Η καταξιωτική μας προσκαλεί σε μια ηθική συμπερίληψης, στην σύνδεση με τη βιολογία της αγάπης, τη συνεργατικότητα, σε ένα κόσμο που χωράμε όλοι και όλες.
Πολλοί άνθρωποι, μετά την έκδοση της Γραμματικής των Αποθεμάτων με ρωτούν τι σημαίνει η φράση καταξιωτική συστημική διερεύνηση.
Αναρωτιούνται αν είναι μία προσέγγιση που αφορά μονάχα το σχολείο, την κοινότητα, και τις ομάδες ή αν μπορεί να εφαρμοστεί στην καθημερινή μας ζωή. Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα νομίζω πως αρχικά χρειάζεται να αποσαφηνίσουμε ορισμένα ερωτήματα σε σχέση με τον όρο καταξιωτική.
Ο ορισμός παραπέμπει στη σημασία που έχει το να αναγνωρίζουμε και να εστιάζουμε στην αξία που εμπεριέχεται στην ταυτότητα ενός συστήματος ή ενός ατόμου.
Πολύ συχνά όμως δημιουργικοί και ανήσυχοι άνθρωποι, που χαρακτηρίζονται από μια κριτική σκέψη, αναρωτιούνται αν η απόδοση της καταξίωσης από κάποιον άνθρωπο σε κάποιον άλλο μπορεί να ενέχει τον κίνδυνο να επικυρωθεί μία σχέση εξουσίας μέσα σε μια σχέση.
Αυτό είναι ένα εξαιρετικά εύστοχο ερώτημα καθώς πραγματικά χρειάζεται να αναρωτηθούμε εάν είναι θεμιτό κάποιος άνθρωπος να διαθέτει το κύρος και την εξουσία προκειμένου να επικυρώσει ταυτότητες αξίας όπως βέβαια και αντίστοιχα να απαξιώσει μέσα από τον αυταρχισμό, την επικριτικότητα, την έλλειψη σεβασμού την ειρωνεία και πολλές ακόμα πρακτικές που συνδέονται ή ενισχύουν μια ταυτότητα υποτίμησης και έλλειψη αυτοεκτίμησης.
Αυτό το ερώτημα μας έχει κινητοποιήσει προκειμένου να αναπτύξουμε μία στερεή μεθοδολογία και θεωρία σχετικά με το πώς η καταξιωτική μπορεί να εφαρμοστεί με ασφάλεια και χωρίς τον κίνδυνο χειραγώγησης στην καθημερινή μας ζωή.
Ας δούμε αρχικά το ακόλουθο σχήμα:
Σε αυτό το σχήμα παρατηρούμε ότι υπάρχει μια ακολουθία:
Αρχικά διερευνούμε ένα πρόβλημα και τις επιδράσεις του στις ζωές μας και αναρωτιόμαστε: Πως θα ήταν αν αντί για το πρόβλημα συνδεόμαστε με την κατανόησής και την φροντίδα των αναγκών μας;
Ακολούθως είναι σημαντικό να κατανοήσουμε και να ανακαλύψουμε ή να επανασυνδεθούμε με τα αποθέματα και τις ικανότητές μας.
Στην συνέχεια μέσα σε μια συνθήκη ασφάλειας, είναι σημαντικό να διατυπώσουμε στους, επιθυμίες και όνειρα για το μέλλον, τα οποία στη συνέχεια θα τα συνδέσουμε με ένα σχέδιο δράσεις αλλά και όλες εκείνες τις πράξεις που θα μετατρέψουν το σχεδιασμό σε πράξεις και θα οδηγήσουν σε αλλαγές και μετασχηματισμούς.
Γίνε καλύτερος Θεραπευτής/τρια με το ΑCADEMY Επιμορφωτικό Σεμινάριο: «Ο Ίρβιν Γιάλομ και η Τέχνη της Ψυχοθεραπείας»
Όλη αυτή η διαδρομή δεν είναι γραμμική, συχνά λέμε πως στη διαδρομή υπάρχουν πισωγυρίσματα και ματαιώσεις και οι αλλαγές είναι πάντα πιο σύνθετες.
Επίσης πρέπει να τονίσουμε ότι η διερεύνηση της καταξίωσης αποτελεί πρώτα από όλα μία διαλογική πράξη και ότι αυτός ο διάλογος είναι τόσο εσωτερικός όσο και εξωτερικός.
