Περίπου για διάστημα πάνω του ενός μήνα, η κοινή πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας παραμένει παραπάνω από ενεργή από την αρχή μέχρι σήμερα, στην υπόθεση θανάτου -και όπως φαίνεται και από τις εξελίξεις- δολοφονίας των τριών ανήλικων παιδιών στην Πάτρα. Πιο συγκεκριμένα, από την ημέρα που η μητέρα των ανήλικων παιδιών συνελήφθη, ακούμε ή διαβάζουμε συνεχώς ότι πιθανά να διέπραξε το φόνο των ανήλικων παιδιών της λόγω κάποιας ψυχικής νόσου. Σε ποιο βαθμό όμως κάτι τέτοιο αληθεύει;
Πάντοτε όταν εκφέρουμε λόγο, τείνουμε να ασκούμε «κοινωνική επιρροή», η οποία όπως έχει τονιστεί πολλάκις στην κοινωνική ψυχολογία, παίζει ενεργό ρόλο όχι μόνο στη διαμόρφωση απόψεων, κοινωνικών αναπαραστάσεων και γνωμών, αλλά πολλές φορές μπορεί να επηρεάσει μέχρι και τα εν εξελίξει γεγονότα. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να προσέχουμε την εξαγωγή συμπερασμάτων δημοσίως αλλά και την εκφορά του λόγου και των πράξεών μας, για τη σειρά των συνεπειών που μπορεί αμφότερα να έχουν.
Όταν συντελείται ένα έγκλημα, όπως το δεδομένο (τουλάχιστον ως φαίνεται μέχρι στιγμής) το οποίο είναι τρομερά πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα, συνεπικουρούν πολλοί επιστημονικοί κλάδοι προκειμένου να δώσουν μία απάντηση αρχικά ως προς την εξιχνίαση αυτού και δευτερευόντως ως προς τα αίτια και τα κίνητρα που οδήγησαν το δράστη ή τους δράστες σε μία εγκληματική πράξη. Πέρα από την ενδελεχή έρευνα των αρχών, σημαντικό ρόλο παίζουν η εγκληματολογία, η ιατροδικαστική, η ψυχιατρική καθώς και η ψυχολογία, για την κατανόηση μίας εγκληματικής ενέργειας και πάντα έχοντας ως απώτερο στόχο, την πρόληψη αυτής.
Αναφορικά λοιπόν με την υπόθεση της κας Πισπιρίγκου για το εάν είναι ψυχικά ασθενής ή όχι, η απάντηση είναι ότι δεν είμαστε σε θέση να το γνωρίζουμε. Σίγουρα, η συμπεριφορά της με τον τρόπο που έχει δει το φως της δημοσιότητας, μπορεί να βοηθά τους ειδικούς ψυχικής υγείας στο να σκεφτούν διάφορα πιθανά σενάρια, κάτι το οποίο άλλωστε μπορεί να γίνει για τον καθένα και την καθεμία μας, όμως η ευθύνη μίας ολιστικά υπεύθυνης απάντησης μπορεί να δοθεί μόνο από τον/ την εκάστοτε γιατρό ή επιστημονική επιτροπή που θα μπορέσει μέσα από μία πορεία συνεντεύξεων και συνεδριών να καταλήξει σε ένα όσο το δυνατόν πιο ασφαλές συμπέρασμα.
Χρειαζόμαστε όμως ένα τέτοιο συμπέρασμα; Είναι ανάγκη για να κατονομάσουμε το έγκλημα ως τέτοιο να πρέπει να το συνοδεύσουμε με μία ταμπέλα, ειδικά στη συγκεκριμένη υπόθεση όπως ακούγεται: «της ψυχικά ασθενούς»; Η αλήθεια είναι πως όχι.
Το έγκλημα από τη στιγμή που συντελείται παραμένει και θα παραμένει έγκλημα ανεξαρτήτως της συνοδείας μίας ταμπέλας. Θα μου πείτε, δε θέλει ιδιαίτερη γνώση για να σκεφτεί κανείς πως μία παιδοκτόνος δεν είναι καλά. Σίγουρα κάποιος άνθρωπος ο οποίος ωθείται σε μία εγκληματική ενέργεια, δεν είναι «κοινωνικά καλά», αν μπορούμε να πούμε κάτι τέτοιο.
