Με την πρώτη ματιά, το ανθρώπινο σώμα φαίνεται συμμετρικό: δύο χέρια, δύο πόδια, δύο μάτια, δύο αυτιά, ακόμη και η μύτη και το στόμα, φαίνεται να καθρεφτίζονται σε έναν φανταστικό άξονα που διαχωρίζει τα πρόσωπα των περισσότερων ανθρώπων. Κι όμως τίποτα δεν είναι απόλυτα συμμετρικό, ούτε φυσικά και ο εγκέφαλος.
Ο εγκέφαλος χωρίζεται σε δύο μισά που έχουν περίπου το ίδιο μέγεθος και τα αυλάκια και τα εξογκώματα ακολουθούν επίσης ένα παρόμοιο μοτίβο.
Αλλά η πρώτη εντύπωση είναι παραπλανητική: οι διαφορετικές εγκεφαλικές περιοχές έχουν λεπτές αλλά λειτουργικές διαφορές μεταξύ της αριστερής και της δεξιάς πλευράς. Τα δύο ημισφαίρια είναι υπεύθυνα για διαφορετικές λειτουργίες. Η χωρική προσοχή για παράδειγμα, επεξεργάζεται κυρίως στο δεξί ημισφαίριο στους περισσότερους ανθρώπους, ενώ η γλώσσα επεξεργάζεται σε μεγάλο βαθμό στο αριστερό. Με αυτόν τον τρόπο, η εργασία μπορεί να διαμοιραστεί πιο αποτελεσματικά και στα δύο μισά και έτσι το εύρος των εργασιών διευρύνεται συνολικά.
Αλλά αυτή η λεγόμενη πλευρίωση, η τάση των εγκεφαλικών περιοχών να επεξεργάζονται ορισμένες λειτουργίες περισσότερο στο αριστερό ή στο δεξί ημισφαίριο, διαφέρει από άτομο σε άτομο. Και όχι μόνο στη μειοψηφία της οποίας οι εγκέφαλοι είναι κατοπτρικά ανεστραμμένοι σε σχέση με την πλειοψηφία. Ακόμη και τα άτομα με εγκέφαλο που παρουσιάζει κλασική διάταξη, διαφέρουν στο πόσο έντονη είναι η ασυμμετρία τους.
Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι αυτό, μπορεί επίσης να επηρεάσει τις ίδιες τις λειτουργίες. Για παράδειγμα, στη δυσλεξία παρατηρείται έλλειψη αριστερής ασυμμετρίας ορισμένων γλωσσικών περιοχών. Επίσης, η ανεπαρκής πλευρίωση του εγκεφάλου φαίνεται να παίζει ρόλο σε ασθένειες όπως η σχιζοφρένεια και οι διαταραχές του αυτιστικού φάσματος ή στην υπερκινητικότητα στα παιδιά.
Ωστόσο, μέχρι τώρα, δεν ήταν σαφές πόση διακύμανση της εγκεφαλικής ασυμμετρίας μεταξύ των ατόμων είναι κληρονομήσιμη και πόση οφείλεται σε διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες. Επιπλέον, παρουσιάζονται παρόμοια χαρακτηριστικά εγκεφαλικής ασυμμετρίας και στους πιθήκους;
Οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Max Planck για τις Ανθρώπινες Γνωστικές και Εγκεφαλικές Επιστήμες (Human Cognitive and Brain Sciences - MPI CBS) και το Forschungszentrum Juelich (FZJ) έχουν πλέον ερευνήσει την ασυμμετρία των λειτουργικών κλίσεων, περιγράφοντας άξονες ομαλών παραλλαγών της εγκεφαλικής λειτουργίας σε όλο τον φλοιό. Διαπίστωσαν ότι υπάρχουν ανεπαίσθητες παραλλαγές στη λειτουργική οργάνωση των εγκεφαλικών περιοχών στην αριστερή και στη δεξιά πλευρά του εγκεφάλου.
Στην αριστερή πλευρά, οι περιοχές που εμπλέκονται στη γλωσσική επεξεργασία είναι πιο απομακρυσμένες από αυτές που εμπλέκονται στην όραση και στην αίσθηση. Ενώ στη δεξιά πλευρά το λεγόμενο μετωποβρεγματικό δίκτυο, υπεύθυνο για την προσοχή και τη μνήμη εργασίας, για παράδειγμα, είναι πιο απομακρυσμένο από αυτές τις αισθητηριακές περιοχές.
