Η ευαλωτότητα στην κατάθλιψη μπορεί να περάσει από γενιά σε γενιά. Αυτό ισχύει ακόμα και αν δεν έχουμε υποστεί κακοποίηση, ψυχολογικό τραύμα ή παραμέληση κατά την πρώιμη παιδική ηλικία μας.
Πάνω από 17 εκατομμύρια ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες εκδήλωσαν τουλάχιστον ένα σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο το έτος 2017 (Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, 2019). Σε παγκόσμιο επίπεδο, περισσότεροι από 264 εκατομμύρια άνθρωποι, όλων των ηλικιών, εμφανίζουν επεισόδια κατάθλιψης (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 2020).
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα σοβαρά καταθλιπτικά επεισόδια παρουσιάζονται συχνότερα στις ενήλικες γυναίκες (8,7%) από ό, τι στους ενήλικες άνδρες (5,3%). Οι νεαροί ενήλικες, ηλικίας 18-25 ετών, παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό καταθλιπτικών επεισοδίων, το οποίο ανέρχεται σε 13,1%. (Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, 2019).
Καθώς αυξάνεται η κατανόηση για τη σημασία της ψυχικής υγείας, έχουμε αρχίσει να εξετάζουμε τον τρόπο με τον οποίο τόσο η δική μας υγεία όσο και την υγεία των απογόνων μας επηρεάζεται από το περιβάλλον των γονιών και των παππούδων. Το εύρημα αυτό βασίζεται σε μία νέα έρευνα η οποία εξετάζει τις επιγενετικές διεργασίες που ρυθμίζουν την επίδραση του περιβάλλοντος στην έκφραση των γονιδίων που σχετίζονται με τη γενικότερη ψυχική υγεία και την κατάθλιψη (Sun et al., 2013).
Διαβάστε σχετικά: Τα παιδιά με καταθλιπτικούς γονείς παρουσιάζουν διαφορές στον εγκέφαλό τους
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κατάθλιψης: Το παρελθόν και το παρόν
Η ψυχική ασθένεια είναι εξαιρετικά περίπλοκη και επηρεάζεται από ένα πλήθος βιολογικών, χημικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η κατάθλιψη, για παράδειγμα, είναι κάτι περισσότερο από μία «πεσμένη» διάθεση, αρνητικές σκέψεις ή μια χημική ανισορροπία του εγκεφάλου. Όταν εξετάζουμε τη βιολογική συνιστώσα της κατάθλιψης, βλέπουμε το δυναμικό αντίκτυπο του περιβάλλοντος στην ευπάθεια ανάπτυξης κατάθλιψης και πώς αυτές οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις επηρεάζουν τις επόμενες γενιές.
Γνωρίζουμε ότι η κακοποίηση και η παραμέληση κατά την παιδική ηλικία μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και την ευημερία του παιδιού. Ωστόσο, το περιβάλλον των γονέων και των παππούδων μας επηρεάζει και αυτό την ψυχική υγεία των παιδιών μας.
Η επιγενετική, βάσει της απλούστερης έννοιας της, αναφέρεται σε σταθερές αλλαγές που αφορούν την έκφραση των γονιδίων χωρίς την τροποποίηση της αλληλουχίας της αλυσίδας του DNA. Στο πλαίσιο της κατάθλιψης, αυτές οι αλλαγές συχνά πυροδοτούνται από το έντονο στρες και μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη ευαισθησία στις μεταιχμιακές περιοχές του εγκεφάλου (Nestler, 2014).
Οι μεταιχμιακές περιοχές του εγκεφάλου παίζουν ενεργό ρόλο στην κατάθλιψη, καθώς επίσης και στη ρύθμιση των συναισθημάτων, την αυτοσυντήρηση και την επιθυμία τεκνοποίησης (Pandya et al., 2012). Αυτές οι αλλαγές στην γονιδιακή έκφραση μπορούν να μεταφερθούν από τους γονείς στους απογόνους. Ωστόσο, η ακριβής διαδικασία αναφορικά με τον τρόπο που συμβαίνει αυτό εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να παραμένει μυστηριώδης (Kaneshiro et al., 2019).
Αν και ο μηχανισμός αυτός δεν είναι σαφής, τα αποτελέσματα της περιβαλλοντικής έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση κατάθλιψης, είναι μετρήσιμα. Είναι πλέον γνωστό ότι το άγχος των γονιών και των παππούδων μας μπορεί να προκαλέσει αυξημένη ευπάθεια στην εμφάνιση κατάθλιψης, τόσο σε εμάς όσο και στα παιδιά μας.
