Ολοκληρώνοντας αυτή τη χρονιά έναν πολύ ενδιαφέρον κύκλο μαθημάτων πάνω στη φωτογραφία, με την εκπαιδευτική φωτογραφική ομάδα Διαδρομές, κατέληξα σε μερικές σκέψεις σχετικά με τα κοινά σημεία που βρίσκω στα δύο πεδία, που με χαρά θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας.
Η φωτογραφία έπαψε προ πολλού να είναι απλά ένα μέσο καταγραφής του οπτικού μας κόσμου. Πλαισιώνεται από μεθόδους αναπαράστασης, εμπεριέχει τις ιδέες του καλλιτέχνη, ενώ βρίσκει όλο και περισσότερο την φιλοσοφική της διάσταση. Αντίστοιχα η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπεία έπαψαν να είναι προνόμιο των λίγων, ψυχικά νοσούντων και γίνεται ένα μονοπάτι στο δρόμο της αυτογνωσίας, της ευζωίας και της πιο πνευματικής, συνειδητής ζωής.
Ολοκληρώνοντας αυτή τη χρονιά έναν πολύ ενδιαφέρον κύκλο μαθημάτων πάνω στη φωτογραφία, με την εκπαιδευτική φωτογραφική ομάδα Διαδρομές, μην μπορώντας να αφήσω την άλλη μου επαγγελματική ιδιότητα, ως συνειδητός παρατηρητής της ανθρώπινης σκέψης, αλλά και ως Mindset Motivator, κατέληξα σε μερικές σκέψεις σχετικά με τα κοινά σημεία που βρίσκω στα δύο πεδία, που με χαρά θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας:
1. Η φωτογραφία είναι μια υποκειμενική άποψη για το πως βλέπει εκείνη την συγκεκριμένη στιγμή ένα θέμα κάποιος. Δείχνει μια μόνο οπτική από την πραγματικότητα γύρω μας. Όπως και στη ζωή, σύμφωνα με την συστημική σκέψη και τις αρχές του Νευρο Γλωσσικού Προγραμματισμού (NLP), αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως «πραγματικότητά» μας, δεν είναι παρά μια προσωπική ερμηνεία για αυτό που βλέπουμε, ακούμε, αισθανόμαστε, ανάλογα με τις «ρυθμίσεις» που έχουμε στο κεφάλι μας. Ο κόσμος δεν είναι όπως νομίζουμε ότι είναι, αλλά όπως έχουμε μάθει να τον διαβάζουμε με βάση τα εσωτερικά μας «μοντέλα αναπαράστασης», τις αντιλήψεις, πεποιθήσεις, αξίες και τα Συστήματα επεξεργασίας της πληροφορίας που έχουμε στο νου μας.
2. Ένα ανοιχτό κάδρο, μας δείχνει την μεγάλη εικόνα, η οποία μπορεί να είναι τελείως διαφορετική από ένα zoom in, δηλαδή την εικόνα που προκύπτει από την εστίαση σε ένα σημείο του κάδρου. Η εστίαση δείχνει αυτό που τράβηξε την προσοχή του φωτογράφου εκείνη την στιγμή και θέλησε να το αποτυπώσει. Αλλάζοντας την εστίαση, αλλάζει το πλαίσιο που παρατηρείς κάτι να συμβαίνει. Για να ερμηνεύσεις κάτι, είναι χρήσιμο να μπορείς να δεις και την μεγάλη εικόνα. Όταν κάποιος εστιάζει σε ένα πρόβλημα, είναι μερικές φορές αυτό που έχει ανάγκη να εστιάσει, όχι απαραίτητα αυτό που συμβαίνει. Εάν ανοίξεις το πλαίσιο παρατήρησης, όπως ανοίγεις ένα κάδρο, η εικόνα αλλάζει και μπορεί να δεις νέες λύσεις που δεν είχες σκεφτεί πιο πριν.
