Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ερωτήσεις στην ιστορία της ανθρώπινης ύπαρξης είναι το ερώτημα που έχει να κάνει με την ύπαρξη του κακού.
Παρότι αποτελεί ένα πεδίο διερεύνησης αρκετά αχανές φαίνεται ότι δεν έχει υπάρξει μία συστηματική σύνδεση μεταξύ των παραγόντων που σχετίζονται με την προέλευση του κακού, παρότι έχει αποτελέσει το πεδίο ενδιαφέροντος της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας και της εγκληματολογίας.
Στη διερεύνηση του τι σημαίνει εν τέλει η ικανότητα μας να βλάπτουμε, φαίνεται πως υπάρχει ακόμα μεγάλο περιθώριο μελέτης, καθώς ο ανθρώπινος ψυχισμός διέπεται από μια πληθώρα ενδοψυχικών, βιολογικών και περιβαλλοντικών αλληλεπιδράσεων.
Σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας δεν έλειψαν οι σκοτεινές προσωπικότητες όπως αυτές του Ted Bundy ή ανθρώπων ικανών για φρικτές πράξεις μαζικά όπως ο Χίτλερ και ο Στάλιν, ή ακόμα και εκείνων που, όπως ο Τσαρλς Μάνσον, πέραν του ότι διέπραξαν φρικτές πράξεις, ώθησαν και άλλους ανθρώπους να διαπράξουν εγκλήματα.
Το πεδίο μελέτης
Η διερεύνηση του χαρακτηριστικού της κακίας βασίζεται επάνω σε διάφορες θεματικές ενότητες, και μια από αυτές είναι η προέλευση της. Το κακό κανονικά νοείται ως το σύνολο μιας ολόκληρης σειράς χαρακτηριστικών που οδηγούν ένα άτομο να πράξει κάτι κακό.
Σήμερα, πολλοί ερευνητές χρησιμοποιούν τον όρο «σκοτεινά χαρακτηριστικά» για να περιγράψουν ορισμένα κλινικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας που συνδέονται με ηθικά, ηθικά και κοινωνικά αμφισβητήσιμη συμπεριφορά. Η έρευνα για τα σκοτεινά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας έχει αυξηθεί προσφατα, όπως αντικατοπτρίζεται, για παράδειγμα, σε έρευνες αφιερωμένες σε θέματα που αφορούν τις πτυχές της προσωπικότητας (π.χ. Miller & Lynam, 2015; Veselka & Vernon, 2014) καθως επισης με το θέμα έχει ασχοληθεί και ο τομέας της εφαρμοσμένης ψυχολογίας (Schyns, 2015).
Επιπλέον, τα «σκοτεινά χαρακτηριστικά" αποτελούν ολοένα και πιο εξέχουσες έννοιες σε συναφείς τομείς πέρα από την ψυχολογία, όπως η εγκληματολογία (π.χ. Flexon, Meldrum, Young, & Lehmann, 2016) ή τα οικονομικά (π.χ. Zhang & Ortmann, 2016).
Οι πρώτες έρευνες
Η διερεύνηση του κακού αποτέλεσε επίσης το επίκεντρο πειραμάτων που έμειναν στην ιστορία.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει το γεγονός πως το κακό, δεν ήταν το επίκεντρο αυτών των πειραμάτων, αλλά ότι προέκυψε μετά από μια γενικότερη διερεύνηση για την ανθρώπινη φύση.
Μια από τις πρώτες έρευνες οι οποίες έχουν μείνει στην ιστορία της ψυχολογίας και διδάσκονται ακόμη στους φοιτητές ψυχολογίας είναι το διάσημο πείραμα του Zimbardo. Στην έρευνα του ουσιαστικά απέδειξε ότι το κακό μπορεί να έχει πολλά πρόσωπα.
Πιο συγκεκριμένα, ο Philip Zimbardo, κοινωνικός ψυχολόγος και πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας (APA) υπογράμμισε ότι στη βάση της κακίας δεν βρίσκεται μόνο η απλή επιθυμία να μειώνεις, αλλά και η ανάγκη να ταπεινώνεις, να ελέγχεις και να βλάπτεις τους άλλους.
