Οι θεωρίες περί συνωμοσίας είναι τόσο παλιές όσο και οι συνωμοσίες. Πρόκειται για ψευδο-λογικά κατασκευάσματα, προσανατολισμένα να χειραγωγούν την κοινή γνώμη προς μία συγκεκριμένη ιδεολογική κυρίως, κατεύθυνση.
Οι εισηγητές τέτοιων θεωριών μπορεί να είναι πρόσωπα, ομάδες, οργανωμένες ή μη, εμπνευσμένες από κάποια προσχηματική ιδέα, διανθισμένη με ρητορικά σχήματα περί ανάγκης περιφρούρησης ιδανικών, αξιών ή συμφερόντων, που φέρουν μία εξέχουσα, πλην άγνωστη για τους κατόχους τους, γνώση.
Φερόμενοι ως όργανα του πεπρωμένου, οι συνωμοσιολόγοι επιθυμούν ξεσκέπασμα των «συνωμοτών», προκειμένου να αποκατασταθεί αλήθεια. Χαρακτηριστικό της συνωμοσιολογικής ρητορικής είναι ο λαϊκισμός, δηλαδή η από μέρους του ρήτορα επίκληση στο θυμικό, σε σημεία όπου θα έπρεπε να εμβάλλει κατά κανόνα η λογική. Ο λαϊκισμός ανυψώνει σε οριακό επίπεδο το φρόνημα των οπαδών, αφαιρώντας τους την δυνατότητα να σκέπτονται.
Στο ερώτημα εάν υπάρχει συσχετισμός μεταξύ συνωμοσίας και συνωμοσιολογίας, θα μπορούσε κανείς να απαντήσει θετικά για έναν και μόνο λόγο: για να τονίσει την αρνητική επίδραση της τελευταίας και να τοποθετήσει τις συνέπειές της δίπλα σε αυτές της στρατηγικά κατευθυνόμενης συνωμοσίας. Πώς στοιχειοθετείται μία τέτοια απάντηση; Οι συνωμοσίες, ιστορικά, επιχειρούνταν/επιχειρούνται από σφετεριστές της εξουσίας, έχουν ωφελιμιστικές σκοπιμότητες, ενώ οικειοποιούνται αξίες και ιδανικά, με σκοπό να γενικεύονται.
Προκειμένου να προστατεύουν τον πυρήνα τους, οι συνωμότες, καταργώντας κάθε ατομική ελευθερία, καλλιεργούν τον φανατισμό υψώνοντας τα τείχη του ενάντια σε ό,τι επιθυμούν να αποδυναμώσουν. Ηθελημένα λοιπόν ή μη, οι συνωμοσιολογικές θεωρίες, ταυτίζονται με τις συνωμοσίες εφόσον χρησιμοποιούν το ίδιο ιδεολογικό όχημα: την πλάνη και τον ολοκληρωτισμό.
Εδώ καταλήγουμε σε μία δεύτερη επισήμανση, ότι εφόσον αφαιρεί την ελευθερία σκέψης, η συνωμοσιολογία παράγει νοοτροπίες φασίζουσες διαμέσου του φανατισμού. Και η λογική; Το σημείο που θεωρητικά θα απέτρεπε κάθε σκεπτόμενο πρόσωπο να πέσει θύμα συνωμοσιολογικών πρακτικών;
Τα συνωμοσιολογικά επιχειρήματα είναι ρηχά και απλοϊκά: ακολουθούν πορεία από το αποτέλεσμα προς το αίτιο δεχόμενα μόνο μία διαδρομή, χρησιμοποιώντας ένα συνονθύλευμα ψυχικο-συναισθηματικού πειθαναγκασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι τέτοιου είδους θεωρίες γιγαντώνονται σε περιόδους κοινωνικο-πολιτικής και οικονομικής αναταραχής.
Αρκεί μία αδρή περιγραφή δύο φιλοσοφικών συστημάτων, αν και οργανικά συνδεδεμένων εξαιτίας της ιστορικής και εθνικής τους συνέχειας, εντούτοις αποκομμένων από τον συμπαγή κοσμοθεωρητικό τους πυρήνα: το σύστημα της Κλασικής Αθήνας και το σύστημα των Ελληνιστικών Βασιλείων. Το πρώτο ακόμη και σήμερα ταυτίζεται με έναν ισχυρό πολιτισμό, γεμάτο αυτοπεποίθηση.