3. Σε όποιο σημείο εστιάζεις τον φακό, το σημείο μεγεθύνεται. Όπου εστιάζεις το μυαλό σου, το θέμα μεγεθύνεται. Και πάλι, ανοίγοντας το κάδρο, διευρύνοντας το πλαίσιο που βλέπεις τα πράγματα, νέες λύσεις αποκαλύπτονται μπροστά σου.
4. Η στιγμή που δεν τραβήχτηκε χάθηκε για πάντα. Όπως και η στιγμή που δεν έζησες (συνειδητά) χάθηκε για πάντα.
5. Ο φωτισμός του θέματος, είναι σημαντικός. Ανάλογα με το σε ποιο σημείο θα ρίξεις το φως μπορεί να δημιουργήσεις σκιά, να αναδείξεις ή να κρύψεις κάτι. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στη ζωή. Ανάλογα με το ποια σημεία σου θέλεις να αναδείξεις, ποιες πτυχές σου θα φωτίσεις, ή ποιες θα αποκρύψεις μπορεί να αλλάξεις το αποτέλεσμα, ακόμη και τις σχέσεις στη ζωή σου.
Αλήθεια, εσύ ποια σημεία σου επιλέγεις να φωτίζεις όταν μιλάς για εσένα; Πώς μιλάς για εσένα, στον εαυτό σου, αλλά και μπροστά στους άλλους;
6. Στη φωτογραφία, όσο περισσότερο ανοιχτό αφήνεις το διάφραγμα, τόσο πιο πολύ φως μπαίνει μέσα. Το υπερβολικό φως (υπερ-έκθεση) μπορεί να σου κάψει την φωτογραφία, το λίγο φως (υπο-έκθεση) να σου την σκοτεινιάσει. Και τα δύο μπορεί να είναι χρήσιμα ανάλογα με το αποτέλεσμα που θέλεις να έχεις. Για το NLP, όσο πιο ανοιχτός είναι ένας νους (open mindset), τόσο πιο πολύ φως μπορεί να στείλει στον εγκέφαλο και να ανοίξει τις επιλογές που βλέπει. Βέβαια, το πολύ φως, μπορεί να σημαίνει πολλές επιλογές και ίσως να μην το αντέξεις (να «καείς»). Λίγο φως από την άλλη, άρα κλειστός νους (closed mindset) μπορεί να σημαίνει περιορισμένη δυνατότητα να δεις άλλες επιλογές.
7. Η προοπτική μπορεί να δώσει μια πολύ ενδιαφέρουσα έννοια. Διαφορετική προοπτική, διαφορετικό αποτέλεσμα. Στην προσωπική σου ζωή, εάν μπορείς να βλέπεις τα θέματά σου κάθε φορά από άλλη οπτική γωνία, αλλάζει και το αποτέλεσμα που βλέπεις. Στη θεραπεία, ένα από τα μαγικά εργαλεία που μπορούν να αλλάξουν το αποτέλεσμα της ζωής σου, είναι επίσης να αλλάξεις την οπτική γωνία που παρατηρείς τα προβλήματά σου. Από την πλευρά του θύματος, του θύτη, ή του παρατηρητή; Εάν καταφέρεις να το κάνεις, μπορείς να ανακαλύπτεις κάτι νέο κάθε φορά για εσένα.
8. Από τα πιο σημαντικά μαθήματα που πήρα φέτος ήταν ότι η ομορφιά κρύβει ασχήμια και η ασχήμια ομορφιά. Μέσα σε κάθε άσχημο μπορείς να βρεις κάτι όμορφο. Ένα άσχημο θέαμα, π.χ. μια εικόνα καταστροφής, εάν αποτυπωθεί από μια ματιά καλλιτεχνική, μπορεί να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και να σε παρακινήσει να κάνεις κάτι θετικό για αυτό. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και σε μια δύσκολη προσωπική κατάσταση, όπως ένα διαζύγιο ή μια ασθένεια. Εάν κάποιος μπορέσει να δει την μεγαλύτερη εικόνα, αυτή που θα του επιτρέψει να αναλάβει το μερίδιο ευθύνης του, το πώς βάδιζε σε έναν δρόμο που μπορεί να μην ήθελε συνειδητά, μπορεί να ανακαλύψει τα «δώρα» που κουβαλά αυτή η δυσκολία που έζησε. Αρκεί να καταφέρει να δει το γιατί οδηγήθηκε εκεί και τον τρόπο για να το αλλάξει στο μέλλον.