Κατά τη διάρκεια του πειράματος στη φυλακή του Στάνφορντ, ο Zimbardo, μαζί με τους συνεργάτες του, μπόρεσε να επαληθεύσει πώς η ανάθεση συγκεκριμένων ρόλων ήταν ικανή να κινήσει απροσδόκητες συμπεριφορές και δυναμικές, σε σημείο που έπρεπε να διακόψει το ίδιο το πείραμα.
Ήταν το 1971, και 75 μαθητές ανταποκρίθηκαν σε μια αγγελία πρόσληψης για ένα πείραμα κοινωνικής ψυχολογίας. Από αυτούς, ο Zimbardo, μαζί με τους συναδέλφους του, επέλεξε 24 από αυτούς που θεωρούσε πιο ισορροπημένους και λιγότερο επιρρεπείς σε αποκλίνουσα συμπεριφορά. Οι 24 φοιτητές χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, αυτή των κρατουμένων και αυτή των δεσμοφυλάκων. Στους δεσμοφύλακες δόθηκαν στολή, ρόπαλα, χειροπέδες, σφυρίχτρες και γυαλιά ηλίου με αντανακλαστικούς φακούς για να φαίνονται επιβλητικοί και απρόσωποι. Στους κρατούμενους ορίστηκε ένα κελί και τους δόθηκε επίσης μια στολή καθώς και μια αλυσίδα δεμένη στον αστράγαλό τους.
Σε διάστημα δύο ημερών εκδηλώθηκαν ακραίες, παρενοχλητικές, εκφοβιστικές και ταπεινωτικές συμπεριφορές από την πλευρά των δεσμοφυλάκων και εξέγερση/ εναντίωση από την πλευρά των κρατουμένων. Οι δεσμοφύλακες ανάγκαζαν τους κρατούμενους να τραγουδούν άσεμνα τραγούδια, να κάνουν την ανάγκη τους σε κουβάδες και μετά να τους κρατούν στα κελιά και να καθαρίζουν τις τουαλέτες με τα χέρια τους.
Οι κρατούμενοι, με τη σειρά τους, προσπάθησαν να πολεμήσουν τους δεσμοφύλακες, να καταλάβουν το κελί ώστε να μην τους αφήνουν πλέον να μπουν και μετά από λίγες μέρες να δραπετεύσουν μαζικά. Μετά από πέντε ημέρες, ωστόσο, οι κρατούμενοι έδειξαν σημάδια ατομικής και συλλογικής αποσύνθεσης, συναισθηματικές ανισορροπίες και ήταν πειθήνιοι και παθητικοί. Αντίθετα, οι δεσμοφύλακες συνέχισαν τη σαδιστική και ταπεινωτική τους στάση. Σε εκείνο το σημείο ο Zimbardo και οι συνεργάτες του έπρεπε να σταματήσουν το πείραμα.
Ο Milgram και η ηλεκτροπληξία
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πειράματα κοινωνικής ψυχολογίας σχετικά με την επίδραση της εξουσίας στον επηρεασμό της συμπεριφοράς των ανθρώπων είναι αυτό του Milgram. Το 1961 ο Μίλγκραμ στρατολόγησε 40 άτομα από διαφορετικά κοινωνικά υπόβαθρα, ζητώντας τους να συμμετάσχουν σε ένα πείραμα που ο ίδιος παρουσίασε ως πείραμα μάθησης.
Οι συμμετέχοντες συνάντησαν τον ερευνητή μαζί με ένα άλλο άτομο, το οποίο πίστευαν ότι ήταν ένας συμμετέχων σαν αυτούς. Στην πραγματικότητα το άλλο άτομο ήταν συνεργάτης του ερευνητή. Έπειτα πραγματοποιήθηκε μια τυχαία κλήρωση, που ανέθεσε τον ρόλο του δασκάλου στον πραγματικό συμμετέχοντα, ενώ ο ρόλος του μαθητή στον συνεργάτη του ερευνητή.