Οι εσωτερικοί διάλογοι αφορούν τη συνομιλία μεταξύ διαφορετικών φωνών και πλευρών του εαυτού (είναι αυτό στην καθημερινή μας ζωή ονομάζουμε σκέψεις). Γνωρίζουμε ότι αυτές οι φωνές, οι πλευρές καθώς και οι σκέψεις που τις συνοδεύουν, έχουν προέλθει από την παιδική μας ηλικία μέχρι τη παρούσα στιγμή και έχουν δημιουργηθεί μέσα από μία πολύπλοκη διαδικασία.
Πολλές εμπειρίες, πολλές επιδράσεις σημαντικών ανθρώπων, πολλές δικές μας διαφοροποιήσεις έχουν συμβάλει στη δημιουργία αυτών των εσωτερικών φωνών.
Έτσι είναι αναπόφευκτο οι φωνές να είναι αντιφατικές ενώ ταυτόχρονα ο εσωτερικός μας διάλογος να χαρακτηρίζεται συχνά από συγκρούσεις.
Ειδικότερα οι συγκρούσεις εκτυλίσσονται μέσα σε ένα ευρύ φάσμα που ξεκινάει από την αυτό-επίκριση και την υποτίμηση και φτάνει μέχρι το θαυμασμό για τον εαυτό μας και την αυτοεκτίμηση καθώς άλλες φωνές μας προσκαλούν σε ταυτότητες που οδηγούν στην αυτό- υποτίμηση και άλλες στην αυτοεκτίμηση.
Αντίστοιχα συμβαίνει και στους εξωτερικούς διαλόγους αφού καθώς κινούμαστε μέσα σε ένα τοπίο εμπειριών συνομιλούμε και σχετιζόμαστε μέσα σε πολλά διαφορετικά συστήματα. Ορισμένα από αυτά άλλοτε προωθούν την ανταγωνιστικότητα και την επιθετικότητα κι άλλοτε την συνεργατικότητα και τον αλληλοσεβασμό.
Ωστόσο οι διάλογοι που αναπτύσσονται είναι σύνθετοι, πολλές φορές περιέχουν διπλά μηνύματα καθώς απευθύνουν ή προσκαλούν ταυτόχρονα στην καταξίωση και στην απαξίωση.
Οι φωνές τόσο οι εσωτερικές όσο και εξωτερικές βρίσκονται λοιπόν σε ένα συνεχή διάλογο μεταξύ τους και έχει τεράστια σημασία σε ποια σημεία αυτού του διαλόγου θα συναντηθούμε και ποια σύνθεση θα παραχθεί από τη συνάντηση.
Όσον αφορά τον κίνδυνο της χειραγώγησης ή της επικύρωσης μιας σχέσης εξουσίας στον οποίο αναφερθήκαμε αρχικά χρειάζεται να πούμε για μία ακόμα φορά ότι η καταξιωτική προτάσσει ένα μοντέλο σχέσης που βασίζεται στην συνεργατικότητα η οποία εμπνέεται από την ιδέα ότι κανένας άνθρωπος δεν είναι ειδικός και ειδήμονας να εξηγήσει ή να ορίσει το σωστό και το λάθος στη ζωή και τις πράξεις των άλλων ανθρώπων.
Οι βασικές αρχές σαν οδηγός αισθητικής, ερμηνείας και δράσης
Σε αυτό το σημείο θεωρώ ότι είναι σημαντικό να εστιάσουμε στην αξία της καταξιωτικής σαν μια οποία αφορά τρείς περιοχές στις οποίες οργανώνεται η ανθρώπινη εμπειρία.
Αυτές οι περιοχές είναι η αισθητική, η ερμηνεία και η δράση.
Αν θα επιθυμούσαμε λοιπόν να θέσουμε ορισμένες βασικές αρχές για την αξιοποίηση της Καταξιωτικής μέσα στις καθημερινές μας πρακτικές θα ήταν σημαντικό να εστιάσουμε στα ακόλουθα:
- Όταν νιώθουμε εγκλωβισμένοι/ες ας είμαστε σε επαφή τη γνώση ότι έχουν υπάρξει στιγμές και εμπειρίες στις οποίες έχουμε κατορθώσει να έρθουμε σε επαφή με τα αποθέματα και τις δυνατές πλευρές του εαυτού μας.
- Αν λειτουργούμε μέσα σε μία ομάδα ή μέσα σε μία οικογένεια ας αναζητάμε μέσα από το βλέμμα μας θετικές πλευρές των ανθρώπων με οποίους σχετιζόμαστε.
