπαθε κρίση πανικού στον δρόμο, η οποία τον έκανε να νιώσει δυσφορία. Ωστόσο, κατάφερε να ηρεμήσει και να επιστρέψει στο σπίτι. Την επόμενη μέρα, όταν πρέπει να ξαναβγεί έξω, αρχίζει να τρέμει με το που ανοίγει την πόρτα. «Θα πάθεις κι άλλη κρίση πανικού» λέει στον εαυτό του.
Έτσι, χωρίς καν να το συνειδητοποιήσει, η σκέψη του έχει ήδη δημιουργήσει μια πραγματικότητα, την οποία δεν μπορεί να αλλάξει. Επομένως, απλά μένει στο σπίτι και ο κύκλος αυτός συνεχίζεται. Υπάρχουν πολλά άλλα παραδείγματα – μερικά μπορεί να αφορούν μόνο τον εαυτό μας, ενώ άλλα μπορούν να οφείλονται σε εξωτερικούς παράγοντες. Παρ’ όλα αυτά, όλα μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό: τη συγχώνευση των σκέψεών μας με τον εαυτό μας.
Διαβάστε σχετικά: Η δύναμη των Σκέψεων και η ρύθμιση του Συναισθήματος και της Συμπεριφοράς
Γνωσιακή αποκόλληση: η καταπολέμηση της γνωσιακής σύγκλισης
Η γνωσιακή αποκόλληση είναι μια τεχνική που αποτελεί κεντρικό κομμάτι της Θεραπείας Αποδοχής και Δέσμευσης (ΘΑΔ). Ένα θεμελιώδες μέρος αυτής της θεραπείας είναι να βοηθήσει το άτομο να αποστασιοποιηθεί από τις σκέψεις του. Το άτομο που συνειδητοποιεί ότι οι σκέψεις συχνά δεν πραγματοποιούνται, το επιτυγχάνει αυτό. Οι τεχνικές γνωσιακής αποκόλλησης περιλαμβάνουν ασκήσεις που πρέπει να πραγματοποιήσει ο θεραπευόμενος, οι οποίες τον βοηθούν να ενεργεί ανεξάρτητα από αυτά που του λέει το μυαλό του.
Γνωσιακή αποκόλληση για την ενθάρρυνση της αποδοχής
Η αποδοχή αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στη Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης. Είναι επίσης βασικό κομμάτι και σε άλλους τύπους θεραπειών, καθώς και για ορισμένες διαταραχές. Σημαίνει ότι αποδεχόμαστε τον πόνο, τις εμπειρίες και τα συναισθήματά μας.
Η γνωσιακή αποκόλληση διευκολύνει αυτή τη διαδικασία, διότι αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα. Επιπλέον, η διαδικασία αποδοχής μας βοηθά να αποσυνδεθούμε ως άτομα από αυτόν τον τρόπο αντίληψης.
Η αποδοχή όσων έχουν συμβεί είναι το πρώτο βήμα για να ξεπεραστούν οι συνέπειες οποιασδήποτε ατυχίας.
William James
Άσκηση: Σύννεφα στον ουρανό
Όπως αναφέραμε πρωτύτερα, υπάρχουν πολλές γνωσιακές ασκήσεις αποκόλλησης. Μια από αυτές είναι «τα σύννεφα στον ουρανό». Αυτή η άσκηση μας βοηθά να δούμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα που μας κάνουν να νιώθουμε άβολα σαν να ήταν σύννεφα στον ουρανό. Ενώ μπορεί να καλύψουν τον ουρανό για λίγο, τελικά προσπερνούν και φεύγουν. Οι σκέψεις μας θα κάνουν ακριβώς το ίδιο.
Δεν χρειάζεται να υποφέρουμε από κάποια ψυχική διαταραχή για να βιώσουμε το φαινόμενο της γνωσιακής σύγκλισης. Ωστόσο, μπορεί αναμφίβολα να επηρεάσει την προσωπική μας ευημερία. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει όταν το βιώνουμε. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορέσουμε να το επεξεργαστούμε. Η γνωσιακή αποκόλληση είναι μία από τις πιο δημοφιλείς τεχνικές για την αντιμετώπιση της γνωσιακής σύγκλισης.
Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικοί τύποι θεραπείας και ο καθένας χρησιμοποιεί τα δικά του εργαλεία για να βοηθήσει τους θεραπευόμενους να αποστασιοποιηθούν από τις σκέψεις τους.
Απόδοση: Κατερίνα Κακουλάκη, Ειδικευόμενη Σχολική Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*