Αφού καθορίστηκαν οι ρόλοι, ο «δάσκαλος» τοποθετήθηκε μπροστά από μια κονσόλα με 30 μοχλούς, που αντιστοιχούσαν σε διαφορετικές εντάσεις ηλεκτροπληξίας. Αυτές κυμαίνονταν από 15 έως 450 βολτ. Κάτω από τα κουμπιά προσδιοριζόταν η επίδραση που θα είχε η ένταση του ρεύματος στον μαθητή, από ένα ήπιο σοκ έως ένα πολύ επικίνδυνο ή και θανατηφόρο σοκ. Ο δάσκαλος έπρεπε να δώσει στον μαθητή μια εργασία. Εάν ο μαθητής είχε κάνει ένα λάθος θα έπρεπε να επιβάλει μια σταδιακά μεγαλύτερη τιμωρία.
Ο συνεργάτης του ερευνητή στην πραγματικότητα δεν δέχθηκε κανένα σοκ, αλλά έπρεπε να προσποιηθεί ότι δέχτηκε, σε σχέση με την ένταση του ίδιου του σοκ, σε σημείο να προσποιηθεί ότι λιποθύμησε τελείως. Αυτό που συνέβη ξεπέρασε τις προσδοκίες των ίδιων των ερευνητών. Από τους 40 συμμετέχοντες, οι περισσότεροι έφτασαν στο σημείο να επιβάλλουν τη μέγιστη τιμωρία, αντίθετα με τις ηθικές αρχές τους, εκφράζοντας την αντίρρησή τους να το κάνουν αλλά, τελικά, κατέληξαν να το κάνουν ούτως ή άλλως.
Από την πλευρά του, ο ερευνητής ασκούσε πίεση με δυνατές λέξεις όπως «πρέπει να το κάνεις», «δεν έχεις άλλη επιλογή», «είναι απαραίτητο για το πείραμα». Ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον να δούμε πόσο, παρά το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες συνειδητοποίησαν ότι έκαναν τον άλλο να υποφέρει, κατάφεραν να πατήσουν τους μοχλούς.
Η εξήγηση που δόθηκε από τον Milgram και τους συνεργάτες του ήταν ότι η αντίληψη της νομιμότητας της εξουσίας, η κοινωνική πίεση και η προσήλωση στο σύστημα εξουσίας ήταν ικανά να προκαλέσουν την πραγματοποίηση τέτοιων ενεργειών. Η προέλευση της κακίας αποκαλύφθηκε εν μέρει.
Ο παράγοντας D
Ο Moshagen και οι συνεργάτες του, από το Πανεπιστήμιο του Ulm στη Γερμανία, διεξήγαγαν μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη για να αξιολογήσουν τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου με μια συγκεκριμένη προδιάθεση για το κακό.
Οι ερευνητές, παίρνοντας συνεντεύξεις από περίπου 2500 άτομα, μπόρεσαν να απομονώσουν εννέα χαρακτηριστικά τα οποία, μαζί, συνιστούν αυτό που όρισαν ως παράγοντα D, δηλαδή τον παράγοντα Dark.
Παρόμοια με τον παράγοντα G, που προσδιορίστηκε από τον Sperman ως γενικός παράγοντας νοημοσύνης, ο σκοτεινός παράγοντας της προσωπικότητας φαίνεται να είναι ένας γενικός και μετρήσιμος παράγοντας της κακίας ενός ατόμου.
Ο παράγοντας D καθορίζει την ψυχική τάση να βάζει κανείς πάντα τα δικά του συμφέροντα, τις επιθυμίες και τους προσωπικούς λόγους πάνω από οτιδήποτε άλλο, δεν έχει σημασία αν είναι άνθρωποι ή άλλες συνθήκες. Ταυτόχρονα, περικλείει το ευρύ φάσμα των συμπεριφορών που προσδιορίζουν την ανθρώπινη κακία.
Η ηθικά και κοινωνικά αμφισβητήσιμη συμπεριφορά είναι μέρος της καθημερινής ζωής και περιπτώσεις αδίστακτης, εγωιστικής, αδίστακτης ή ακόμη και εντελώς κακής συμπεριφοράς μπορούν εύκολα να βρεθούν σε όλη την ιστορία και τους πολιτισμούς.
Τα «σκοτεινά» χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που συνδέονται με αυτές τις κατηγορίες συμπεριφοράς αφορούν κυρίως τον μακιαβελισμό, τον ναρκισσισμό και την ψυχοπάθεια. Με την πάροδο των ετών, όλο και περισσότερα χαρακτηριστικά έχουν εισαχθεί, παρότι ακόμα ο παράγοντας χρήζει ερευνητικής τεκμηρίωσης.
