Πως μπορούμε να στηρίξουμε καλύτερα τους διπλά ευάλωτους, ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια στην εποχή της πανδημίας του κορωνοϊού;
Είναι αδιαμφισβήτητο πως η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις των καιρών μας. Οι περισσότεροι πλέον γνωρίζουμε πως στις αρχές Μαρτίου (του 2020) ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ) ανακήρυξε τον κορωνοϊό, έναν νέο ιο που μπορεί να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη του αναπνευστικού, σε πανδημία, λόγω της ταχείας εξάπλωσής του σε όλο τον πλανήτη.
Ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός των νοσούντων δείχνει πως ο ιός δεν κάνει ηλικιακές διακρίσεις με τον Π.Ο.Υ, να ανακοινώνει στις αρχές του Απρίλη πως οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι με χρόνια νοσήματα, είναι εκείνοι που πλήττονται περισσότερο. Στην ίδια ανακοίνωση επισημαίνεται πως οι βιολογικές αλλαγές που σχετίζονται με το γήρας, η μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος καθώς και η ταυτόχρονη ύπαρξη και άλλων υποκείμενων νοσημάτων, είναι μερικοί από τους λόγους που αυξάνουν την ευαλωτότητα των ηλικιωμένων στον κορωνοϊό.
Μια μεγάλη μερίδα των ηλικιωμένων ανθρώπων στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως ζει με άνοια. Αυτό που ίσως να μη γνωρίζουμε καθώς φαίνεται να μη λαμβάνει τη δέουσα προσοχή είναι πως το 2013 σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Lancet ένα από τα πιο αναγνωρισμένα επιστημονικά περιοδικά, η άνοια χαρακτηρίστηκε, επίσης, ως πανδημία δεδομένου ότι ο πληθυσμός των ηλικιωμένων αυξάνεται συνεχώς και έχει διαπιστωθεί πως υπάρχει εκθετική σχέση ανάμεσα στην ηλικία και την εμφάνιση της νόσου.
Ακολούθως, το 2018, ο Π.Ο.Υ αναγνώρισε την άνοια ως προτεραιότητα στον τομέα της δημόσιας υγείας, υπογραμμίζοντας όχι μόνο το μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που ζούνε με τη νόσο παγκοσμίως, ο οποίος αγγίζει πλέον τα 50 εκατομμύρια, αλλά και τις ψυχολογικές και οικονομικές επιπτώσεις που επιφέρει η άνοια για τους ίδιους τους πάσχοντες, τις οικογένειές τους αλλά και τους παροχείς υπηρεσιών υγείας.
Τη δεδομένη περίοδο ωστόσο τα άτομα με άνοια και οι οικογένειες τους φαίνεται πως πλήττονται σημαντικά. Η Διεθνής Οργάνωση Αλτσχάιμερ (Alzheimer’s Disease International, ADI) σε πρόσφατη ανακοίνωσή της επεσήμανε πως τα μέτρα πρόληψης της διασποράς της πανδημίας, όπως είναι η κοινωνική αποστασιοποίηση και η απομόνωση, σε συνδυασμό με τον καθημερινό και συνεχή κατακλυσμό δυσάρεστων ειδήσεων, είναι πιθανό να επηρεάσουν πολύ αρνητικά τα άτομα με άνοια και να επιφέρουν αλλαγές στη συμπεριφορά τους, αυξημένη ανησυχία, σύγχυση, ακόμα και ντελίριο αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάγκης για νοσηλεία.
Διαβάστε σχετικά: Αλτσχάιμερ: Τα δέκα πρώιμα σημάδια
Ταυτόχρονα, οι οικογένειες τους είναι πιθανό να αισθάνονται τώρα περισσότερο αποκλεισμένες από το κοινωνικό σύνολο και να βιώνουν την παρούσα κατάσταση ως μια μεγάλη απειλή για τα αγαπημένα τους πρόσωπα, δεδομένης της αυξημένης ευαλωτότητάς τους αλλά και των γνωστικών δυσκολιών τους. Για παράδειγμα, η δυσκολία να θυμηθούνε οδηγίες, όπως το να κρατάνε τις απαραίτητες αποστάσεις όταν πηγαίνουν για περίπατο ή να τηρούν τους κανόνες υγιεινής, είναι πιθανό να αυξήσει τις πιθανότητες να νοσήσουν, θέτοντας παράλληλα σε κίνδυνο και τις οικογένειές τους.
