Τα άτομα τρίτης ηλικίας καλούνται να προσαρμοστούν σε κοινωνικο-οικονομικές και συνεχόμενες σωματικές αλλαγές στη ζωή τους. Είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη δυσκολίες που μπορεί να επιδεινώσουν την ψυχική τους υγεία.
Μπορεί να βιώνουν μοναξιά, απώλεια κοντινών προσώπων και ρόλων, ή και δυσκολίες στη διεκπεραίωση καθημερινών δραστηριοτήτων. Η προαγωγή της ψυχικής υγείας στην Τρίτη Ηλικία σχετίζεται με τη διάθεση, τις γνωστικές λειτουργίες και τη λειτουργικότητα.
Διάθεση. Η κατάθλιψη αποτελεί την πιο συχνή διαταραχή διάθεσης στα άτομα τρίτης ηλικίας. Αν και η εμφάνιση της καταθλιπτικής διαταραχής φαίνεται να μειώνεται με την ηλικία, αντιθέτως, τα καταθλιπτικά συμπτώματα φαίνεται να αυξάνονται. Τα καταθλιπτικά συμπτώματα στα άτομα τρίτης ηλικίας διαφέρουν από αυτά των ατόμων νεότερης ηλικίας. Συνήθως, στα ηλικιωμένα άτομα υπάρχουν λίγα καταθλιπτικά συμπτώματα ή ένα προεξάρχον. Επίσης, τα συχνότερα συμπτώματα είναι η εχθρότητα, η έλλειψη ενδιαφέροντος, οι γνωστικές δυσκολίες [δυσκολίες στη μνήμη κυρίως] και η απάθεια.
Συμπτώματα, όπως η μειωμένη όρεξη, η σωματική κούραση, οι δυσκολίες στον ύπνο, μπορεί να αποτελούν καταθλιπτικά συμπτώματα που χρειάζονται αντιμετώπιση ή και φυσικές- σωματικές αλλαγές, που συνοδεύουν το ηλικιωμένο άτομο. Επίσης, σημαντική είναι η διαφοροδιάγνωση, καθώς τα καταθλιπτικά συμπτώματα μπορεί να προμηνύουν την έναρξη της νευροεκφυλιστικής Νόσου Alzheimer.
Οι αγχώδεις διαταραχές τείνουν να μειώνονται στην τρίτη ηλικία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι κρίσεις πανικού και η κοινωνική φοβία, όπου μικρό ποσοστό ηλικιωμένων ατόμων παρουσιάζουν αντίστοιχες διαταραχές. Αντιθέτως, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εμφανίζονται στα άτομα τρίτης ηλικίας πιο συχνά. Τα πιο συχνά αγχώδη συμπτώματα στα άτομα τρίτης ηλικίας είναι η ταραχή, η ευερεθιστότητα, η λογόρροια, η σωματική ένταση και άλλες σωματοποιήσεις.
Γνωστικές λειτουργίες. Οι γνωστικές λειτουργίες, όπως η μνήμη, η αντίληψη, η προσοχή, κ.α. εμφανίζουν μία ήπια έκπτωση στην τρίτη ηλικία. Η έκπτωση αυτή είναι στα πλαίσια φυσιολογικών και αναμενόμενων αλλαγών που επέρχονται με την πάροδο της ηλικίας. Στα άτομα τρίτης ηλικίας, τα νευροψυχολογικά τεστ, που χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση δυσκολιών στις γνωστικές λειτουργίες, χορηγούνται και ερμηνεύονται με βάση την αναμενόμενη ήπια έκπτωση. Με απλά λόγια, κάθε επίδοση εντός της αναμενόμενης ήπιας έκπτωσης, θεωρείται υγιής επίδοση. Αν όμως, η επίδοση του ηλικιωμένου ατόμου δείχνει εντονότερες δυσκολίες από την αναμενόμενη έκπτωση, τότε μπορεί να υπάρχει Ήπια Γνωστική Έκπτωση ή και Σοβαρή Γνωστική Έκπτωση.
Τα άτομα τρίτης ηλικίας με ήπια γνωστική έκπτωση εμφανίζουν δυσκολίες σε μία ή περισσότερες γνωστικές λειτουργίες, αλλά παραμένουν λειτουργικά και ανεξάρτητα στην καθημερινότητά τους. Τα άτομα τρίτης ηλικίας με σοβαρή γνωστική έκπτωση εμφανίζουν δυσκολίες σε περισσότερες από μία γνωστικές λειτουργίες και στη λειτουργικότητα τους και μπορεί να είναι εξαρτημένα από άλλα άτομα για τις καθημερινές ασχολίες και την αυτοεξυπηρέτησή τους.
Διαβάστε σχετικά: Η ψυχολογία της Τρίτης Ηλικίας. Τι σημαίνει να γερνάμε και πως μπορούμε να επιτύχουμε την Ενεργό Γήρανση
Η σοβαρή γνωστική έκπτωση μπορεί να συνοδεύει νευροεκφυλιστικές νόσους, όπως η Νόσος Alzheimer, η Μετωποκροταφική Άνοια, η Νόσος Parkinson, κ.α., ή αιμορραγικά / ισχαιμικά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ή κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις κ.α.
Λειτουργικότητα. Ως λειτουργικότητα ορίζεται η ικανότητα του ατόμου να εκτελεί από βασικές πράξεις αυτοεξυπηρέτησης και αυτοφροντίδας (όπως χρήση τουαλέτας, ντύσιμο, μπάνιο κ.α.) μέχρι σύνθετες καθημερινές δραστηριότητες (όπως οικονομική διαχείριση, χρήση μεταφορικών μέσων, χρήση τηλεφώνου, καθαριότητα σπιτιού, κ.α.). Ακόμη, και η λειτουργικότητα των υγιών ατόμων τρίτης ηλικίας μπορεί να μειώνεται λόγω κάποιων σωματικών δυσκολιών. Για παράδειγμα, το ηλικιωμένο άτομο να δυσκολεύεται στην οδήγηση αυτοκινήτου, λόγω διαταραχών στην όραση, αλλά μπορεί να διατηρεί και να αναπαράγει τη διαδρομή στον οδηγό. Αυτό σημαίνει πως το ηλικιωμένο άτομο παραμένει λειτουργικό ως προς το λειτουργικό τομέα της μετακίνησης. Τα άτομα τρίτης ηλικίας που έχουν σοβαρές δυσκολίες σε περισσότερους από έναν τομείς της λειτουργικότητα τους λόγω σοβαρής νοητικής έκπτωσης, συνήθως, παρουσιάζουν κάποια νευροεκφυλιστική νόσο και χρειάζονται συνεχή και πρακτική υποστήριξη στην καθημερινότητά τους από τους οικείους τους.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
- Cohen, R. A., Marsiske, M. M., & Smith, G. E. (2019). Neuropsychology of aging. Handbook of clinical neurology, 167, 149–180. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-804766-8.00010-8
- Skoog I. (2011). Psychiatric disorders in the elderly. Canadian journal of psychiatry. Revue canadienne de psychiatrie, 56(7), 387–397. https://doi.org/10.1177/070674371105600702
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