Για παράδειγμα, το D μπορεί να είναι εμφανές στον Ναρκισσισμό και/ή στην Ψυχοπάθεια, αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη συμπεριφορά όπως η ηθική, ο εγωισμός, η απληστία, ο μακιαβελισμός, ο σαδισμός ή η μοχθηρία, καθώς και σε οποιονδήποτε συνδυασμό τους. Έτσι, αντί να πούμε ότι ένα άτομο είναι ανήθικο, ή εμφανίζει εγωιστικές, ναρκισσιστικές ή ψυχοπαθητικές συμπεριφορές, ενεργεί εγωιστικά σύμφωνα με τα δικά του συμφέροντα και εμπλέκεται σε σαδιστικές και μοχθηρές συμπεριφορές, μπορεί απλώς να πει ότι αυτό το άτομο εμφανίζει υψηλά επίπεδα D.
Τα 9 χαρακτηριστικά του παράγοντα D
- Ατομικισμός. Η τάση να αντιλαμβάνεται κανείς τον εαυτό του ως άτομο, υποτιμώντας όμως τις ανάγκες της κοινότητας λόγω των δικών του αναγκών.
- Ιδιοτέλεια. Το πρώτο χαρακτηριστικό του παράγοντα D είναι ο εγωισμός. Ο εγωιστής είναι ένα άτομο που επικεντρώνεται υπερβολικά στα δικά του συμφέροντα, ακόμη και σε βάρος των άλλων.
- Μακιαβελισμός. Το να είσαι μακιαβελικός, ( ο όρος προέρχεται από τον διάσημο συγγραφέα του έργου «Ο Πρίγκιπας»), νοείται ως άνθρωπος αδίστακτος, στρατηγικός, αποστασιοποιημένος και πάντα προσηλωμένος στους στόχους του.
- Ναρκισσισμός. Ο Νάρκισσος ερωτεύτηκε την αντανάκλασή του. Ομοίως, ο ναρκισσιστής είναι τόσο συγκεντρωμένος στον εαυτό του που δεν βλέπει καν τους άλλους. Ο θαυμασμός κάποιου στρέφεται εντελώς στον εαυτό του.
- Ψυχολογική υπεροχή. Ένα άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό που εντόπισαν οι ερευνητές είναι αυτό της ψυχολογικής υπεροχής. To άτομο πιστεύει ότι του αξίζουν περισσότερα, ότι είναι καλύτερο, πιο ξεχωριστό από τους άλλους. Επισης, δικαιολογεί τις πράξεις του με βάση αυτή τη βαθιά ριζωμένη πεποίθηση.
- Ψυχοπάθεια. Χαρακτηριστικό που εκδηλώνεται με έλλειψη συναισθηματικότητας, χαμηλά επίπεδα ενσυναίσθησης και ευαισθησίας, τάση για ψέματα, παρορμητικότητα.
- Σαδισμός. Ο σαδισμός είναι η τάση των ανθρώπων να προκαλούν πόνο σε άλλα έμβια όντα ενώ αντλούν ευχαρίστηση από αυτή τη συμπεριφορά. Το σαδιστικό άτομο δεν προβληματίζεται με το να προκαλεί πόνο στους άλλους.
- Κοινωνικά και υλικά συμφέροντα. Το άτομο είναι συνήθως πολύ επικεντρωμένο στην απόκτηση μιας συγκεκριμένης κοινωνικής θέσης και στη συσσώρευση πλούτου και υλικών αγαθών.
- Χαιρεκακία. Εννοείται ως η τάση προς εχθρότητα προς τους άλλους που μπορεί να μεταφραστεί σε διαφορετικούς τύπους ενεργειών.
Αυτά τα χαρακτηριστικά, στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους, καθορίζουν τον παράγοντα D.
Η έλλειψη ενσυναίσθησης
Σύμφωνα με τον Άγγλο ψυχολόγο Simon Baron-Cohen, η κακία μπορεί να γίνει κατανοητή, από μόνη της, ως πραγματική ασθένεια. Η ασθένεια της απουσίας ενσυναίσθησης. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου «The Science of Evil», κακοί άνθρωποι είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν να αισθανθούν ενσυναίσθηση, ανίκανοι επειδή το δικό τους νευρικό σύστημα δεν είναι πλέον ικανό να ταυτιστεί πλήρως με τον άλλον ή, αν είναι, να μην αισθάνεται πλέον αυτά που θα ένιωθε κανονικά.