Σχετική έρευνα που διενεργήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας από την Εταιρεία για τη Νόσο Αλτσχάιμερ στην Ιρλανδία, έδειξε πως περισσότερο από το 70% των ασθενών και των οικογενειών τους ανέφεραν πως ένιωθαν περισσότερη μοναξιά, άγχος και φόβο ενώ παρατηρήθηκαν και αλλαγές στη συμπεριφορά των πασχόντων όπως αυξημένη σύγχυση, συμπτώματα παράνοιας αλλά και διαταραχές ύπνου. Οι περιθάλποντες δήλωσαν πως βιώνουν αυξημένο στρες και σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και συμπτώματα εξουθένωσης (burnout).
Παρά ταύτα υπάρχουν και καθησυχαστικά νέα. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν πως οι ασθενείς με άνοια, σε περίπτωση που νοσήσουν, θα εμφανίσουν πιο σοβαρά συμπτώματα του κορωνοϊού από τους συνομηλίκους τους. Επίσης, αρκετοί από όσους νοσήσουν, αναμένεται να έχουν ήπια συμπτώματα αδιαθεσίας για κάποιες μέρες, οπότε και θα μπορούν να αναρρώσουν σταδιακά στο σπίτι τους (ADI, 2020).
Τίθεται επομένως το εύλογο ερώτημα- πως μπορούμε να στηρίξουμε καλύτερα τους διπλά ευάλωτους, ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια στην εποχή της πανδημίας του κορωνοϊού;
Προτάσεις για άτομα με άνοια
- Επιλέξτε έγκυρες πηγές ενημέρωσης: Οι άνθρωποι που ζούνε με άνοια έχει βρεθεί πως έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε ακριβείς πληροφορίες σχετικά με την πανδημία. Η ελλιπής ή ανακριβής ενημέρωση μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να εκτεθούν στον κορωνοϊό ή/και να νοσήσουν (Wang et al.,2020) Για το λόγο αυτό η Διεθνής Οργάνωση Alzheimer προτείνει να επικοινωνείτε με τοπικούς οργανισμούς/ συλλόγους για την άνοια και με άτομα που εμπιστεύεστε για την ενημέρωσή σας.
- Επενδύστε στη ρουτίνα: Αν και τα περιοριστικά μέτρα είναι δυνατόν να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινότητά σας, μειώνοντας τις εξόδους, τις επισκέψεις αλλά και τις δραστηριότητές σας, είναι σημαντικό να μείνετε όσο γίνεται πιο «πιστοί» στο υπόλοιπο καθημερινό πρόγραμμά σας, κάνοντας πράγματα που σας ευχαριστούν.
- Διατηρήστε τις επαφές σας: Η κοινωνική αποστασιοποίηση αποτελεί τη νέα πραγματικότητα στην οποία όλοι καλούμαστε να προσαρμοστούμε, αντικαθιστώντας την καθιερωμένη προσωπική επαφή. Ωστόσο, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο, προτείνεται να παραμείνετε σε επαφή με τους δικούς σας ανθρώπους. Είτε επιλέξετε το παραδοσιακό τηλέφωνο, είτε μια από τις νεότερες μορφές ηλεκτρονικής επικοινωνίας σημασία έχει να διατηρείτε συχνή επικοινωνία, να εκφράζετε τις ανάγκες και τις ανησυχίες σας και να μοιράζεστε τα συναισθήματά σας. Αν επιθυμείτε συμβουλευτική υποστήριξη, μπορείτε να καλέσετε την Εταιρεία Αλτσχάιμερ Αθηνών, όλο το 24ωρο, στο 1110.