Η ευαλωτότητα στην κατάθλιψη μπορεί να περάσει από γενιά σε γενιά. Αυτό ισχύει ακόμα και αν δεν έχουμε υποστεί κακοποίηση, ψυχολογικό τραύμα ή παραμέληση κατά την πρώιμη παιδική ηλικία μας.
Αμφίδρομη αλλαγή: Πώς μπορεί να μας επηρεάσει θετικά το περιβάλλον μας;
Οι επιγενετικές αλλαγές μπορούν επίσης να προκύψουν εξαιτίας κάποιων θετικών εμπειριών, όπως είναι οι υποστηρικτικές και οι υγιείς σχέσεις, καθώς και οι ευκαιρίες μάθησης. Επίσης, η καλή σωματική κατάσταση επηρεάζει τα γονίδια με θετικό τρόπο. Η κατανάλωση θρεπτικών τροφίμων και ο υγιεινός τρόπος ζωής μπορούν επίσης να έχουν μία προστατευτική επίδραση στην ψυχική υγεία μας.
Ακόμα και κατά την ενηλικίωση, ο εγκέφαλός μας αλλάζει συνεχώς, βάσει των εμπειριών που βιώνουμε. Για παράδειγμα, το χρόνιο άγχος το οποίο προκύπτει από πρώιμες δυσμενείς παιδικές εμπειρίες μπορεί να βελτιωθεί μέσω παρεμβάσεων μείωσης του στρες (Hölzel et al., 2010).
Η ύπαρξη ενός υγιούς περιβάλλοντος κατά την ενήλικη ζωή, χωρίς παρατεταμένη έκθεση σε κάποιο σοβαρό αγχωτικό επεισόδιο, μπορεί να έχει έναν ουσιαστικό αντίκτυπο στην αύξηση της ανθεκτικότητας και στη μείωση της ευπάθειας ενός ατόμου στην ανάπτυξη προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Εάν μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας ένα υγιές και υποστηρικτικό περιβάλλον, μπορούμε να βελτιώσουμε την ανθεκτικότητά τους ενάντια στην ανάπτυξη της κατάθλιψης. Η υγιεινή διατροφή καθώς και η σωματική άσκηση αποτελούν σημαντικό κομμάτι ενός βέλτιστου περιβάλλοντος για τα παιδιά.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η υγιεινή διατροφή, ειδικά για τα βρέφη και τα παιδιά, δεν συνεπάγεται απαραίτητα μια δίαιτα χωρίς λιπαρά, καθώς το λίπος είναι απαραίτητο για τη νευρολογική ανάπτυξη και τη λειτουργία του εγκεφάλου (Milner & Allison, 1999).
Διαβάστε σχετικά: Το παιδικό τραύμα και η κατάθλιψη συμβάλλουν στην πρόωρη γήρανση του DNA
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει την ανθεκτικότητα
Η μετάβαση προς έναν υγιεινό τρόπο ζωής μπορεί να ενισχυθεί από την ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική στη μείωση του στρες, του άγχους και της κατάθλιψης και εφαρμόζεται σε αρνητικά και μη ρεαλιστικά μοτίβα σκέψεων καθώς και σε αρνητικές συμπεριφορές.
Επίσης, η ψυχοθεραπεία βασίζεται σε μια υποστηρικτική σχέση, η οποία επιτρέπει την επούλωση υποκείμενων προβλημάτων που ενδεχομένως προκαλούν δυσφορία και μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της διάθεσης και στη μείωση του στρες και του άγχους, οδηγώντας με την πάροδο του χρόνου, στη βελτίωση των εγκεφαλικών περιοχών που συσχετίζονται με την κατάθλιψη.
Συνοψίζοντας, το περιβάλλον που ζούμε, ακόμη και αυτό των γονιών και των παππούδων μας, έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως τόσο η φροντίδα του εαυτού μας όσο και αυτή των παιδιών μας, βοηθάει όχι μόνο στη βελτίωση της δικής μας υγείας αλλά και στη βελτίωση της ζωής και της υγείας των μελλοντικών γενεών.
Πηγή: goodtherapy.org
Απόδοση: Κατερίνα Ντελή
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