Διαβάστε σχετικά: Έρευνα αποκαλύπτει τη σχέση μεταξύ συγκεκριμένων εγκεφαλικών δικτύων και διαφορετικών πτυχών της ψυχικής υγείας
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι οι ατομικές διαφορές σε αυτές τις λειτουργικές διαφορές ήταν κληρονομικές, γεγονός που σημαίνει ότι επηρεάζονται εν μέρει από γενετικούς παράγοντες. Ταυτόχρονα, ένα μεγάλο μέρος αυτής της ασυμμετρίας στον ανθρώπινο εγκέφαλο δεν μπορούσε να αποδοθεί σε γενετικούς παράγοντες. Αυτό σημαίνει ότι κάποια ασυμμετρία επηρεάζεται, τουλάχιστον εν μέρει, από την εμπειρία του ατόμου.
Επιπλέον, η ομάδα διαπίστωσε ότι οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι είναι πιο ασύμμετροι από εκείνους των πιθήκων. Είναι πιθανό ότι, η παρατηρούμενη λειτουργική ασυμμετρία αντανακλά την αλληλεπίδραση τόσο των γενετικών όσο και των μη γενετικών επιδράσεων που προέρχονται από προσωπικές εμπειρίες, εξηγεί ο Μπίν Γουάν, Ph.D. φοιτητής στο MPI CBS και κύριος συγγραφέας της μελέτης. Πράγματι, στους ηλικιωμένους, παρατήρησαν μειωμένη ασυμμετρία προς τα δεξιά, υποδηλώνοντας ανεπαίσθητες διακυμάνσεις σε όλη τη διάρκεια ζωής.
Θέλουμε να καταλάβουμε γιατί οι λεπτές διαφορές μεταξύ του αριστερού και του δεξιού ημισφαιρίου σχετίζονται με τη γλώσσα και την προσοχή και εμπλέκονται σε διάφορες αναπτυξιακές διαταραχές, εξηγεί η Σόφι Βάλκ, επικεφαλής της μελέτης και της ερευνητικής ομάδας Γνωστικής Νευρογενετικής (Cognitive Neurogenetics) στο MPI CBS.
Εάν κατανοήσουμε την κληρονομικότητα της ασυμμετρίας, αυτό θα ήταν ένα πρώτο βήμα προς την κατανόηση του ρόλου των γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων στη διαμόρφωση αυτού του χαρακτηριστικού. Ίσως τελικά, να μπορέσουμε να καταλάβουμε πού κάτι πάει στραβά όταν η διαφορά μεταξύ αριστερού και δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου είναι διαταραγμένη.
Οι ερευνητές μελέτησαν αυτές τις συνδέσεις χρησιμοποιώντας δύο βάσεις δεδομένων, η μία περιείχε σαρώσεις ανθρώπινου εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων διδύμων, και η άλλη περιείχε σαρώσεις εγκεφάλου 19 πιθήκων μακάκου. Συγκρίνοντας μονοζυγωτικά δίδυμα, διζυγωτικά δίδυμα και άσχετα μεταξύ τους άτομα, μπόρεσαν να προσδιορίσουν πώς διαφέρουν τα αδέρφια μεταξύ τους, και επομένως, τι δεν καθορίζεται γενετικά αλλά οφείλεται σε περιβαλλοντικές επιδράσεις.
Με τη σειρά της, η σύγκριση με τους πιθήκους κατέστησε σαφές πού βρίσκονται οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπων και των πιθήκων και ποιες έχουν προκύψει μέσω της εξέλιξης. Οι επιστήμονες υπολόγισαν αυτές τις διαφορές με τη βοήθεια της λεγόμενης χαμηλής διάστασης, οργάνωσης λειτουργικής συνδεσιμότητας του εγκεφάλου. Αυτό αποκαλύπτει τον βαθμό στον οποίο διακριτές εγκεφαλικές περιοχές μπορούν να συνεργαστούν. Οι ερευνητές υπολόγισαν αυτό το οργανωτικό χαρακτηριστικό σε κάθε ημισφαίριο και στη συνέχεια υπολόγισαν τον δείκτη ασυμμετρίας αφαιρώντας το δεξί από το αριστερό.
Απόδοση: Μαρία Σκούπρα – Ψυχολόγος, Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεύτρια
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