- Όταν φοβόμαστε να βάλουμε στόχους και να ονειρευτούμε ένα διαφορετικό μέλλον, από το παρόν που ζούμε, επειδή έχουμε πληγωθεί ή έχουμε ματαιωθεί στο παρελθόν ας σκεφτούμε ότι στην πραγματικότητα ο χρόνος δεν διαχωρίζεται σε παρελθόν παρόν και μέλλον αλλά κάθε πλευρά του χρόνου έχει την ίδια βαρύτητα. Έτσι δεν είναι μόνο το παρελθόν παντοδύναμο αλλά επίσης το παρόν μας και το μέλλον που ονειρευόμαστε.
- Είναι πολύ σπουδαίο στην καθημερινή μας ζωή να αναρωτιόμαστε και να είμαστε ανοιχτοί να ανακαλύψουμε τι είναι αυτό που μπορεί να λειτουργήσει και να κάνει καλύτερες τόσο τις σχέσεις μας όσο και τις δράσεις μας. Στην καταξιωτική ονομάζουμε αυτή την αρχή ως θετική αρχή.
- Σε σχέση με την αισθητική έχει σπουδαία σημασία να κατανοήσουμε ότι η γλώσσα με την οποία εκφράζουμε τις σκέψεις μας η τις ιδέες μας όπως και επίσης το βλέμμα με το οποίο προσεγγίζουμε τον κόσμο και τους άλλους τριγύρω μας, αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την υποκειμενική μας εμπειρία. Έτσι συχνά λέμε ότι γλώσσα δημιουργεί τον κόσμο που ζούμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι αντικειμενικές συνθήκες δεν υπάρχουν.
Σημαίνει όμως ότι έχουμε τη δυνατότητα μέσα από τη γλώσσα να δημιουργήσουμε μία πραγματικότητα στην οποία ο μετασχηματισμός και οι αλλαγές μπορούν να συμβούν. Έτσι έχει μία τεράστια διαφορά το να πούμε «όλα είναι πιθανό να συμβούν», από τη φράση «τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει».
- Το βλέμμα και η οπτική μας έχει επίσης μια τεράστια σημασία. Υπάρχει μια διαφορά από το να βλέπουμε τον κόσμο ως ένα τρομακτικό τοπίο γεμάτο από απειλές, συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις από το να προσπαθούμε να εντοπίσουμε μέσα σε αυτό το τοπίο ποιες πρακτικές, ποιες αξίες, ποιες ηθικές στάσεις μας προσκαλούν στη συνύπαρξη, στην συμπερίληψη, στην αλληλοβοήθεια και στην ανθρώπινη καλοσύνη. Αυτές τις πρακτικές μέσα σε ένα βίαιο κόσμο τις ανακαλύπτουμε ή τις δημιουργούμε μέσα από τις ρωγμές
- Οι ρωγμές συνίστανται έτσι σε εναλλακτικές εμπειρίες, που δεν κυριαρχούνται από την επίδραση των προβλημάτων. Οι υπέροχοι στίχοι από ένα τραγούδι του Λέοναρντ Κοέν σχετικά με τις ρωγμές είναι χαρακτηριστικοί:
Χτύπα όσες από τις καμπάνες χτυπάνε ακόμα
ξέχνα την τέλεια προσφορά σου
παντού υπάρχει μία ρωγμή
έτσι μπαίνει το φως
Αυτή τη ρωγμή, από την οποία μπορεί να εισέλθει το φως την αναζητάμε μέσα από το βλέμμα μας ή μέσα από μία γλώσσα που εστιάζει στην αναγνώριση και στην καταξίωση προκειμένου να ενισχύσουμε ή και να αποκτήσουμε τον έλεγχο στη ζωή μας.
Γίνε καλύτερος Θεραπευτής/τρια με το ΑCADEMY Επιμορφωτικό Σεμινάριο: «Αξιολόγηση και Παρέμβαση με Αυτοκτονικούς Θεραπευόμενους»
Η καταξιωτική στις οικογενειακές και διαπροσωπικές σχέσεις
Παρότι η καταξιωτική είναι μία προσέγγιση που αναδεικνύει τις αξίες τις δεξιότητες και τις ικανότητες των συστημάτων σχετικά με αυτό που είναι καλύτερο να συμβεί μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματική στις οικογενειακές ή στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Για παράδειγμα στις οικογενειακές σχέσεις είναι σημαντικό οι άνθρωποι να μην είναι επικριτικοί ο ένας προς τον άλλον, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν μικρά παιδιά τα οποία δεν μπορούν να διαχειριστούν εύκολα την επίκριση και μπορούν να ενοχοποιηθούν.