- Περιορίστε το στρες και αυξήστε την κίνηση: Μπορεί τα νέα να προκαλούν άγχος και ανησυχία ωστόσο υπάρχουν απλοί τρόποι να περιορίσετε τα αρνητικά συναισθήματα και να βελτιώσετε τη διάθεσή σας. Δοκιμάστε λοιπόν να ακούτε μόνο μια φορά τη μέρα ειδήσεις και προσπαθήστε να κινείστε όσο περισσότερο μπορείτε. Μην αμφιβάλλετε για τη δύναμη που έχει μια μικρή βόλτα στον κήπο και η μέτριας έντασης άσκηση στο σπίτι στο να σας κάνουν να νιώσετε καλύτερα και να βελτιώσετε τη διάθεσή σας. Μπορείτε επίσης να δείτε μια ευχάριστη ταινία, να ακούσετε μουσική που αγαπάτε και να χορέψετε τα αγαπημένα σας τραγούδια, όπως ακριβώς κάνουν η Σάλλυ, 86 χρονών και ο σύζυγός της Κεν, 83 χρονών που περνούν την καραντίνα τους στο σπίτι τους στην Κορνουάλη, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο πως ούτε η κοινωνική απομόνωση αλλά ούτε και η άνοια μπορούν να στερήσουν τη διασκέδαση και τη δημιουργικότητα!
Διαβάστε σχετικά: Ο υποτιμημένος ρόλος της νευρογένεσης στη νόσο Αλτσχάιμερ
Προτάσεις για υποστηρικτές
- Μείνετε ενήμεροι: Καθώς πρόκειται για μια νέα νόσο τα δεδομένα και η γνώση μας αλλάζουν με ταχείς ρυθμούς. Αναγνωρίζοντας τη δυσκολία να παραμένετε συνεχώς ενήμεροι χωρίς να νιώθετε να κατακλύζεστε, είναι χρήσιμο να επιλέγετε έγκυρα και αξιόπιστα μέσα για την ενημέρωσή σας. Αν έχετε πρόσβαση στο διαδίκτυο μπορείτε να ενημερώνεστε καθημερινά από τη σελίδα του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Εναλλακτικά, μπορείτε να καλέσετε στο 1135, γραμμή ενημέρωσης για τον κορωνοϊό.
- Αναγνωρίστε τα συμπτώματα: Για τους πάσχοντες με άνοια η σύγχυση είναι συνήθως ένα από τα πρώτα συμπτώματα για οποιαδήποτε νόσο. Αν παρατηρήσετε κάποια αλλαγή, που ενδεχομένως συνοδεύεται και από δυσκολία στην αναπνοή ή υψηλό πυρετό, προτείνεται να επικοινωνήσετε αμέσως με το γιατρό σας. Είναι καλό να αποφύγετε την επίσκεψη σε κάποιο νοσοκομείο χωρίς τη συμβουλή ειδικού.
- Αυξήστε την επικοινωνία: Δεδομένων των συνθηκών, προσπαθήστε να έχετε πιο συχνή επικοινωνία ή να περνάτε περισσότερο χρόνο με τα άτομα με άνοια. Εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν, συστήνεται ο διαμοιρασμός των υποχρεώσεων της φροντίδας του πάσχοντος. Με αυτό τον τρόπο όλοι οι φροντιστές διασφαλίζουν επαρκή χρόνο και για τη δική τους φροντίδα και υγιεινή. Σε περιπτώσεις όπου ο πάσχων βρίσκεται στο νοσοκομείο ή σε κάποια δομή φροντίδας κρίνεται ακόμη πιο απαραίτητη η συχνότερη επικοινωνία καθώς η δυσκολία να θυμηθεί γιατί είναι μόνος του και δεν τον επισκέπτονται οι δικοί του μπορεί να προκαλέσει φόβο, σύγχυση και άρνηση να τηρήσει τις οδηγίες και τα μέτρα ασφαλείας. Θα ήταν χρήσιμο να ενημερώσετε σχετικά το ιατρικό/ νοσηλευτικό προσωπικό που επιμελείται τον πάσχοντα και να ορίσετε συγκεκριμένες ώρες και τρόπους επικοινωνίας.
