Οι περισσότεροι από μας θεωρούμε το μίσος, όπως και τον θυμό και τη μνησικακία, αρνητικό συναίσθημα. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που μας ελκύει;
Σύμφωνα με ένα παλιό απόφθεγμα «Το μίσος είναι το δηλητήριο που πίνουμε ελπίζοντας να πεθάνει ο άλλος». Σε άλλες εκδοχές της φράσης, η λέξη «μίσος» μπορεί να αντικατασταθεί με τον «θυμό» ή τη «μνησικακία». Οι περισσότεροι από μας θεωρούμε το μίσος, όπως και τον θυμό και τη μνησικακία, αρνητικό συναίσθημα. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που μας ελκύει;
Ο σκοπός των συναισθημάτων
Τα συναισθήματα εξελίχθηκαν για κάποιο λόγο. Είναι νοητικές παρακάμψεις που, γενικά, μας ωθούν προς πράγματα που είναι καλά για μας (π.χ. σχέσεις στοργής, ευχάριστες εμπειρίες) και μακριά από πράγματα που δεν είναι καλά για μας (π.χ. κακομεταχείριση, εξαπάτηση). Με αυτή την έννοια, τα αρνητικά συναισθήματα όπως ο θυμός, η πικρία και το μίσος δεν είναι εγγενώς κακά.
Στην πραγματικότητα, συχνά είναι χρήσιμα. Αν δεν ήταν, δεν θα είχαμε εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να τα βιώνουμε. Για παράδειγμα, το μίσος θα μπορούσε να μας κινητοποιήσει να αποφύγουμε ή να εμποδίσουμε κάποιον που θα απειλούσε εμάς ή την οικογένειά μας. Η εξέλιξη και η φυσική επιλογή έχουν να κάνουν με την επιβίωση του πιο ικανού, όχι με την αγάπη προς τον εχθρό.
Εξελικτική ασυμφωνία
Το μπέρδεμα προκύπτει επειδή ζούμε σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από αυτόν που ζούσαν οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες πρόγονοί μας. Αυτή η εξελικτική ασυμφωνία συμβάλλει σε πολλά από τα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Αντιλαμβανόμαστε εχθρούς και απειλές προς εμάς, την οικογένεια ή την κοινότητά μας με μορφές που θα ήταν ακατανόητες για τους προγόνους μας.
Ζητήματα όπως η οπλοφορία, η φορολογία, το δικαίωμα στην άμβλωση, η μετανάστευση, η κλιματική αλλαγή και η υγειονομική μεταρρύθμιση είναι ακατανόητα από εξελικτική άποψη. Και όμως, τα επιχειρήματα σχετικά με τέτοια ζητήματα έχουν συμβάλει στην άνοδο του πολιτικού σεκταρισμού και της αρνητικής στράτευσης. Σε αυτό το σημείο, οι ουσιαστικές αντιπαραθέσεις για τα σημαντικά ζητήματα έχουν δώσει τη θέση τους σε συναισθήματα τύπου «εμείς εναντίον των άλλων».
Διαβάστε σχετικά: Βουβές Απώλειες Ενός Σύγχρονου Κόσμου Η' Αλλιώς Επαναβίωση Ενός Συλλογικού Τραύματος
Πώς μας βλάπτει το μίσος
Εξελικτικά, συναισθήματα όπως ο θυμός και το μίσος κινητοποιούσαν τους προγόνους μας να δράσουν αμέσως για να αντιμετωπίσουν απειλές, ενεργοποιώντας το αυτόνομο νευρικό σύστημα και το ένστικτο «πάλη ή φυγή».
Στην εξελικτική ασυμφωνία του σύγχρονου κόσμου, οι καταστάσεις που εκλαμβάνονται ως απειλές είναι πολυάριθμες και έχουν μορφές που θα ήταν τελείως άγνωστες για τους προγόνους μας.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μας τροφοδοτούν συνεχώς με απειλές από τους «άλλους» επειδή δύσκολα μπορούμε να αντισταθούμε σε τέτοιες ειδήσεις. Πολλά μέσα αποκομίζουν κέρδη από την υποκίνηση μίσους και έτσι συνεχίζουν να το κάνουν. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επίσης διευκολύνουν την πρόσβαση σε πληροφορίες που μας κρατούν σε κατάσταση ανησυχίας ή θυμού.
Παρ’ όλα αυτά, δεν έχουμε εξελιχθεί για να αντιμετωπίζουμε τέτοια συναισθήματα συνεχώς. Το να βρισκόμαστε σε μια χρόνια κατάσταση στρες είναι ανθυγιεινό και σωματικά και ψυχολογικά. Το αποτέλεσμα είναι να υποφέρουμε από διάφορες καταστάσεις όπως φλεγμονή, καρδιοπάθεια, αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, γαστρεντερικά προβλήματα, κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές. Αυτό είναι το δηλητήριο που πίνουμε ελπίζοντας ότι θα πεθάνει ο άλλος. Εναλλακτικά, μπορούμε να δούμε το μίσος ως το γλυκό που θέλουν όλοι.
Γιατί το μίσος μας κάνει να νιώθουμε καλά μερικές φορές;
Το μίσος μας ελκύει γιατί μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε καλά. Αυτό συμβαίνει γιατί ενισχύει τους δεσμούς της κοινότητας που, ιστορικά, ήταν απαραίτητοι για την επιβίωσή μας. Οι πρόγονοί μας είχαν ισχυρό κίνητρο να διατηρήσουν τις συμμαχίες τους στο πλαίσιο της κοινότητας γιατί η απόρριψή τους από αυτή μπορεί να ισοδυναμούσε με θάνατο.
Ενώ το μίσος συνδέεται με αρνητικότητα, τέτοιου είδους αρνητικά συναισθήματα αντισταθμίζονται κατά πολύ από τα θετικά συναισθήματα που σχετίζονται με την ισχυροποίηση των δεσμών της κοινότητας. Το μίσος που μοιραζόμαστε με κάποια μέλη της κοινότητας μεταμορφώνεται από δυστυχία σε μεθυστικό, δίκαιο θυμό. Αυτός είναι ο λόγος που και η ένθερμη αντιπαλότητα στα αθλήματα, ακόμα και όταν φτάνει να εκφράσει μίσος, μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε τόσο καλά.
Το συμπέρασμα
Τα ΜΜΕ είναι καθρέφτης και φακός μαζί. Αντανακλούν και μεγεθύνουν την εγγενή έλξη μας για τον θυμό, το μίσος και τους δεσμούς της κοινότητας και μας παρέχουν το γλυκό που όλοι θέλουν. Όμως, τα αυξανόμενα επίπεδα θυμού και μίσους που βλέπουμε είναι ανθυγιεινά για μας ως άτομα και ως κοινωνία.
Μέχρι να το συνειδητοποιήσουμε, θα συνεχίσουμε να καταναλώνουμε αυτό το γλυκό και να υποφέρουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να μιλάμε για τα πολύ αληθινά προβλήματα που υπάρχουν στην κοινωνία, αλλά ότι χρειάζεται να βρούμε τρόπους να υπερβούμε τον θυμό και το μίσος που μας αρρωσταίνουν.
Απόδοση: Ισμήνη Τσοχαλή, μεταφράστρια - επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