Γνωρίζουμε ότι τα παιδιά είναι πολύ ευαίσθητα τόσο στην κριτική όσο και στη ματαίωση για αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό να τα ενθαρρύνουμε και να εστιάζουμε στις θετικές τους πλευρές ώστε να μπορούν να αισθάνονται ασφάλεια και να προσπαθούν να πετύχουν αυτό που θέλουν ακόμα και όταν αρχικά αποτυγχάνουν.
Στην ψυχοθεραπεία πολλοί άνθρωποι, που δεν γνωρίζουν σε βάθος την προσέγγιση, συχνά επικρίνουν την καταξιωτική προσέγγιση ως μία θεραπεία που εστιάζεται μόνο στο θετικό.
Σύμφωνα με αυτή την κριτική η καταξιωτική παραβλέπει τη σοβαρότητα της επίδρασης των προβλημάτων και προτείνει ότι αυτά μπορούν να ξεπεραστούν μόνο με την εστίαση στο απόθεμα και τη σύνδεση με την επιθυμία και το μέλλον.
Θα έλεγα ότι αυτή είναι μία άδικη κριτική, αλλά όχι ανώφελη, καθώς αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι δύο πράγματα.
Το ένα αφορά στο γεγονός ότι καθώς δημιουργούμε αυτό που ονομάζουμε τοπία ασφαλείας και υποδοχής της εμπειρίας των ανθρώπων δημιουργούμε ταυτόχρονα τοπία στα οποία οι άνθρωποι νιώθουν αξιοπρέπεια. Μέσα σε αυτή τη συνθήκη οι άνθρωποι μπορούν να μιλήσουν χωρίς ντροπή και ενοχή για σοβαρά προβλήματα και πολύ δύσκολα συναισθήματα που νιώθουν.
Έτσι μέσα από μία καταξιωτική προσέγγιση διευκολύνουμε τους ανθρώπους να μιλήσουν για τα ελλείμματα τους και τις ματαιώσεις, ενώ ταυτόχρονα νοιώθουν αξία και σεβασμό.
Αυτό δεν είναι παράδοξο ούτε αντιφατικό αν αποδεχτούμε ότι ο άνθρωπος είναι μία πολυφωνική οντότητα κάτι το οποίο σημαίνει ότι έχουμε μέσα μας τόσο θετικές όσο και δύσκολες ή αρνητικές πλευρές. Ένα δεύτερο στοιχείο το οποίο είναι σε άμεση συνάρτηση με το πρώτο είναι το γεγονός ότι όσο περισσότερο ασφαλείς νιώθουμε τόσο περισσότερο ανοιχτοί είμαστε να αμφισβητήσουμε βεβαιότητες ή στερεότυπα και προκαταλήψεις που έχουμε.
Όταν λοιπόν νιώσουμε ασφάλεια μπορούμε να εκφράσουμε τα δύσκολα συναισθήματα και να αναρωτηθούμε πως τα προβλήματά μας αποτελούν όπως έλεγε ο Πήτερ Λάνγκ, «ματαιωμένα όνειρα». Μπορούμε ακόμα να αναρωτηθούμε σε ποιες αλλαγές και μετακινήσεις μας προσκαλούν αυτά που βιώνουμε ως συμπτώματα ως να αναρωτηθούμε πως έχουμε στο παρελθόν ξεπεράσει απειλές οι δυσκολίες καθώς και ποια στοιχεία του εαυτού μας μπορούμε να ενεργοποιήσουμε για να διαχειριστούμε στις δυσκολίες του παρόντος.