- Δημιουργήστε ένα πλάνο δραστηριοτήτων: Είναι αναμενόμενο πως λόγω της πανδημίας όλες οι κοινωνικές δραστηριότητες στις οποίες συμμετείχανε μέχρι πρότινος οι πάσχοντες έχουν αναβληθεί ή να έχουν μειωθεί σημαντικά. Αναγνωρίζοντας τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτό για την ψυχική τους υγεία, ο Αυστραλιανός Σύλλογος για την άνοια προτείνει να δημιουργήσετε ένα πλάνο με τις δραστηριότητες που απολαμβάνετε να κάνετε μαζί με τους πάσχοντες, ιδιαίτερα αν διαφορετικοί υποστηρικτές ασχολούνται με τη φροντίδα τους. Προγραμματίζοντας έναν κοντινό περίπατο, μικροκατασκευές στο σπίτι και τον κήπο, την προβολή μιας αγαπημένης ταινίας αλλά και ένα ευχάριστο διάλειμμα με μουσική και χορό στο σπίτι μπορεί να βελτιώσει τη διάθεση όλων!
- Χρησιμοποιήστε υπενθυμίσεις: Ένας εύκολος τρόπος να προτρέπετε τους πάσχοντες να φροντίζουν την υγιεινή τους και να συμμορφώνονται με τα μέτρα ασφαλείας είναι οι υπενθυμίσεις. Για παράδειγμα, ένα σημείωμα στον καθρέφτη του μπάνιου μπορεί να χρησιμεύσει ως υπενθύμιση για το συχνό και σχολαστικό πλύσιμο των χεριών. Αντίστοιχα, ένα σημείωμα στην κουζίνα μπορεί να τους υπενθυμίσει να πλύνουν τα φρούτα τους πριν τα καταναλώσουν.
- Προγραμματίστε εκ των προτέρων: Είναι χρήσιμο να υπάρχει επάρκεια τροφίμων και φαρμάκων για τις επόμενες εβδομάδες. Συμβουλευτείτε σχετικά το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας ούτως ώστε να μειωθούν οι πιθανές επισκέψεις των ηλικιωμένων στο νοσοκομείο ή το φαρμακείο.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πως διανύουμε μια περίοδο με ιδιαίτερες προκλήσεις για όλους τους ανθρώπους παγκοσμίως που καλούνται μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να προσαρμοστούν σε μια νέα, συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα ενός σύγχρονου κοινωνικού γίγνεσθαι. Και ενώ μεγάλο μέρος των εξελίξεων είναι πέραν του ατομικού μας ελέγχου, αξίζει να στρέψουμε την προσοχή μας σε εκείνες τις συμπεριφορές και πράξεις μας, που άμεσα ή έμμεσα, μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση της καθημερινότητας και της ποιότητας ζωής των διπλά ευάλωτων συνανθρώπων μας.
Βιβλιογραφία
- Alzheimer’s Disease International. (2020). Position paper on COVID-19 and dementia. Retrieved from https://www.alz.co.uk/news/adi-releases-position-paper-on-covid-19-and-dementia
- Fox, N. C., & Petersen, R. C. (2013). The G8 Dementia Research Summit-a starter for eight? The Lancet, 382(9909), 1968-1969. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(13)62426-5
- Wang, H., Li, T., Barbarino, P., Gauthier, S., Brodaty, H., Molinuevo, J. L., ... & Weidner, W. (2020). Dementia care during COVID-19. The Lancet. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30755-8/fulltext#seccestitle10
- World Health Organization. (2020). Statement – Older people are at highest risk from COVID-19, but all must act to prevent community spread. Retrieved from http://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19/statements/statement-older-people-are-at-highest-risk-from-covid-19,-but-all-must-act-to-prevent-community-spread
- World Health Organization. (2018). Towards a dementia plan: a WHO guide. Retrieved from https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/272642/9789241514132-eng.pdf?ua=1
