Με τον ερχομό ενός νέου μέλους στην οικογένεια, γεννιούνται και προσδοκίες, συναισθήματα, καθώς και προβληματισμοί, μιας και η γέννηση ενός παιδιού αποτελεί ένα καταπληκτικό αλλά και στρεσογόνο γεγονός στη ζωή ενός ανθρώπου.
Πιο συγκεκριμένα, στην κλίμακα Holmes-Rahe, η οποία αποτελεί μια κλίμακα η οποία έχει μελετήσει και κατανέμει τα πιο στρεσογόνα γεγονότα στην διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου, τοποθετεί την γέννηση ενός παιδιού στην δέκατη Τετάρτη θέση ενώ η εγκυμοσύνη είναι στην δωδέκατη.
Η σχέση του ζευγαριού συνήθως περνάει από πολλά στάδια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τα οποία εναλλάσσονται, μεταβάλλοντας τον ψυχισμό του μελλοντικού γονέα και δημιουργώντας νοητικές αναπαραστάσεις και προσδοκίες σχετικά με το νέο μέλος που έρχεται.
Κάποιες φορές μετά την γεννά παρόλα αυτά, έχει παρατηρηθεί, μια τάση της μητέρας να «ελέγχει» τα πάντα σχετικά με το βρέφος απαγορεύοντας ουσιαστικά στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας να αναλάβουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία σχετικά με αυτό. Το φαινόμενο αυτό έχει ονομαστεί maternal gatekeeping και αποτελεί ένα είδος ψυχικής ανάγκης της μητέρας να «περιφρουρήσει» το παιδί.
Πως εκδηλώνεται το φαινόμενο
Παρόλο που ο όρος είναι σχετικά άγνωστος στην Ελλάδα, το maternal gatekeeping έχει παρατηρηθεί και ερευνάται εδώ και δεκαετίες ως φαινόμενο, λόγω του ότι σχετίζεται με τη δομή της οικογένειας αλλά και την κοινωνίας γενικότερα, καθώς και με το οικογενειακό σύστημα, του οποίου η δυναμική επηρεάζεται από τη συμπεριφορά αυτή.
Οι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται, είναι η εμμονική φροντίδα κατ’αποκλειστικότητα, είτε στο να ταΐσει, είτε στην αλλαγή πάνας, ακόμα και στη βασική διαπαιδαγώγηση του παιδιού, ή με το να αποδοκιμάζει με λεκτικό ή μη λεκτικό τρόπο την κάθε προσπάθεια φροντίδας από κάποιον άλλο.
Ένα τυπικό παράδειγμα συμπεριφοράς gatekeeping είναι το παρακάτω:
Μια μητέρα αποφάσισε ότι ο πατέρας έπρεπε να ξεντύσει το μωρό. Μετά από λίγες κινήσεις που έκανε ο πατέρας, δεν άντεξε και παρενέβη. Του έδειξε ακριβώς τι πρέπει να κάνει -έφτασε μέχρι να επισημάνει τη σειρά που έπρεπε να ακολουθήσει στο ντύσιμο του μωρού - και άρχισε τους μορφασμούς αποδοκιμασίας όταν ο πατέρας προσπάθησε να παίξει με το μωρό την ώρα του αλλάγματος.
Ανάλογες καταστάσεις αποδοκιμασίας ή έμμεσης απαγόρευσης μπορούν να προκύψουν σε διάφορες στιγμές που ο σύντροφος ή κάποιος άλλος πάρει μια πρωτοβουλία που αφορά στη φροντίδα του μωρού, «κλείνοντας» με αυτόν τον τρόπο την επικοινωνία με την ίδια και με το βρέφος.
Διαβάστε σχετικά: Όταν η κρυφή διαταραχή του γονέα προβάλλεται στο παιδί
Η κατάσταση αυτή εκδηλώνεται ακόμα και όταν η μητέρα χρειάζεται βοήθεια, παρόλα αυτά αρνείται να αφήσει οποιονδήποτε άλλον να τη βοηθήσει.
Οι μητέρες μπορούν να εκδηλώσουν gatekeeping απέναντι σε όλους τους τύπους φροντιστών, συμπεριλαμβανομένου του πατέρα, των παππούδων, των νταντάδων και των άλλων παιδιών της οικογένειας. Η πιο συνηθισμένη μορφή της παρόλα αυτά είναι απέναντι στο σύντροφο.
Οι έρευνες δείχνουν πως ακόμα και στις περιπτώσεις που και οι δυο γονείς εργάζονται, οι μητέρες αναλαμβάνουν τις περισσότερες δουλειές στο σπίτι, συμπεριλαμβάνομενης και της φροντίδας του μωρού.