Επίσης έχει σημασία να αναρωτηθούμε για τα ακόλουθα:
- ποιες από τις σχέσεις μας μπορούν να λειτουργήσουν ως αποθέματα ή ως κοινότητες φροντίδας;
- ποιες είναι οι καταστάσεις που ζούμε στην καθημερινότητά μας για τις οποίες αισθανόμαστε ότι είμαστε τυχεροί που υπάρχουν και υπερήφανοι που συμβάλουμε σε αυτές;
- πώς μπορούμε να τροφοδοτήσουμε περαιτέρω αυτές τις εμπειρίες;
Μία αρχή που βοηθάει να κατανοήσουμε σημασία που έχει να αναζητούμε τις δυνατότητες για δράση και δημιουργικότητα είναι η αρχή του ηλιοτρόπιου. Σύμφωνα με αυτή την αρχή όπως τα ηλιοτρόπια τείνουν να αναζητήσουν τον ήλιο προκειμένου να αναπτυχθούν έτσι και οι άνθρωποι αναζητούν τα φωτεινά τους σημεία προκειμένου να μπορέσουν όχι μόνο να επιβιώσουν αλλά κυρίως να δημιουργήσουν κοινότητες συνεργασίας και αλληλοβοήθειας.
Το μέλλον
Ας δώσουμε τώρα λίγο χώρο να μιλήσουμε σχετικά με τη σημασία που έχει η εστίαση στο μέλλον.
Αυτή η εστίαση είναι ταυτόχρονα μία πρόσκληση να συνδεθούμε τόσο με τις βαθύτερες ανάγκες όσο και τις βαθύτερες επιθυμίες μας.
Ωστόσο για να μπορέσουμε να ονειρευτούμε η ζωή μας στο μέλλον χρειάζονται ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις. Αυτές είναι;
- η κατανόηση των αναγκών μας
- η σύνδεση αυτών των αναγκών με μία επιθυμία γιατί για παράδειγμα το να κατανοήσουμε ότι έχουμε ανάγκη να μας αγαπούν δεν θα μας οδηγήσει στη διεκδίκηση ή στην αναζήτηση αγάπης αν αυτή η ανάγκη δεν μετατραπεί σε επιθυμία.
- η αποδοχή της ελπίδας ότι οι αλλαγές ότι οι μετασχηματισμοί είναι δυνατόν να συμβούν. Η ελπίδα μπορεί να αποτελεί συχνά τη μοναδική μας διέξοδο από τη φυλακή στην οποία μας εγκλωβίζουν οι αρνητικές μας ιστορίες.
- Η κατανόηση ότι οι ελλείψεις και οι ματαιώσεις μας αποτελούν μια μήτρα από την οποία μπορούν να γεννηθούν καινούργια όνειρα και επιθυμίες.
- η αποδοχή της ρευστότητας και της αβεβαιότητας σαν αναπόφευκτες συνθήκες του κόσμου που ζούμε. Αναγνωρίζουμε ότι αυτές οι δυο συνθήκες μπορεί να είναι για πολλούς και πολλές από εμάς τρομακτικές ωστόσο αποτελούν την ίδια στιγμή ευκαιρίες για πειραματισμούς, για διεύρυνση των οριζόντων μας, για την δημιουργία καινούργιων πεδίων δράσης.
- Η αποδοχή της ιδέας ότι κάθε κρίση είναι ταυτόχρονα κίνδυνος και ευκαιρία. Αυτό είναι ιδιαιτέρα επίκαιρο στην εποχή μας καθώς εδώ και μια δεκαετία βιώνουμε μια παρατεταμένη κρίση, η οποία μπορεί να μας οδηγήσει τόσο σε κοινωνίες που θα βασίζονται στον αποκλεισμό όσο και κοινωνίες που θα βασίζονται στην βαθιά δημοκρατία και τη συμπερίληψη.
Το πράττειν, οι αλλαγές και οι μετασχηματισμοί
Ίσως τελικά το πιο δύσκολο στάδιο στην αξιοποίηση της καταξιωτικής στην καθημερινή μας ζωή να είναι το πέρασμα από τη σύνδεση με τα όνειρα για το μέλλον στις πράξεις και τις αλλαγές που χρειάζεται να κάνουμε για να υπάρξει αυτό.
Αυτό το γεγονός δεν είναι απαραίτητα κάτι που χρειάζεται να μας τρομάζει καθώς αποδεχόμαστε ότι οι αλλαγές δεν είναι συνδεδεμένες μόνο με την ελπίδα αλλά επίσης είναι συνδεδεμένες με το φόβο ή την ανάγκη για σταθερότητα.
Οι αλλαγές πολλές φορές μας συνδέουν με την αβεβαιότητα ή την ανησυχία για τις ανατροπές μπορούν να συμβούν στη ζωή μας.
Έτσι είναι ίσως χρήσιμο να ξεκινήσουμε από μικρές καθημερινές αλλαγές τις οποίες νιώθουμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε.
