Μια αριστουργηματική σειρά, όπου ο ήρωας μας υπενθυμίζει ότι μπορεί να μην επιλέγουμε όσα μας συμβαίνουν στη ζωή, αλλά επιλέγουμε την στάση που θα κρατήσουμε απέναντί τους.
Βλέποντας τη σειρά του Netflix «Βojack Horseman», ένα animation για ενήλικες, από τα μέσα της πρώτης σεζόν κι έπειτα κάτι με τράβηξε σε αυτή, αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω τι ήταν αυτό. Αναρωτιόμουν πώς ταυτιζόμουν με έναν τέτοιο χαρακτήρα όπως ο Bojack και τι ήταν αυτό που με συγκινούσε σε αυτόν. Το άρθρο αυτό ήρθε ως αποτέλεσμα αυτού του αναστοχασμού.
Ας ξεκινήσουμε, όμως, με μια περιγραφή του ήρωα και της πλοκής της σειράς. O Bojack είναι ένα άλογο (μη σας κάνει εντύπωση, η σειρά έχει πολλά σουρεαλιστικά στοιχεία και οι μισοί χαρακτήρες είναι ζώα), ένας πρώην σταρ του Χόλυγουντ, που πρωταγωνιστούσε σε μια φημισμένη τηλεοπτική σειρά του ’90. Μέσα από την καριέρα του απέκτησε δόξα, επιτυχία και πλούτο. Έκτοτε, όμως δεν κατάφερε να διατηρήσει την επαγγελματική του επιτυχία. Τον βλέπουμε να βιώνει συνεχείς ματαιώσεις στη ζωή του, ενώ παράλληλα έρχεται συνεχώς αντιμέτωπος με διάφορα προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Έτσι, καταλήγει να κυνηγά πρόσκαιρες απολαύσεις, (καταχρήσεις, σεξ ) και δείχνει να αδιαφορεί για τους γύρω του. Στα πρώτα επεισόδια της σειράς παρουσιάζεται ως άξεστος, ναρκισσιστής κι εγωιστής.
O Bojack στην προσπάθειά του να αντέξει το παρόν του, ζει προσκολλημένος στο παρελθόν. Αναπολεί εκείνα τα «ρόδινα» χρόνια της νεότητάς του, που μπορούσε να απολαύσει μια σειρά από προνόμια. Η ανάγκη του για δόξα, το κυνήγι μάταιων απολαύσεων και οι ιδέες μεγαλείου που συχνά τον κατακλύζουν φαίνεται να εξυπηρετούν ως αμυντικοί μηχανισμοί απέναντι στα καταθλιπτικά του αισθήματα. Κυνηγά την ευτυχία, αλλά δεν την αγγίζει σχεδόν ποτέ.
Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, τα πρώιμα βιώματά μας καθορίζουν τόσο την ταυτότητα μας, όσο και τα μοτίβα σχετίζεσθαι που αναπαράγουμε με τους γύρω μας. Πράγματι, μια ματιά στο παρελθόν του Bojack, βοηθά να καταλάβουμε γιατί φέρεται με τον τρόπο που φέρεται. Από μικρός έζησε μέσα στην απόρριψη. Συνεπώς, είναι αμυντικός κι εχθρικός απέναντι στους άλλους. Φαίνεται να ανακυκλώνει τα ίδια μοτίβα συμπεριφοράς και σχέσεων, ώσπου καταλήγει να μισήσει τον ίδιο του τον εαυτό.
Όσο η πλοκή εξελίσσεται, ο θεατής καταλαβαίνει ότι ο Bojack στην ουσία είναι ένας καταθλιπτικός ήρωας με αυτοκαταστροφικές τάσεις. Έτσι σταδιακά, καταφέρνει να τον συμπονέσει. Ο Bojack μέσα από διάφορα γεγονότα που του συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της σειράς αρχίζει να αλλάζει. Συνειδητοποιεί τη ματαιοδοξία του και τη ματαιότητα των αξιών της ζωής του. Βλέπει τον πόνο που έχει προκαλέσει στους γύρω του και πονάει για αυτό. Τον βλέπουμε να παλεύει με τον εαυτό του και τις ενοχές του, στην προσπάθειά του να ανακατασκευάσει την ταυτότητά του.
Σταδιακά, λοιπόν, βλέπουμε να αναδύεται ένας πιο αυθεντικός Bojack. Ο ήρωας έρχεται σε επαφή με τα δύσκολα κομμάτια του εαυτού του. Αναλογιζόμενος τα παιδικά του βιώματα, θυμάται τον θυμό και την θλίψη, που τόσο καιρό είχε καταπιέσει. Βιώνει τη μοναξιά, τον πόνο και τους φόβους του φτάνοντας πολλές φορές σε αδιέξοδο. Όμως με όπλο το χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό του, βρίσκει το κουράγιο να απομυθοποιήσει ένα-ένα τα ιδανικά με τα οποία μεγάλωσε.
Ο Bojack σταδιακά συνειδητοποιεί την κενότητα της ύπαρξής του και την έλλειψη νοήματος της ζωής του κι έτσι καταφέρνει να αμφισβητήσει κάθε θεμέλιο της ζωής του, κάθε ιδανικό και κάθε του επιθυμία. Εδώ μας θυμίζει την ιδέα του παράλογου της ζωής που πρότεινε ο Αλμπέρ Καμύ. Σύμφωνα με αυτή, ως άνθρωποι έχουμε την τάση να αναζητούμε ένα νόημα στη ζωή.