9. Ο κανόνας των τρίτων. Το κύριο θέμα μπαίνει στο 1/3 του συνολικού χώρου του κάδρου. Μπορεί κάτι να τονιστεί ακόμη περισσότερο, εάν δεν καταλαμβάνει επιδεικτικά όλο τον χώρο, αλλά αφήνει «αέρα» στον περιβάλλοντα χώρο που βρίσκεται. Πόσο χώρο αφήνουμε αλήθεια, πόση σημασία δίνουμε στον περιβάλλοντα χώρο μας; Μήπως καταλαμβάνουμε περισσότερο από όσο μας αναλογεί, ή πολύ λιγότερο κάποιες φορές;
10. Οι κύκλοι δίνουν την αίσθηση της ολοκλήρωσης και οι καμπύλες γαληνεύουν το μάτι. Μια αγκαλιά είναι σαν έναν κύκλο που κλείνει. Εάν αποδεχτεί κάποιος ότι τα πάντα κάνουν κύκλους στη ζωή και αναγνωρίσουν την φάση που βρίσκονται μέσα σε αυτούς, μπορεί να βρει μια νέα θέση ηρεμίας και αποδοχής.
11. Η οπτική «φασαρία» απαιτεί οργάνωση της φωτογραφίας σε επίπεδα, χώρους, ή διευκρινιστικές γραμμές. Στη φωτογραφία, τα όρια είτε υπονοούνται μέσα από τονικά επίπεδα, αποχρώσεις και υφές που τα διαχωρίζουν, είτε ορίζονται ξεκάθαρα με γραμμές, ώστε να δίνουν στο μάτι ηρεμία και τάξη. Σύμφωνα με την Συστημική σκέψη, η ποικιλία σε ερεθίσματα απαιτεί και την βέλτιστη τάξη, ώστε να μην είναι χαοτική για τον άνθρωπο.
Για να αντέξουμε την ποικιλία που υπάρχει σήμερα από την υπερ-πληροφόρηση, χρειάζεται να βάλουμε όρια στον εαυτό μας και στους άλλους και να διαχωρίζουμε τα επίπεδα που αφορά.
Φανταστείτε μια ζωή όπου δεν ξεχωρίζουν προσωπικό, επαγγελματικό, οικογενειακό και ερωτικό πεδίο, πόσο μπερδεμένη μπορεί να γίνει! Ακόμη και σε ένα χαοτικό ή μη δομημένο μοντέλο ζωής, υπάρχουν συνειδητά ή ασυνείδητα, οι λεπτές αποχρώσεις και τα όρια που χρωματίζουν την κάθε ζώνη του. Τα συνειδητοποιούμε όμως;
12. Υπάρχουν βασικοί κανόνες αισθητικής, όμως από ένα λάθος μπορεί να προκύψει ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Όπως στη φωτογραφία έτσι και στη ζωή, ένα λάθος μπορεί να δώσει ένα ιδιαίτερο χρώμα, μια ιδιαίτερη ομορφιά. Γνωρίζουμε για παράδειγμα ότι ένα κάδρο για να είναι σωστό χρειάζεται αρμονία, σωστό φως και μια ενδιαφέρουσα σύνθεση. Πόσες φορές όμως, δεν έχουν συμβεί λάθη, που έχουν τελικά καταφέρει να αποδώσουν μια άλλη ομορφιά στην εικόνα;
Η Αγγλίδα φωτογράφος Margaret Cameron, έκανε κυρίως πορτραίτα υπερ εκτεθειμένα στο φως και χρησιμοποίησε το φλου και το βάθος πεδίου για να πετύχει το δικό της προσωπικό ύφος. Ήταν η πρώτη φωτογράφος που έκανε επίτηδες φλου φωτογραφίες, άποψη για την οποία της επετέθη μεταξύ άλλων, ο μέτριος ως φωτογράφος αλλά σημαντικός συγγραφέας, Λούις Κάρολ. Μα δεν καταλαβαίνουν ότι ξέρω τι κάνω; Προφανώς επίτηδες τις έχω έτσι, απαντούσε.