Μπορεί επίσης να είναι πολύ βοηθητικό να γυρίσουμε πίσω στις εμπειρίες μας και να συνδεθούμε με αλλαγές και μετακινήσεις που έχουμε κάνει και να αναρωτηθούμε:
- τι ήταν αυτό που μας έκανε να αισθανόμαστε ασφαλείς και μας επέτρεψε να πάρουμε ρίσκα;
- ποιες εσωτερικές αλλαγές χρειάζεται να κάνουμε για να μπορέσουμε να βαδίσουμε προς το μέλλον;
- ποια καινούργια νοήματα μπορούν να αναδυθούν αν πραγματικά κάνουμε μετασχηματισμούς και αλλαγές;
- ποιους φόβους μας χρειάζεται να αφουγκραστούμε και να φροντίσουμε;
Αυτό που επίσης μπορεί να είναι βοηθητικό προκειμένου να κάνουμε τις αλλαγές που χρειάζονται θα είναι να σκεφτούμε με λεπτομέρεια πώς θα είναι η ζωή μας στο μέλλον αν τα όνειρά μας γίνουν πραγματικότητα. Ας φανταστούμε λοιπόν τον εαυτό μας δέκα χρόνια αργότερα από τώρα και ας φανταστούμε ακόμα ότι ορισμένα από τα όνειρα η τις επιθυμίες μας, έχουν γίνει πραγματικότητα.
- Πώς θα ήταν η ζωή μας τότε;
- Τι θα λέγαμε ότι κάναμε, για να μπορέσουμε να συμβούν αυτές οι αλλαγές;
- Για ποιες από τις ενέργειές μας θα ήμασταν υπερήφανοι και υπερήφανες να αφηγηθούμε ιστορίες;
- Πώς θα ένιωθαν οι άνθρωποι οι οποίοι θα επηρεάζονταν από τις αλλαγές μας με ένα θετικό τρόπο;
Διαβάστε σχετικά: Συνεχιζόμενη ενδυνάμωση και φροντίδα ανάδοχων γονέων με βάση το Συνθετικό Συστημικό Μοντέλο Καταξιωτικής Διερεύνησης - Β' Μέρος
Οι ποιότητες στη καταξιωτική
Γνωρίζουμε ότι πολλά από τα όνειρα και τις επιθυμίες μας δεν θα πραγματοποιηθούν ποτέ, αυτό είναι αναπόφευκτο να συμβεί καθώς η ματαίωση ή η αποτυχία είναι μέρος της πραγματικής ζωής.
Ωστόσο αυτό που έχει σημασία δεν είναι αν τα όνειρά μας πραγματοποιηθούν όλα αλλά κυρίως αν εμείς θα παραμένουμε εσωτερικά συνδεδεμένοι με αυτά και με τις ποιότητες τις οποίες μας προσκαλούν.
Το να μιλήσουμε για ποιότητες στα όνειρα είναι κάτι πάρα πολύ σπουδαίο καθώς η έννοια της ποιότητας μας βοηθάει να γίνουμε όχι μόνο περισσότερο ρεαλιστές αλλά επίσης να κατανοήσουμε την έννοια της ηθικής.
Ας σκεφτούμε λίγο σχετικά με τα παιδιά.
Τα μικρά παιδιά συνηθίζουν να ονειρεύονται με ένα μαγικό τρόπο.
Στον κόσμο του μαγικού όλα μπορούν να συμβούν και όλα τα πλάσματα μπορούν να υπάρξουν. Επίσης πάντα θα υπάρξει ένας ήρωας ή μία ηρωίδα, π.χ. μία καλή νεράιδα που θα δώσει τη λύση και οι καλοί θα νικήσουν και θα σωθούν. Έτσι θα λέγαμε ότι τα παιδιά ονειρεύονται μέσα από την ποιότητα της μαγείας και της φαντασίας.
Καθώς τα παιδιά γίνονται έφηβοι και έφηβες η ποιότητα του μαγικού συμπληρώνεται και διευρύνεται με ποιότητες που συνδέονται με την ορμή, την αποφασιστικότητα και το πείσμα. Αυτές είναι σπουδαίες ποιότητες χάρη στις οποίες είναι οι άνθρωποι μπορούν και πετυχαίνουν τους στόχους τους.