Ωστόσο, η αδυναμία μας να βρούμε ένα εγγενές και καθολικό νόημα αφενός προκαλεί ένα αποκαρδιωτικό συναίσθημα, αλλά από την άλλη είναι η αφετηρία της συνειδητοποίησης ότι είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε εμείς οι ίδιοι το νόημα που θα έχει η δική μας ζωή, να αρνηθούμε την υποταγή μας σε ηθικά συστήματα και να αυτοπροσδιοριστούμε με βάση της δικές μας αξίες.
Ο Bojack βρίσκεται ένα βήμα πριν από αυτήν τη συνειδητοποίηση. Συχνά βιώνει κάποιες αναλαμπές, όπου παρατηρούμε μικρές εσωτερικές αλλαγές. Είναι στιγμές που συνειδητά θα δοκιμάσει νέες συμπεριφορές και τρόπους ύπαρξης.
Ο καθένας μας που έχει έρθει σε επαφή με υπαρξιακά ερωτήματα, θα μπορούσε να ταυτιστεί με τον Bojack και να τον συμπονέσει στο υπαρξιακό του αυτό αδιέξοδο. Συγκεκριμένα, μας θυμίζει όλες εκείνες τις στιγμές που τα αισθήματα ματαιότητας κι απελπισίας επισκιάζουν τη χαρά για ζωή. Ο Bojack παρασύρεται από τη δίνη αυτής της ματαιότητας. Πέφτει στο βούρκο και ως θεατές αισθανόμαστε την ανάγκη να του υπενθυμίσουμε ότι δεν πειράζει που έχει κάνει τόσα λάθη, διότι ανά πάσα στιγμή έχει την επιλογή να κοιτάξει μπροστά και να επιλέξει τη ζωή που επιθυμεί. Όπως άλλωστε έχει πει και ο Jung: δεν είμαι αυτό που μου συνέβη, είμαι αυτό που επιλέγω να γίνω. Εκεί έγκειται και η δύναμη του ανθρώπου να σπάσει τα δυσλειτουργικά του μοτίβα, να ξεφύγει από ό,τι μέχρι πρότινος θεωρούσε δεδομένο.
Ο Bojack είναι ανθρώπινος κι αληθινός. Συνεχίζει να κάνει λάθη, αλλά πονάει από αυτά. Είναι ένας καθημερινός χαρακτήρας, ένας αντι-ήρωας που μας υπενθυμίζει ότι είναι εντάξει να μην είμαστε τέλειοι. Είναι εντάξει να σφάλλουμε, ακόμη κι απέναντι στους άλλους. Όσο κακό κι αν έχουμε προξενέσει, μήπως το αυτό-μαστίγωμα κάνει τις πληγές μας ακόμη πιο επώδυνες; μήπως με τον τρόπο αυτό κάθε άλλο παρά βοηθάμε τον εαυτό μας να αλλάξει;
Κι εδώ εμφανίζεται ο ρόλος της αυτό-αποδοχής κι αυτό-συγχώρεσης στην ψυχική μας υγεία. Πόσο συχνά κι εμείς οι ίδιοι έχουμε την ανάγκη να μας πει κάποιος ότι είμαστε αρκετά καλοί (αν και όχι τέλειοι); Οι ενοχές του ήρωα για όσα έχει κάνει κι η δυσκολία του να αγαπήσει τον εαυτό του μας κάνουν να τον συμπαθήσουμε αναλογιζόμενοι τις δικές μας στιγμές αδυναμίας, ευαλωτότητας και τρωτότητας.
Ακόμη, χρειάζεται να τονίσουμε και την σημασία του αυτοσαρκασμού του ήρωα. Συχνά βλέπουμε τον Bojack να σαρκάζει πλευρές του εαυτού του. Ακόμη και σε δύσκολες στιγμές, μερικές φορές βρίσκει τη δύναμη να κάνει χιούμορ. Έρευνες έχουν δείξει ότιη ικανότητα για αυτοσαρκασμό συνδέεται με την ψυχική ευημερία.
Αυτοσαρκασμός σημαίνει ότι γνωρίζω κι αποδέχομαι τις «αρνητικές» πλευρές του εαυτού μου και στέκομαι απέναντί τους με μια παιχνιδιάρικη διάθεση, χωρίς να τις αφήνω να με καθορίσουν. Αυτό μας βοηθά όχι μόνο να έχουμε καλύτερη σχέση με τον εαυτό και τα συναισθήματά μας, αλλά και με τους άλλους.
Κλείνοντας, ο Bojack Ηοrseman είναι μια αριστουργηματική σειρά, από πολλές απόψεις. Το άρθρο αυτό εστίασε στον πρωταγωνιστικό χαρακτήρα και την ψυχοσύνθεση του. Ο Bojack μας υπενθυμίζει ότι μπορεί να μην επιλέγουμε όσα μας συμβαίνουν στη ζωή, αλλά επιλέγουμε την στάση που θα κρατήσουμε απέναντί τους. Ο ίδιος παλεύει για ελευθερία και νόημα, όπως όλοι μας. Άραγε θα τα καταφέρει;