Διαβάστε σχετικά: Θεωρίες Συνωμοσίας και γιατί τις πιστεύουμε…
Για τον Αθηναίο πολίτη, το ατομικό αγαθό καθρέφτιζε το αγαθό της ομάδας, ενώ η εξισορρόπηση μεταξύ ορθού λόγου και αρετής προβάλλονταν ως μείζονα φιλοσοφική απαίτηση. Η αιφνιδιαστική υπερίσχυση των Ελληνιστικών Βασιλείων είχε ως επακόλουθη την τροποποίηση των κοινωνικών ισορροπιών, εξαιτίας ενός πολιτικού καθεστώτος, που, κάθε άλλο παρά υπόσχονταν την ασφάλεια της προηγούμενης περιόδου.
Το ακμαίο ηθικό του κλασικού πολιτικού ανθρώπου κάμφθηκε υπέρ ενός φρονήματος ηττοπάθειας, στενά επικεντρωμένο στην προάσπιση των ατομικών και όχι των ομαδικών ωφελειών. Αφουγκραζόμενος αυτή την διάχυτη ανασφάλεια, ο Ελληνιστής φιλόσοφος έστρεψε την ματιά αναζήτησης της ευδαιμονίας στο εσωτερικό του ατομικού ψυχισμού, η δε αρετή, από δυναμικό κοινωνικό αγαθό μετατράπηκε σε προσωπική προσπάθεια κατάκτησης εσωτερικής γαλήνης.
Μάλιστα η ροπή στην μαγεία και τον αποκρυφισμό αποτελούσαν συχνές διεξόδους ψυχολογικής ανακούφισης του ανθρώπου, ο οποίος στην ακρότητά του, κατέρρεε στην σκιά των φόβων του πέφτοντας θύμα του εαυτού του, αλλά και εκείνων που καλλιεργούσαν την ανασφάλειά του για δικό τους όφελος.
Δεν είναι τυχαίο επομένως ότι διαχρονικά, κατά τις τεταμένες κοινωνικο-πολιτικά περιόδους, πλανεμένα άτομα, αισθανόμενα μια μόνιμη απειλή, μπαίνουν στον πειρασμό να εκχωρήσουν τους φόβους αλλά και τις λύσεις τους σε εισηγητές ψευδών ιδανικών. Με τι αντάλλαγμα;
Εδώ το δέλεαρ είναι ταυτόχρονα και παγίδα: τα πλανεμένα άτομα αποσπώνται από το συντεταγμένο κοινωνικό ιστό, αποποιούνται κάθε ευθύνη προσωπικής τους συμμετοχής στο έργο επίλυσης πραγματικών προβλημάτων διαμέσου αυτού, και συντάσσονται με ομάδες συνωμοσιολόγων. Είναι η στιγμή κατά την οποία τα ψευδο-ιδανικά προσκολλώνται στα υγιή ιδανικά, τροφοδοτούνται από αυτά και παίρνουν την θέση τους.
Είναι περιττό να τονιστεί ότι η μετατροπή του κοινού σε αγέλη είναι εξαιρετικά επικίνδυνη: άγνοια κινδύνου, ισχυρογνωμοσύνη, εγωισμός, ανάγκη να «ανήκουμε σε μία ομάδα ασφάλειας», δημιουργούν περιβάλλον απειλής του κοινού αγαθού.
Τα καλά νέα είναι ότι οι συνωμοσιολογικές θεωρίες πλέον, αποκαλύπτονται και ανατρέπονται αμεσότερα σε σχέση με το παρελθόν: φθηνή ρητορική, αδύναμη επιχειρηματολογία, επικαλυμμένος συμφεροντολογισμός που βρίσκουν διέξοδο με εκρηκτικό τρόπο, αποτελούν πάγια χαρακτηριστικά των εισηγητών τους, τα οποία εξαιτίας της συμπεριφορικής ομοιότητάς τους αναγνωρίζονται και ως επί το πλείστον, απορρίπτονται αυτόματα.
Μια απλή παρατήρηση γραφικών και προβλέψιμων αφηγημάτων είναι αρκετή για να ανιχνεύσουμε και να απομονώσουμε τους συνωμοσιολόγους και να διασώσουμε τα θύματά τους δείχνοντάς τους τον δρόμο της λογικής.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
