Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, οι πρακτικές ενσυνειδητότητας-διαλογισμού δεν είναι πάντα χρήσιμες και ευεργετικές για όλους τους ανθρώπους. Η παρακολούθηση των επιπτώσεων της ενσυνειδητότητας μπορεί να βελτιώσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά της.
Ο Γουίλομπι Μπρίτον, επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής και Ανθρώπινης Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Μπράουν και διευθυντής του Εργαστηρίου Κλινικής και Συναισθηματικής Νευροεπιστήμης, ερευνά την ενσυνειδητότητα και προσπαθεί να καταρρίψει τους μύθους σχετικά με τις πρακτικές διαλογισμού που βασίζονται σε αυτή και να αποκαταστήσει τα πράγματα.
Το 2017, ο Μπρίτον και άλλοι 15 μελετητές δημοσίευσαν το άρθρο «Mind the Hype» στο περιοδικό Perspectives on Psychological Science. Το άρθρο προειδοποιούσε: «Η παραπληροφόρηση και η κακή μεθοδολογία που συνδέονται με προηγούμενες μελέτες ενσυνειδητότητας μπορεί να βλάψουν, να παραπλανήσουν και να απογοητεύσουν το κοινό».
Πρόσφατα, ο Μπρίτον και οι συνάδελφοί του από το Κέντρο Ενσυνειδητότητας του Μπράουν δημοσίευσαν ένα ακόμα άρθρο που ασχολείται με το πιθανώς ταμπού θέμα του ορισμού και της μέτρησης των αρνητικών επιπτώσεων ενός εκπαιδευτικού προγράμματος που βασίζεται στην ενσυνειδητότητα. Τα ευρήματά τους (Britton et al., 2021) παρουσιάστηκαν στις 18 Μαΐου στο περιοδικό Clinical Psychological Science.
Η παρουσίαση των δυσμενών επιπτώσεων της ενσυνειδητότητας μπορεί να αναστατώσει το status quo
Τα προγράμματα διαλογισμού που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα έχουν αναδειχθεί ως μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία για καταστάσεις που κυμαίνονται από το άγχος και την αϋπνία έως την κατάθλιψη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, προσφέρονται ακόμη και σε άτομα –παιδιά σχολείου ή υπαλλήλους, για παράδειγμα– που δεν αναζητούν ενεργά βοήθεια ή που δεν έχουν ελεγχθεί για καταλληλότητα. Ωστόσο, οι περισσότερες έρευνες και συζητήσεις σχετικά με αυτά τα προγράμματα επικεντρώνονται μόνο στα οφέλη τους, με λίγη διερεύνηση των κινδύνων ή της πιθανότητας αρνητικών επιπτώσεων, εξηγούν οι ερευνητές.
Το να αναγνωρίσετε ότι ο διαλογισμός και η ενσυνειδητότητα δεν είναι πάντα χρήσιμα –και μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να είναι επιβλαβή– διαταράσσει την επικρατούσα κατάσταση. Τις τελευταίες δεκαετίες, η δημοτικότητα των πρακτικών που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα έχει αυξηθεί κατά πολύ. Σε ορισμένους κύκλους, το να πει κανείς οτιδήποτε αρνητικό για την ενσυνειδητότητα ή τον διαλογισμό είναι σχεδόν βλάσφημο.
Ωστόσο, η κατανόηση του πότε, του γιατί και του πώς μπορεί να είναι επιβλαβής η ενσυνειδητότητα συμβαδίζει με τον προσδιορισμό του πότε είναι χρήσιμη. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη (Poulin et al., 2021) διαπίστωσε ότι η ενσυνειδητότητα μπορεί να αυξήσει τον εγωισμό και να μειώσει την κοινωνικότητα σε εκείνους που είναι πιο ατομικιστές αλλά μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα στους κολεκτιβιστές.
Μια άλλη μελέτη (Saltsman et al., 2020) υποστηρίζει ότι το να υπάρχεις «στη στιγμή» μέσω της ενσυνειδητότητας μπορεί να είναι ωφέλιμο μετά την υποχώρηση ενός ενεργού στρεσογόνου παράγοντα. Ωστόσο, εάν η ενσυνειδητότητα κάνει κάποιον να σκεφτεί την τρέχουσα κατάστασή του κατά τη διάρκεια ενός ενεργού στρεσογόνου επεισοδίου, μπορεί να αυξήσει το άγχος του και να τον κάνει να «τα χάσει».
Πέρυσι, μια συστηματική ανασκόπηση (Farias et al., 2020) των ανεπιθύμητων ενεργειών του διαλογισμού, που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια θεραπειών με βάση τον διαλογισμό, διαπίστωσε ότι λιγότερο από το 1% των 6.742 μελετών εξέτασε καθορισμένες ή μετρημένες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Από τις 83 μελέτες που αξιολόγησαν τις ανεπιθύμητες ενέργειες, η ανασκόπηση διαπίστωσε ότι οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με τον διαλογισμό είναι το άγχος (33%), η κατάθλιψη (27%), οι γνωστικές ανωμαλίες (25%), τα γαστρεντερικά προβλήματα και ο αυτοκτονικός ιδεασμός (και τα δύο 11%).