Μια μητέρα μπορεί να αναλάβει αρχικά την καθολική φροντίδα του βρέφους, γιατί ο σύντροφος εργάζεται και εκείνη έχει κληθεί να αναλάβει τη βασική του φροντίδα. Παρόλα αυτά, αυτό δεν αποτελεί μέρος του φαινομένου, καθώς η προϋπόθεση για να το gatekeeping είναι η επαναλαμβανόμενη απαγόρευση στους άλλους να συμμετάσχουν, δημιουργώντας ένα είδος «φύλακα» απέναντι στους άλλους και το παιδί.
Γιατί όμως κάτι τέτοιο να αποτελέσει πρόβλημα;
Όπως αναφέρεται και παραπάνω, η γέννηση προκαλεί ένα χαρούμενο αλλά στρεσογόνο γεγονός, το οποίο μπορεί να ανακινήσει, μαζί με τα θετικά συναισθήματα και κάποια αρνητικά. Πιο συγκεκριμένα, η ανασφάλεια, η ίδια η δυναμική των σχέσεων και η εμπιστοσύνη απέναντι στους άλλους μπαίνουν στο μικροσκόπιο, εντείνοντας τις όποιες ανασφάλειες, και δημιουργώντας μια στάση «εμείς και αυτοί», όπου εμείς η δυάδα μητέρα-παιδί.
Με αυτόν τον τρόπο, θωρακίζεται μεν η δυαδικότητα της σχέσης, παρόλα αυτά παραμένει άκαμπτη, μην αφήνοντας κανένα άλλο μέλος της οικογένειας να παρεισφρήσει. Το αποτέλεσμα είναι η μητέρα να επωμίζεται μεγάλο μέρος της φροντίδας του μωρού αλλά και να δαπανά τεράστια ποσοστά ενέργειας ως παρατηρητής όσων «απειλούν» να παρεισφρήσουν στη σχέση.
Όπως είναι αναμενόμενο, η συμπεριφορά αυτή ενισχύει την απομόνωση του συντρόφου και την περιθωριοποίηση του, δυσκολεύοντας την σχέση πατέρα-παιδιού, ή οποία είναι εξίσου σημαντική για το βρέφος και τον συναισθηματικό δεσμό που θα αναπτύξει με τον γονιό.
Ακόμα και στις πιο ισότιμες σχέσεις, οι μητέρες τείνουν να περνούν περισσότερο χρόνο με τα βρέφη τους: Είναι βιολογικά προγραμματισμένες, έτσι ώστε να αναγνωρίζουν τις ανάγκες των βρεφών τους ταχύτερα από ότι ο σύντροφος τους. Από ότι φαίνεται από τις έρευνες, το φαινόμενο έχει πολυπαραγοντικά αίτια, καθώς και μπορεί να προβλεφθεί από κάποια χαρακτηριστικά της μητέρας.
Τι προκαλεί το φαινόμενο;
Σε μια μελέτη που πραγματοποίησε η Sarah J, Schoppe-Sullivan μαζί με ένα σύνολο ερευνητών και δημοσιεύθηκε το 2015, τα αποτελέσματα ήταν ήταν πολύ ενδιαφέροντα. Ενώ οι περισσότερες έρευνες ασχολούνταν με τις επιπτώσεις του gatekeeping, αυτό που έκανε ξεχωριστή την έρευνα είναι η διερεύνηση σχετικά με αυτό που έκανε τις γυναίκες να εφαρμόζουν gatekeeping.
Το δείγμα τους περιελάμβανε 183 ζευγάρια τα οποία περίμεναν το πρώτο τους παιδί και η μελέτη συνέχισε τρεις μήνες μετά τον τοκετό. Μελέτησαν από την μία την πρόβλεψη της εκδήλωσης του gatekeeping και μεταξύ των μεταβλητών που εξετάστηκαν ήταν οι προσδοκίες των μητέρων, συμπεριλαμβανομένης της τελειότητας και της αξιολόγησης του γάμου. Επίσης αξιολογήθηκαν οι προσδοκίες, ή νευρωτική συμπεριφορά της μητέρας, το άγχος και η κατάθλιψη.
Η έρευνα έδειξε πως η συμπεριφορά του gatekeeping συνδέεται με τα κοινωνικά στερεότυπα απέναντι στη δομή της οικογένειας που έχει ο ένας ή και οι δύο γονείς. Πιο συγκεκριμένα, είτε παρατηρούνται άμεσα είτε αναφέρονται ως πρότυπα σκέψης από τους γονείς, αυτές οι διαφορές στη συμπεριφορά των μητέρων συνδέονται με ιδεολογικές και ψυχολογικές διαφορές μεταξύ τους.
