Αν δεν αγαπώ τον εαυτό μου, δεν μπορώ να αγαπώ κανέναν. Κι αν δεν φροντίσω τον εαυτό μου, σε κανέναν δεν μπορώ να είμαι πραγματικά αρωγός. Και κανένας άνθρωπος μισός, κανένας που θυσιάζει τον εαυτό του, δεν μπορεί να είναι χρήσιμος.
Πολύ συχνά μιλάμε στη ψυχοθεραπεία για τους ρόλους που παίρνουμε στα διάφορα σχεσιακά πλαίσια που κινούμαστε. Μιλάμε για Σωτήρες, Ήρωες, Αποδιοπομπαίους τράγους, Κλόουν, Χαμένα παιδιά. Μιλάμε για θύτες και θύματα κι έπειτα μιλάμε για την κυκλικότητα και τη συμπληρωματικότητα των ρόλων.
Δεν υφίσταται θύτης χωρίς θύμα, δεν υπάρχει σωτήρας αν δεν υπάρχει κάποιος που θέλει να σωθεί. Φτάνουμε, μάλιστα, στο τολμηρό συμπέρασμα ότι η ανάγκη μου να παίξω έναν συγκεκριμένο ρόλο, κατασκευάζει τον συμπληρωματικό του. Θέλω, για παράδειγμα, να παίξω το θύμα, επομένως όπου στέκομαι θα γεννώ θύτες.
Πολύ σπουδαίο πράγμα οι ρόλοι. Μας φοριούνται όταν είμαστε πολλοί μικροί, όχι ως στολές αποκριάτικες, αλλά μάλλον ως πέπλα ιερά επιβίωσης. Παίρνουμε τους ρόλους μας για να επιβιώσουμε σε ένα δυσλειτουργικό σύστημα. Κι αυτό είναι αναγκαίο καλό. Το πρόβλημα εμφανίζεται, όταν εξομοιωνόμαστε τόσο με το ρόλο που κάποτε μας χρησίμευε, και δε ξέρουμε πια πώς να τον αποχωριστούμε. Τότε, αυτό που κάποτε ήταν εργαλείο, μετατρέπεται σε αυτοκαταστροφικό όπλο.
Η εμπειρία μου δείχνει ότι ο πιο δύσκολα αφαιρούμενος ρόλος είναι αυτός του καλού παιδιού. Θα έλεγα ότι ο ρόλος αυτός μοιάζει με μια μεγάλη ομπρέλα που εμπεριέχει πολλούς άλλους μικρούς ρόλους, όπως του σωτήρα ή του θύματος. Μια ομπρέλα που ανοίγει, χωρίς να βρέχει, χωρίς να έχει ήλιο. Μια ομπρέλα σε μια ξάστερη νύχτα. Άχρηστη.
Όλοι ξέρουν τι είναι το καλό παιδί. Αυτό που δε στεναχωρεί τους άλλους. Αυτό που είναι πάντα πρόθυμο, πάντα εξυπηρετικό, λέει πάντα ναι και φροντίζει να ικανοποιεί τις ανάγκες των άλλων γύρω του. Αγωνιά να κρατήσει το καλό του όνομα και υποφέρει αν κατά τύχη ή κατά ανείπωτη αδικία κάποιος του το αμαυρώσει.
Έχει αναγάγει την αυτοταπείνωση σε τέχνη και πολλές φορές δεν αναγνωρίζει καν τις ανάγκες του. Μεταφράζει την ταπεινότητα και την αλληλεγγύη σε αυτομαστίγωμα και αυτοθυσία. Μπορεί να σου πει ότι ακολουθεί το λόγο του Θεού, ξεχνώντας ότι ο Χριστός είπε «Αγαπάτε αλλήλους ως εαυτόν» κι όχι περισσότερο από τον εαυτό. Καμιά φορά, έχω την εντύπωση ότι κοιτάζεται στον καθρέφτη, γυρεύοντας να βρει το φωτοστέφανό του.
Διαβάστε σχετικά: Ναι χωρίς θυμό, όχι χωρίς ενοχές
Αχ, αυτά τα καλά παιδιά! Όλοι τα αγαπάνε. Είναι οι καλύτεροι φίλοι. Οι καλύτεροι συγγενείς. Οι καλύτεροι συνάδελφοι. Και, μεταξύ μας, οι καλύτεροι πελάτες των ψυχολόγων. Μπαίνουν για ψυχοθεραπεία μαραζωμένοι, εξαντλημένοι, αποκαρδιωμένοι. Ζητάνε στήριξη και υποστήριξη. Για το μαρτύριο που ζουν, για την αχαριστία και την αναισθησία των γύρω τους, για την δύναμη τους που τους εγκαταλείπει, για τα ασήκωτα βάρη που έχουν επωμιστεί.
Παραδόξως, οι πιο τυχεροί είναι αυτοί που έχουν παραπεμφθεί από έναν γιατρό για ψυχοθεραπεία. Αυτοί που την αυτοθυσία δεν την έχουν ως μια θεωρητική, ουτοπική αξία, αλλά την έχουν κάνει πράξη. Το σώμα τους νοσεί, η ψυχή τους φωνάζει. Τυχεροί, γιατί αυτοί είναι πιο έτοιμοι να πετάξουν το ρόλο από πάνω τους καθώς πλέον αυτό το αστείο έχει μετατραπεί σε ζήτημα ζωής και θανάτου.
Από θεολογική άποψη ίσως αυτή η ανάγκη να είμαι οσιομάρτυρας, θεωρείται ύβρις. Playing God λένε οι Αμερικάνοι. Από ψυχολογική άποψη μπορεί να θεωρηθεί πολλά. Η πηγή της συμπεριφοράς και η διάγνωση της, όμως είναι δευτερεύοντα ζητήματα. Το πρωτεύον είναι η ανάκτηση του συμπαγούς εαυτού, απογυμνωμένου από μάσκες και φορεσιές, απογυμνωμένου από ρόλους.
Γιατί, μόνο ο συμπαγής, ελεύθερος εαυτός, μπορεί να είναι υγιής. Και για να τον γνωρίσω πρέπει να τον απαλλάξω από ό,τι του χω φορέσει. Όμορφό ή άσχημο, καλό ή κακό. Πρέπει να τον απογυμνώσω, και μετά να τον αγκαλιάσω και να τον φροντίσω. Κι όταν το επιτύχω, θα μπορέσω να αγκαλιάσω και τους άλλους γύρω μου, αυθεντικά, ήσυχα, ελευθέρια.
Αν δεν αγαπώ τον εαυτό μου, δεν μπορώ να αγαπώ κανέναν. Κι αν δεν φροντίσω τον εαυτό μου, σε κανέναν δεν μπορώ να είμαι πραγματικά αρωγός. Και κανένας άνθρωπος μισός, κανένας που θυσιάζει τον εαυτό του, δεν μπορεί να είναι χρήσιμος. Και μεταξύ μας, ούτε ερωτεύσιμος.
Ο δρόμος προς την αυτοαγάπη και τον αυτοσεβασμό, στη συστημική θεραπεία περνάει μέσα από τα όρια. Τα όρια καθορίζουν την υγιή απόσταση και την υγιή εγγύτητα. Τα όρια τελικά φέρνουν την υγεία. Τα όρια συνδέουν. Δεν απομακρύνουν, δεν καταστρέφουν, όπως οι πολλοί φοβούνται. Γιατί μόνο μέσα στα όρια μπορεί να υπάρχει ασφάλεια. Και η ασφάλεια είναι μαζί με τη τροφή η βασικότερη ανάγκη.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