Ωστόσο υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η ματαίωση να τους πληγώσει από τη στιγμή πού δεν έχουν συνδεθεί ακόμα με τις ποιότητες της ωριμότητας.
Σε αυτές τα όνειρά μας γίνονται περισσότερο ρεαλιστικά παρά ουτοπικά. Ο κίνδυνος είναι να αποσυνδεθούμε από τις προηγούμενες ποιότητες, αντί να κάνουμε μια σύνθεση με αυτές. Τότε ο ρεαλισμός και η ωριμότητα μπορούν εύκολα να γίνουν αμοραλισμός ατομισμός και κυνισμός.
Δύο ακόμα ποιότητες θεωρούμε πως είναι πολύ σπουδαίες.
Μία είναι η ποιότητα της συμφιλίωσης, η οποία είναι χρήσιμη όταν φτάνουμε σε μία ηλικία που αντιλαμβανόμαστε ότι πολλά από τα όνειρά μας δεν θα γίνουν ποτέ πραγματικότητα και πολλές από τις επιθυμίες μας θα ματαιωθούν.
Τότε είναι σημαντικό να συμφιλιωθούμε πρώτα από όλα με τον εαυτό μας, με τις ανθρώπινες αδυναμίες μας που δεν μας επέτρεψαν να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για τα όνειρα και τις επιθυμίες μας.
Αυτή η συμφιλίωση είναι ο μοναδικός δρόμος για να μην οδηγηθούμε στη στέρηση και στο θυμό.
Η τελευταία και πιο σπουδαία ποιότητα που συνδέεται με το μέλλον είναι η ποιότητα της γενναιοδωρίας.
Η γενναιοδωρία μας αφορά στον βαθμό πού αναρωτιόμαστε Πώς μπορούμε μεταφέρουμε την εμπειρία και τη γνώση μας στις νεότερες γενιές.
Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν χαρίσουμε απλόχερα ότι έχουμε διδαχτεί και ότι έχουμε κερδίσει από τη ζωή μας στους άλλους ανθρώπους. Όπως αναφέρει ο Γκαλεάνο σε μία από τις ιστορίες του οι άλλοι οι νεότεροι μπορούν να σπάσουν σε μικρά κομμάτια την κληρονομιά μας και μετά με αυτά τα υλικά να χτίσουν κάτι δικό τους. Αυτό είναι πολύ χρήσιμο αν μας ενδιαφέρει οι άνθρωποι να γίνουν περισσότερο αυτόνομοι και περισσότερο ελεύθεροι και δημιουργικοί.
Αντί επιλόγου δυο λόγια για την ηθική
Ένα τελευταίο στοιχείο που θέλουμε να βάλουμε στην κουβέντα μας για το τι είναι καταξιωτική στην καθημερινή ζωή αφορά αυτό που θίξαμε στην αρχή το πώς σχετιζόμαστε με τους άλλους μέσα σε ένα πλαίσιο ισότητας και αποδοχής της συμπερίληψης. Προκειμένου να κατανοήσουμε αυτό το ζήτημα ας προσκαλέσουμε και ας αφήσουμε τους εαυτούς μας να αναλογιστούν για την ευθύνη που παίρνουμε μέσα στις σχέσεις μας.
Όπως αναφέραμε η γλώσσα και το βλέμμα, η εστίαση στις δυνάμεις και στις επιθυμίες είναι κεντρικά σημεία αλλά αυτά δεν αφορούν μόνο τη σχέση με τον εαυτό μας αλλά και τη σχέση με τους άλλους και τις άλλες.
Η ευθύνη μας είναι να σεβαστούμε τις ταυτότητες των ανθρώπων, τις ετερότητες τους, την επιθυμία τους να προσδιοριστούν.
Επίσης την επιθυμία τους να έχουν μία διαφορετική κουλτούρα, ένα διαφορετικό τρόπο να οργανώνουν την καθημερινότητά τους είτε αυτό αφορά τα μοντέλα με τα οποία σχετίζονται είτε αφορά την αίσθηση για την ταυτότητά τους είτε αφορά τη σεξουαλικότητά τους ή μία σειρά από άλλα ζητήματα.
Τελικά η καταξιωτική μας προσκαλεί σε μια ηθική συμπερίληψης, στην σύνδεση με τη βιολογία της αγάπης, τη συνεργατικότητα, σε ένα κόσμο που χωράμε όλοι και όλες.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αναζητήστε στο βιβλίο μου, Η Γραμματική των Αποθεμάτων, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ.