Διαβάστε σχετικά: Δεκτικοί και μη δεκτικοί γονείς: Πως σχετίζονται με την αποδοχή του ίδιου τους του εαυτού, του ρόλου τους ως γονείς και των παιδιών τους;
Οι μητέρες είναι πιο πιθανό να περιορίσουν την συμμετοχή των πατέρων στα καθήκοντα όταν αυτοί ή οι ίδιες οι μητέρες έχουν πιο παραδοσιακές πεποιθήσεις σχετικά με τους κατάλληλους ρόλους των δύο φύλων. Απ’ ότι προέκυψε από την έρευνα το φαινόμενο του gatekeeping επικρατεί ιδιαίτερα όταν αυτές οι παραδοσιακές πεποιθήσεις συνοδεύονται από μια έντονη τάση να βιώνουν αρνητικά συναισθήματα - φόβο, άγχος ή θυμό - και από τη δυσκολία να τα ενσωματώσουν.
Σε μια μελέτη οι ερευνητές Allen και Hawkins (1999) αναγνώρισαν τρεις διαστάσεις του μητρικού gatekeeping: Η πρώτη αφορά τα πρότυπα και τις ευθύνες, τα οποία εκφράζονται με την αντίσταση της μητέρας να παραιτηθεί από την ευθύνη, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα, πρότυπα και τη διαχείριση της συμμετοχής του πατέρα.
Η δεύτερη σχετίζεται με την επιβεβαίωση μητρικής ταυτότητας, η οποία ανταποκρίνεται στην επιθυμία για εξωτερική επικύρωση του ρόλου της μητέρας, και η τρίτη αφορά τους διαφορετικούς οικογενειακούς ρόλους, ο οποίος αναφέρεται στις προσδοκίες της μητέρας για έναν ξεκάθαρο γονεϊκό ρόλο και ένα σύνολο στερεοτυπικών συμπεριφορών σχετικά με τους άνδρες και τις γυναίκες.
Συμπερασματικά, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε το φαινόμενο, χρειάζεται να λάβουμε υπόψιν μας τη δομή της κοινωνίας και των έμφυλων στερεότυπων, καθώς και το ποσό οι μητέρες ενστερνίζονται αυτές τις απόψεις, και πως τους αναπαράγουν στον μητρικό τους ρόλο.
Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως ή μητέρα δεν δυσκολεύεται στο να ασκήσει το ήδη βεβαρυμένο της πρόγραμμα. Το να εγκλωβιστεί σε τέτοιες συμπεριφορές αποτελεί από μόνο του ένα δυσλειτουργικό σετ συμπεριφορών, το οποίο απομακρύνει την βοήθεια των κοντινών της ανθρώπων, και χρειάζεται ιδιαίτερη μεταχείριση στο να κατανοήσει τα κίνητρα που έχουν συντελέσει στην συμπεριφορά αυτή.
Βιβλιογραφία
- Allen, S. M., & Hawkins, A. J. (1999). Maternal gatekeeping: Mother’s beliefs and behavior that inhibit greater father involvement in family work. Journal of Marriage and Family, 61, 199-212.
- Austin, W. G. (2005a, February). Considering the Process of Support for the Other Parent and Gatekeeping in Parenting Evaluations. Colorado IDC News: The Newsletter of the State of Colorado Interdisciplinary Committee, 7(1), 10-13.
- Austin, W. G. (2005b). The child and family investigator’s evaluation for the relocation case. In R. M. Smith (Ed.), The role of the child and family investigator and the child’s legal representative in Colorado (pp. C9-1 – C9-28). Denver: Colorado Bar Association.
- Austin, W. G. (2008). Relocation, research, and forensic evaluation: Part II: Research support for the relocation risk assessment model. Family Court Review, 46(2), 347-365.
- Austin, W. G. (2011). Parental gatekeeping in custody disputes. American Journal of Family Law, 25(4), 148-153.
- Austin, W. G. (2012). Relocation, research, and child custody disputes. In K. Kuehnle & L. Drozd (Eds.), Parenting plan evaluations: Applied research for the family court (540-559). New York: Oxford University Press.
- Austin, W. G., Pruett, M. K., Kirkpatrick, H. D., Flens, J. R., & Gould, J. W. (2012). Parental gatekeeping and child custody/child access evaluations: Part I: Conceptual framework, research, and application, manuscript submitted for publication.
- Kelly, J. B., & Lamb, M. E. (2000). Using child development research to make appropriate custody and access decisions for young children. Family and Conciliation Courts Review, 38, 297-311.
- Pruett, M. K., Arthur, L. A., & Ebling, R. (2007). The hand that rocks the cradle: Maternal gatekeeping after divorce. Pace Law Review, 27(4), 709-739.
- Pruett, M. K., Williams, T. Y., Insabella, G., & Little, T. D. (2003). Family and legal indicators of child adjustment to divorce among families with young children. Journal of Family Psychology, 17, 169-180.
- Puhlman, D. J. (2013). Developing And Testing A Comprehensive Measure Of Maternal Gatekeeping.
- Rahe RH et al. (2000). The stress and coping inventory: an educational and research instrument. Stress Medicine 16: 199-208.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