Η ενσυναίσθηση είναι μια θεμελιώδης ικανότητα των ανθρώπινων όντων. Χάρη σε αυτό είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε, να δομήσουμε και να διατηρήσουμε θεμελιώδεις σχέσεις για το άτομο και την κοινωνία. Όπου οι κοινωνικοοικονομικές, πολιτιστικές, οικογενειακές ή βιολογικές συνθήκες παρεμβαίνουν αρνητικά, μπορεί να μειωθεί η ενσυναίσθηση, οδηγώντας τους ανθρώπους στην ανικανότητα να αισθανθούν αυτό που αισθάνεται ο άλλος.
Προέλευση της κακίας και βιολογικοί παράγοντες
Οι βιολογικοί παράγοντες που καθορίζουν το κακό είναι ένα θέμα που συζητείται στη βιβλιογραφία και παραμένει ανοιχτό σε σχέση με συμπεράσματα. Το ερώτημα είναι: «σε ποιο βαθμό είναι ικανοί οι γενετικοί παράγοντες να οδηγήσουν στην κακία;».
Στην πραγματικότητα, δεν έχει απομονωθεί κάποιο γονίδιο που να σχετίζεται με τον παράγοντα της εκδήλωσης της κακίας. Ωστόσο, αυτό που προκύπτει είναι πώς τα γονίδια μας μπορούν να επηρεάσουν τις επιπτώσεις του περιβάλλοντος στον χαρακτήρα μας.
Ως άνθρωποι έχουμε μια γενετική κληρονομιά, της οποίας η έκφραση είναι στενά συνδεδεμένη με το περιβάλλον. Το περιβάλλον που ζούμε και βιώνουμε από τη γέννησή μας. Ο αέρας που αναπνέουμε, το φαγητό που τρώμε, οι καταστάσεις που βρισκόμαστε και κυρίως οι σχέσεις που βιώνουμε αποτελούν συνθήκες, οι οποίες τυπικά ορίζονται ως περιβαλλοντικές, και επηρεάζουν συγκεκριμένα ορισμένα ρυθμιστικά γονίδια που αποφασίζουν εάν το DNA μας θα πρέπει να μεταγραφεί ή όχι. Αυτό που κατέστη δυνατό να βρεθεί από την επιστημονική έρευνα είναι ότι ορισμένα γονίδια, συγκεκριμένα, φαίνεται να ενισχύουν τις επιπτώσεις του περιβάλλοντος στη μεταγραφή του γονιδιώματός μας και επομένως στη διαμόρφωση που θα έχει τότε το νευρικό μας σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένα γονίδιο που να συνδέεται με το κακό ή το καλό, αλλά ότι υπάρχουν απλώς κάποια γονίδια ικανά να ενισχύσουν την επίδραση που θα έχει ένα υγιές ή μη υγιές περιβάλλον πάνω μας.
Η έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη και θα χρειαστεί χρόνος για να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη και ακριβή εικόνα. Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε ότι η προέλευση της κακίας έχει γενετική βάση, αλλά ότι ορισμένες γενετικές, που σχετίζονται με συγκεκριμένες καταστάσεις ζωής, μπορούν να ευνοήσουν την ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του παράγοντα D.
Οικογενειακοί παράγοντες και προέλευση της κακίας
Θεμελιώδης παράγοντας στην ανάπτυξη του παιδιού, και στη συνέχεια του νεαρού ενήλικα, είναι σίγουρα ο παράγοντας της οικογένειας. Η διαγενεακή ψυχολογία έχει καθορίσει καλά πώς τα πολιτισμικά συστήματα μπορούν να επηρεάσουν βαθιά τον τρόπο κατανόησης και, ακόμη και πριν από αυτό, αντίληψης της πραγματικότητας.
Οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις μεταξύ γονιών, αδερφών, παππούδων ή θείων είναι το νερό στο οποίο κολυμπάμε από παιδιά. Έτσι, εμείς οι άνθρωποι μαθαίνουμε μέσω μίμησης, απλά παρατηρώντας τους ανθρώπους με τους οποίους μεγαλώνουμε ή με βάση τις διαδραστικές σχεσιακές εμπειρίες που έχουμε με τους ανθρώπους που μας φροντίζουν.
Η σχέση είναι ο πιο ισχυρός παράγοντας της ανθρώπινης αλλαγής. Μέσα στις σχέσεις, κυριολεκτικά, ο εγκέφαλός μας διαμορφώνεται και γίνεται η δομή που υποστηρίζει το μυαλό μας.
Οι δυσλειτουργικές σχεσιακές εμπειρίες, που χαρακτηρίζονται από βία, κακοποίηση, παραμέληση, γενικότερα ταλαιπωρία και πόνο, μπορούν εύκολα να οδηγήσουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, στην ανάπτυξη των προαναφερθεισών τάσεων. Σίγουρα λοιπόν η προέλευση της κακίας έχει ρίζες που πρέπει να διαβαστούν στο σύστημα καταγωγής μας.
Κοινωνικές καταβολές της κακίας
Τα παραπάνω, όπως και πολλά άλλα πειράματα στην κοινωνική ψυχολογία, έχουν δείξει πώς οι σχέσεις μπορούν να έχουν βαθύ αντίκτυπο στην ανθρώπινη συμπεριφορά, ωθώντας τους ανθρώπους να ενεργούν σε διαφωνία με τις δικές τους ηθικές αρχές, με τις δικές τους αξίες αναφοράς. Ως εκ τούτου, η προέλευση της κακίας μπορεί ασφαλώς να αναζητηθεί στην κοινωνική δυναμική στην οποία μεγάλωσε το άτομο. Η ομάδα, και γενικότερα οι σχέσεις, έχουν μεγάλη επίδραση στη συμπεριφορά μας και, με την πάροδο του χρόνου, στην ίδια την κατασκευή της ταυτότητάς μας.
Ωστόσο, κάθε ιστορία είναι μοναδική και είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να γίνουν κατηγοριοποιήσεις που να περιλαμβάνουν όλες τις περιπτώσεις. Διαφορετικές συνθήκες ζωής μπορούν να οδηγήσουν σε διαφορετικά αναπτυξιακά αποτελέσματα. Αυτό ισχύει για κάθε εσωτερική στάση, καθώς και για την κακία. Ψευδείς πεποιθήσεις, κακές παρέες, δυσλειτουργικά μοντέλα, τραυματικά γεγονότα, κακοποίηση, βία και, όπως φαίνεται, μια συγκεκριμένη γενετική προδιάθεση είναι όλα στοιχεία που, μαζί, μπορούν να συμβάλουν στην οικοδόμηση μιας ταυτότητας που χαρακτηρίζεται από μια στάση που περιλαμβάνει την κακία.
Η σκοτεινή τριάδα
Ο όρος "σκοτεινή τριάδα» (Dark Triad) αναφέρεται σε μια τριάδα αρνητικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας. Αυτά είναι ο Ναρκισσισμός, ο μακιαβελισμός και η ψυχοπάθεια - που μοιράζονται μερικά κοινά κακόβουλα χαρακτηριστικά. Η έννοια αυτή δημιουργήθηκε από τους ερευνητές Delroy L. Paulhus και Kevin M. Williams το 2002.
Οι περισσότεροι ερευνητές δε, θεωρούν την ψυχοπάθεια - ένα χαρακτηριστικό που χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενσυναίσθησης και έλλειψη μεταμέλειας - να είναι το "πιο σκοτεινό" της σκοτεινής τριάδας. Ειδικότερα, ο ναρκισσισμός έχει βρεθεί ότι εκδηλώνεται στην εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων. Οι ναρκισσιστές είναι πιο πιθανό να ντυθούν όμορφα και να είναι φυσικά ελκυστικοί. Μία μελέτη του 2018 διαπίστωσε επίσης ότι οι ναρκισσιστές τείνουν επίσης να έχουν διακριτικά, καλά περιποιημένα φρύδια.