Διαβάστε σχετικά: Αυτό-συμπόνια και ενσυνειδητότητα
Εντοπίζοντας το γιατί και το πότε είναι επιβλαβής η ενσυνειδητότητα, μπορούμε να βελτιώσουμε τη γενικότερη ωφέλειά της
Στην τελευταία τους μελέτη, ο Μπρίτον και οι συνάδελφοί του ξεκίνησαν να αξιολογούν τις ανεπιθύμητες ενέργειες (παρακολούθηση των επιπτώσεων) με απώτερο στόχο τον εντοπισμό τρόπων για τον περιορισμό της πιθανώς επιβλαβούς ενσυνειδητότητας. Η ερευνητική ομάδα ακολούθησε 24 κατευθυντήριες γραμμές παρακολούθησης των επιπτώσεων, κατά την αξιολόγηση της φύσης και της συχνότητας των ανεπιθύμητων ενεργειών που σχετίζονται με τον διαλογισμό σε προγράμματα που βασίζονται στη ενσυνειδητότητα.
Ο απώτερος στόχος μας είναι να μεγιστοποιήσουμε την αποτελεσματικότητα του διαλογισμού που βασίζεται στην ενσυνειδητότητα, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τις βλάβες. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι και να τροποποιηθεί ανάλογα η θεραπεία, χρειάζεται βαθιά και λεπτομερής γνώση σχετικά με τις πιθανές βλάβες. Η μελέτη μας, η πιο ολοκληρωμένη στο είδος της, παρέχει ένα σχέδιο για ακριβή αξιολόγηση των κινδύνων των προγραμμάτων διαλογισμού που βασίζονται στη ενσυνειδητότητα, δήλωσε ο Μπρίτον.
Για αυτήν τη μελέτη, η ομάδα του Μπρίτον χρησιμοποίησε το 44-item Meditation Experiences Interview (MedEx-I) για τη μέτρηση των παρενεργειών που σχετίζονται με τον διαλογισμό (MSREs), αφού μια ομάδα 96 συμμετεχόντων στη μελέτη ολοκλήρωσε ένα πρόγραμμα 8 εβδομάδων βασισμένο στην ενσυνειδητότητα. Συγκεκριμένα, το 83% των συμμετεχόντων ανέφεραν τουλάχιστον μία παρενέργεια που σχετίζεται με τον διαλογισμό.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι υπήρχε διστακτικότητα μεταξύ πολλών συμμετεχόντων στη μελέτη να αναφέρουν αρνητικές αντιδράσεις στη θεραπεία, λόγω αισθήματος ντροπής ή επιθυμίας να ευχαριστήσουν τον ερευνητή ή τον εκπαιδευτή.
Συχνά ο εκπαιδευτής ενσυνειδητότητας ρωτάει την τάξη: «Αντιμετώπισε κάποιος προβλήματα με την πρακτική του διαλογισμού αυτή την εβδομάδα;» Ωστόσο, οι συμμετέχοντες, γενικά, τείνουν να αποφεύγουν να απαντούν σε ανοιχτές ερωτήσεις που θέτει ο δάσκαλος δημοσίως. Η έρευνα έδειξε ότι όταν υπάρχει κάποιος άλλος από τον δάσκαλο που υποβάλλει συγκεκριμένες ερωτήσεις σε ιδιωτικό πλαίσιο, αυξάνεται η πιθανότητα ειλικρινούς αναφοράς, εξηγεί ο Μπρίτον.
Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι τα ίδια συστατικά που κάνουν τις πρακτικές που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα χρήσιμες σε ορισμένες περιπτώσεις είναι οι ίδιοι παράγοντες που μπορούν να γίνουν επιβλαβείς σε άλλες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες και τα οφέλη δεν αποκλείονται αμοιβαία. Συχνά, οι ίδιοι συμμετέχοντες που βιώνουν μια ανεπιθύμητη ενέργεια που σχετίζεται με την ενσυνειδητότητα αναφέρουν επίσης οφέλη.
Η ενσυνειδητότητα κρύβει οφέλη και κινδύνους
Ο Μπρίτον κάνει μια αναλογία μεταξύ της ενσυνειδητότητας και της ασπιρίνης. Ακριβώς όπως η ασπιρίνη είναι ένα βασικό φάρμακο που μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο και ενδεχομένως να σώσει τη ζωή σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί επίσης να προκαλέσει καούρα, κράμπες στο στομάχι και ακόμη και γαστρεντερική αιμορραγία σε ορισμένα άτομα.
Επομένως, η τεκμηριωμένη γνώση σχετικά με τα οφέλη και τους κινδύνους της ασπιρίνης διευκολύνει την αποφυγή των ανεπιθύμητων ενεργειών της. Οι καλά ενημερωμένοι γιατροί και επαγγελματίες μπορούν να κάνουν ασφαλείς και αποτελεσματικές συστάσεις δοσολογίας όταν συνταγογραφούν ασπιρίνη σε συγκεκριμένους ασθενείς.
Η μελέτη μας είναι μια προσπάθεια να φέρουμε την παρακολούθηση των επιπτώσεων της ενσυνειδητότητας κοντά στα πρότυπα άλλων θεραπειών, έτσι ώστε οι πάροχοι να μπορούν να εντοπίσουν συμβάντα που απαιτούν παρακολούθηση και παρέμβαση, προκειμένου να μεγιστοποιήσουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του διαλογισμού που βασίζεται στην ενσυνειδητότητα, δήλωσε.
Κλείνοντας, ο ερευνητής τονίζει ότι ο σκοπός αυτής της πρόσφατης δημοσίευσης (2021) δεν είναι να αποθαρρύνει τα προγράμματα διαλογισμού που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα, αλλά να παραγάγει ευρήματα τόσο για τα θετικά όσο και για τα αρνητικά αποτελέσματα, ώστε οι πάροχοι και οι διαλογιζόμενοι να μπορούν να παίρνουν εμπεριστατωμένες αποφάσεις.
Απόδοση: Γεωργιάννα Βιολάτου – Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
