Η V. Satir (1992) ονομάζει εναρμόνιση το να είμαστε ειλικρινείς με τα συναισθήματά μας. Να υπάρχει, δηλαδή, συνέπεια ανάμεσα σε αυτό που νιώθουμε, αυτό που σκεφτόμαστε και αυτό που επικοινωνούμε.
Και ενώ μοιάζει απλό, στην πράξη -πολλές φορές- γίνεται δύσκολο, με αποτέλεσμα να δυσκολευόμαστε στη σχέση με τον εαυτό μας και στη σχέση μας με τους άλλους.
Το αυτόνομο νευρικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την έκφραση των συναισθημάτων μέσω σωματικών, μη λεκτικών, αντιδράσεων (π.χ αύξηση παλμών, έκκριση αδρεναλίνης) και απέναντι σε αυτές τις αντιδράσεις έχουμε λίγο ή κανέναν έλεγχο, τουλάχιστον στην έναρξή τους.
Ωστόσο, ο καθένας από εμάς έχει και μια υποκειμενική αντίδραση στην έκφραση των συναισθημάτων του, που συνδέεται με τις εμπειρίες και τα βιώματά του, τον τρόπο που σκέφτεται και αντιλαμβάνεται τον κόσμο, τη συνειδητή και ασυνείδητη μνήμη του σχετικά με συναισθήματα καθώς και τις προϋπάρχουσες νοηματοδοτήσεις του γύρω από αυτά.
Αυτή η υποκειμενική διάσταση είναι που μας κάνει να αντιδρούμε μοναδικά έναντι των υπολοίπων ανθρώπων (διαφοροποίηση σε εξαιρετικά σημαντικό βαθμό) και που ταυτόχρονα είναι ο "χώρος" στον οποίο μπορούμε να έχουμε συνειδητή επίδραση, εφόσον το επιλέξουμε και το επιδιώξουμε.
Διαβάστε σχετικά: Το παιχνίδι του ελέγχου και της αποφυγής
Η αδυναμία να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας ως πηγή πολύτιμης και πολύπλευρης πληροφόρησης, δυνάμει αξιοποιήσιμης από εμάς, μας οδηγεί σε ατέρμονες εσωτερικές μάχες που υπονομεύουν την ικανότητά μας για καθαρή σκέψη. Όπως έλεγε ο Αριστοτέλης: Το να είσαι οργισμένος είναι εύκολο. Το να εξοργιστείς όμως με το σωστό άτομο, για το σωστό λόγο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για το σωστό σκοπό και με το σωστό τρόπο, αυτό είναι δύσκολο.
Το δελφικό ρητό "γνώθι σαυτόν", που χρησιμοποιούσε συχνά ο Σωκράτης, μπορεί να γίνει φωτεινός οδηγός στη συναισθηματική μας αντίδραση. Πρόκειται για την αυτεπίγνωση, τη βαθύτερη δηλαδή κατανόηση του εαυτού μας μέσα από μια συνεχή και επίμονη προσπάθεια παρατήρησης όσων μας συμβαίνουν εσωτερικά και όσων νιώθουμε, με τρόπο που να επιτρέπει την εμβάθυνση και όχι τη βύθισή μας σε αυτά.
Όπως αναφέρει ο Goleman (2011) η κατανόηση των συνθηκών που μας πυροδοτούν συγκεκριμένες συναισθηματικές αντιδράσεις, ειδικά όταν αυτές είναι ιδιαίτερα έντονες και επίμονες, έχει μεγάλη σημασία για τον έλεγχο αυτών των αντιδράσεων. Η ικανότητα αυτοελέγχου αυξάνει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή μας και μας επιτρέπει να διαχειριζόμαστε την εσωτερική μας πραγματικότητα με αισιοδοξία, ελπίδα και κυρίως με την πίστη ότι μπορούμε να επιδράσουμε στα γεγονότα της ζωής μας και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να θυμόμαστε ότι όλα τα συναισθήματα αποτελούν προτροπές για δράση και κάθε συναίσθημα προετοιμάζει το σώμα μας για διαφορετικό είδος αντίδρασης (π.χ με το θυμό έχουμε έκκριση αδρεναλίνης για να μπει το σώμα σε δράση).
Επίσης, ότι, η υποκειμενική διάσταση, μέσω της αυτοπαρατήρησης, μπορεί να διαμορφώνει τα συναισθήματά μας περαιτέρω και να τα μετατρέπει σε κινητήριες δυνάμεις για πολυδιάστατη δράση (όχι μόνο σωματική αλλά και πνευματική), για άντληση νοήματος από τις εμπειρίες μας και τις συνθήκες της ζωής μας, για τη λήψη αποφάσεων πιο σταθερών, δημιουργικών και πρωτότυπων και για σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους και πιο αποτελεσματική επικοινωνία μαζί τους.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Goleman, D. (2011). Η συναισθηματική νοημοσύνη. Αθήνα: Πεδίο.
- Satir, V. (1992). Ανθρώπινη επικοινωνία. Αθήνα: Δίοδος.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