Υπάρχει παρόλα αυτά κάποιος τρόπος για να μετρήσουμε αυτά τα χαρακτηριστικά;
Τα χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας μπορούν να μετρηθούν με πολλούς τρόπους. Ένα από τα πιο δημοφιλή όργανα μέτρησης είναι ένα ερωτηματολόγιο 12 στοιχείων που ονομάζεται "Dirty Dozen", το οποίο δημοσιεύθηκε το 2010 από τον Jonason του Πανεπιστημίου της Δυτικής Φλόριντα και του Gregory Webster του Πανεπιστημίου της Φλόριντα.
Παρακάτω παρατίθενται οι ερωτήσεις (τα στοιχεία 1-4 μετρούν το μακιαβελισμό, τα στοιχεία 5-8, μετρούν την ψυχοπάθεια και τα στοιχεία 9-12 το ναρκισσισμός) τα οποία βαθμολογούνται σε κλίμακα 1 (διαφωνώ απόλυτα) έως 7 (συμφωνώ απόλυτα).
- Έχω την τάση να χειραγωγώ άλλους για να πάρω αυτό που θέλω.
- Έχω χρησιμοποιήσει εξαπάτηση ή ψέματα για να πάρω αυτό που θέλω.
- Έχω χρησιμοποιήσει κολακεία για να πάρω αυτό που θέλω.
- Τείνω να εκμεταλλεύομαι τους άλλους προς δικό μου όφελος.
- Έχω την τάση να μην νιώθω τύψεις.
- Τείνω να αδιαφορώ για την ηθική των πράξεών μου.
- Έχω την τάση να είμαι σκληρός ή καθόλου ευαίσθητος.
- Τείνω να είμαι κυνικός.
- Έχω την τάση να θέλω οι άλλοι να με θαυμάζουν.
- Έχω την τάση να θέλω οι άλλοι να μου δώσουν προσοχή.
- Έχω την τάση να αναζητώ κύρος.
- Έχω την τάση να περιμένω ειδική η πιο ευνοϊκή μεταχείριση από άλλους.
Είναι απαραίτητο να διευκρινίσουμε ότι όλοι έχουμε μια σκοτεινή πλευρά που μπορεί, λίγο πολύ, να κυριεύσει τη ζωή μας. Επομένως, ο παράγοντας D υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους, μόνο που κάποιοι τείνουν να αναπτύσσουν περισσότερο αυτά τα χαρακτηριστικά.
Το άτομο που έχει αναπτύξει περισσότερο αυτή τη σκοτεινή διάσταση θα είναι ένα άτομο ικανό να διαπράττει ακόμη και πολύ αρνητικές ενέργειες απέναντι στους άλλους, χωρίς να βιώνει ιδιαίτερο πόνο και χωρίς να έρχεται σε σύγκρουση με τον εαυτό του. Όταν αυτά τα χαρακτηριστικά κυριαρχούν στην προσωπικότητα ενός ατόμου, τα θεμελιώδη ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά της κακίας όπως η ηθική και η ενσυναίσθηση μειώνονται σημαντικά.
Βιβλιογραφία
- https://www.westernsydney.edu.au/__data/assets/pdf_file/0005/227057/The_Dirty_Dozen_A_Concise_Measure_of_the_Dark_Triad.pdf
- Moshagen, M., Hilbig, B. E., & Zettler, I. (2018). The dark core of personality. Psychological Review, 125(5), 656–688. https://doi.org/10.1037/rev0000111
- Hilbig, B. E., Moshagen, M., Thielmann, I., & Zettler, I. (in press). Making rights from wrongs: The crucial role of beliefs and justifications for the expression of aversive personality. Journal of Experimental Psychology: General.
- Scholz, D. D., Hilbig, B. E., Thielmann, I., Moshagen, M., & Zettler, I. (in press). Beyond (low) Agreeableness: Towards a more comprehensive understanding of antagonistic psychopathology. Journal of Personality.
- Bader, M., Hartung, J., Hilbig, B. E., Zettler, I., Moshagen, M., & Wilhelm, O. (2021). Themes of the dark core of personality. Psychological Assessment, 33, 511–525.
- O'Boyle EH, Forsyth DR, Banks GC, McDaniel MA. A meta-analysis of the Dark Triad and work behavior: a social exchange perspective. J Appl Psychol. 2012 May;97(3):557-79. doi: 10.1037/a0025679. Epub 2011 Oct 24. PMID: 2202307
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