Άλλωστε, αρκετά σπουδαία πράγματα έχουν εφευρεθεί μέσα από «λάθη», τα οποία στην πορεία ανακαλύπτουν, ότι έτσι ονόμαζαν αυτό που δεν ήξεραν μέχρι τότε…
13. Το σκοτάδι στη φωτογραφία είναι συχνά δημιουργικός χώρος. Ο φόβος μπορεί επίσης να εκφραστεί μέσα από το σκοτάδι. Το σκοτάδι το εξαφανίζει μόνο το φως. Έτσι και στη θεραπεία, δεν φοβόμαστε τα σκοτεινά μας κομμάτια. Τα αξιοποιούμε δημιουργικά. Τον φόβο, τον νικάει μόνο το φως.
Όσο πιο πολύ φως ρίξεις πάνω στο φόβο σου και καταφέρεις να τον δεις κατάματα, τόσες περισσότερες πιθανότητες έχεις να τον νικήσεις...
14. Μπορείς να καλύψεις ένα λάθος στη φωτογραφία κάνοντας τεχνικές ρυθμίσεις. Μπορείς να καλύψεις ένα λάθος στη ζωή με τεχνικές όπως, το ψέμα (φίλτρο), η επιλεκτική αντίληψη (Zoom in – zoom out), ο αντιπερισπασμός, μεγέθυνση ή τονισμός ενός μόνο στοιχείου στην εικόνα ή απλά να μειώσεις την αξία του γεγονότος («υποφωτισμός»).
15. Η φωτογραφία μπορεί να αποθεώσει ένα αντικείμενο ή ένα πρόσωπο με τις κατάλληλες τεχνικές. Το ίδιο και ο ανθρώπινος νους. Έχουμε τις τεχνικές για να βάλουμε σε θρόνο ή να αποδομήσουμε οτιδήποτε μας ενδιαφέρει ή μας πονάει. Ανάλογα με το τι θέλουμε να πετύχουμε και με το κατά πόσο το συνειδητοποιούμε.
16. Η αποδόμηση είναι μια εννοιολογική προσέγγιση που συναντάμε συχνά στη φωτογραφία. Για να αποδομήσεις κάτι, πρέπει πρώτα να γνωρίζεις καλά τα δομικά του στοιχεία. Έτσι και στη ζωή για να καταφέρεις να ζήσεις πιο απλά, πιο λιτά, πρέπει πρώτα να έχεις αναγνωρίσει τις προσωπικές σου αξίες και τις ανάγκες σου και να αφαιρέσεις μετά τις ανούσιες επιθυμίες σου. Από τις επιθυμίες, ορισμένες είναι φυσικές κ αναγκαίες, άλλες φυσικές και όχι αναγκαίες, κ άλλες δεν είναι ούτε φυσικές ούτε αναγκαίες, αλλά γεννιούνται από ματαιοδοξία, έλεγε ο Επίκουρος.
Καλά μας ταξίδια λοιπόν εραστές της φωτογραφίας και ας μη ξεχνάμε, όπως λένε και οι δάσκαλοί μας, πρώτα ζούμε και μετά φωτογραφίζουμε!