Σίγουρα παρατηρείται μία σχάση ανάμεσα σε πρωταρχικές βαθμίδες συγκρότησης της προσωπικότητας του για να διαχειρίζεται τις ενδοψυχικές του συγκρούσεις με τρόπο επιθετικό και ζημιογόνο σε άλλους, ειδικά δε, όταν αυτό οδηγεί και στην απώλεια της ζωής των άλλων. Σίγουρα ένας τέτοιος τρόπος «επιβολής» και αναζήτησης της αγάπης είναι στρεβλός και επικίνδυνος γιατί πιθανά να διδάχθηκε στρεβλά και επικίνδυνα στον άνθρωπο που τον αναπαράγει.
Ειδικά στις περιπτώσεις της παιδοκτονίας, δε μπορούμε να παραβλέπουμε το συμβολισμό αυτών, τη δολοφονία δηλαδή, ενός κομματιού της ίδιας της μητέρας. Γι’ αυτό άλλωστε και οι περισσότερες παιδοκτονίες, με βάση την πρόσφατη βιβλιογραφία, ακολουθούνται και από την πραγματική αυτοκτονία της μητέρας. Η πλήρης άλωση της ζωής.
Το θέμα όμως είναι, πως όσοι πρεσβεύουμε τον πολυδιάστατο αυτό χώρο της ψυχικής υγείας, γνωρίζουμε καλά τον καθημερινό αγώνα που καταβάλλουμε τόσο ως επαγγελματίες ψυχικής υγείας όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, για να καταρρίψουμε το στίγμα του «σχιζοφρενούς δολοφόνου με το πριόνι».
Συνεπώς, η τοποθέτηση ότι η ψυχική νόσος φταίει για την παιδοκτονία, είναι αρκετά επικίνδυνη. Για την παιδοκτονία φταίει η ίδια η παιδοκτονία. Όπως και για την εκάστοτε εγκληματική ενέργεια ισχύει το ίδιο. Το κίνητρο ή τα κίνητρα για έναν φόνο έχουν πολλαπλή διάσταση, σαφώς ψυχολογική και ψυχιατρική αλλά και κοινωνική και οικονομική και θα πρέπει πάντα όλες να εμφανίζονται από κοινού όταν μιλάμε για αίτια και προσπαθούμε να τα βρούμε.
Ο μόνος τρόπος για να έρθουμε πιο κοντά στην αλήθεια, σε μία έρευνα η οποία είναι εν εξελίξει, είναι μία ομολογία, οπότε τότε θα μπορούν να εξαχθούν και περισσότερα συμπεράσματα. Ωστόσο, μέχρι τότε, ορθό είναι να ανατρέξουμε στους αριθμούς, οι οποίοι μας δείχνουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των εγκληματιών δεν είναι ψυχικά ασθενείς, τουναντίον, οι ψυχικά ασθενείς άνθρωποι (και πάλι χρησιμοποιώντας μία τεράστια ομπρέλα με μεγάλη υπεργενίκευση πράγμα το οποίο είναι λάθος από μόνο του), δε διαπράττουν εγκλήματα με την ίδια συχνότητα όπου τα διαπράττουν τα άτομα χωρίς κάποια ψυχική νόσο. Τέλος, μην ξεχνάμε πως και στην περίπτωση που η ψυχική νόσος είναι γεγονός, η αμεσότερη και πιο αποτελεσματική της ίαση, είναι το κλειδί για τον έλεγχο της κλιμάκωσής της, ακόμα και αν αυτή φτάσει σε μία τόσο εκκωφαντικά ειδεχθή πράξη.
Συγγραφέας: Μάιρα Ζαρέντη, Ψυχολόγος (Msc – H Επιστήμη του Στρες και Προαγωγή της Υγείας, Ιατρική Σχολή Αθηνών)
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
