Ο εγκέφαλός μας είναι μία μηχανή αναζήτησης που προσπαθεί να θυμηθεί λέξεις βασισμένες σε προηγούμενες αναμνήσεις και εμπειρίες.
Οι ερευνητές ενθουσιασμένοι δηλώνουν ότι: Ανακαλύψαμε ότι κάποιες λέξεις είναι περισσότερο αξιομνημόνευτες απ’ ό,τι άλλες. Τα ευρήματά μας υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι αναμνήσεις μας συνδέονται με ένα δίκτυο νευρώνων και ότι ο εγκέφαλός μας τις αναζητά, όπως ακριβώς κάνουν οι μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο. Ελπίζουμε αυτά τα αποτελέσματα να χρησιμοποιηθούν ως ένα εργαλείο αξιολόγησης της υγείας της μνήμης και του εγκεφάλου, γενικότερα.
Οι ερευνητές εντόπισαν, για πρώτη φορά, αυτές τις λέξεις όταν ανέλυσαν εκ νέου τα αποτελέσματα των τεστ μνήμης τριάντα ασθενών με επιληψία. Στόχος μας είναι να βρούμε και να εξαλείψουμε την πηγή αυτών των επιβλαβών και εξουθενωτικών επιληπτικών κρίσεων, αναφέρουν οι ερευνητές.
Τα τεστ μνήμης αρχικά σχεδιάστηκαν για να αξιολογήσουν τις επεισοδιακές αναμνήσεις ή τις συσχετίσεις, όπως ποιος, τι, πού, πώς, τις οποίες συνδυάζουμε με προηγούμενες εμπειρίες μας. Η νόσος Αλτσχάιμερ καθώς και άλλες μορφές άνοιας συχνά καταστρέφουν την ικανότητα του εγκεφάλου να δημιουργήσει αυτές τις αναμνήσεις.
Στους ασθενείς παρουσιάστηκαν ζεύγη λέξεων, όπως «χέρι» και «μήλο», από μια λίστα 300 κοινών ουσιαστικών. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα τους επέδειξαν μία από τις λέξεις, για παράδειγμα, τη λέξη «χέρι», και τους ζητήθηκε να θυμηθούν το ζευγάρι της, δηλαδή τη λέξη «μήλο».
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι οι ασθενείς θυμόντουσαν πιο εύκολα κάποιες συγκριτικά με άλλες, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο είχαν συνδυαστεί. Στην πραγματικότητα, από τις 300 λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν, οι πέντε πρώτες ήταν, κατά μέσο όρο, περίπου επτά φορές πιο πιθανό να ανακληθούν με επιτυχία από ό, τι οι πέντε τελευταίες.
Αρχικά, οι ερευνητές ήταν έκπληκτοι, αλλά και κάπως επιφυλακτικοί με τα αποτελέσματα που προέκυψαν. Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες πίστευαν ότι η επιτυχής ανάκληση ενός ζεύγους λέξεων σήμαινε ότι ο εγκέφαλος ενός ατόμου, έκανε μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ δύο λέξεων κατά τη διάρκεια της μάθησης, και ότι μια παρόμοια διαδικασία μπορεί να εξηγήσει γιατί κάποιες εμπειρίες εντυπώνονται στο μυαλό μας καλύτερα από άλλες.
Επίσης, ήταν δύσκολο να εξηγήσουν γιατί κάποιοι μπορεί να θυμούνται ευκολότερα λέξεις, όπως «δεξαμενή», «κούκλα» και «λίμνη» απ’ ό, τι πιο συνηθισμένες λέξεις, όπως «δρόμος», «καναπές» και «σύννεφο».
Όμως οι αμφιβολίες τους εξαλείφθηκαν γρήγορα, όταν είδαν πολύ παρόμοια αποτελέσματα σε μια ηλεκτρονική δοκιμασία με ζεύγη λέξεων, στην οποία συμμετείχαν 2.623 υγιείς εθελοντές και η οποία δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα Amazon Mechanical Turk.
Είδαμε ότι κάποια πράγματα, σε αυτή την περίπτωση συγκεκριμένες λέξεις, μπορεί να είναι εγγενώς ευκολότερο να ανακληθούν από τους εγκεφάλους μας από ό,τι κάποια άλλα, αναφέρουν οι ερευνητές.
Οι αναμνήσεις μας διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στο ποιοι είμαστε και πώς λειτουργούν οι εγκέφαλοί μας. Ωστόσο, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της μελέτης της μνήμης, είναι ότι οι άνθρωποι συχνά θυμούνται τα ίδια πράγματα με διαφορετικούς τρόπους, καθιστώντας δύσκολο για τους ερευνητές να συγκρίνουν τις επιδόσεις τους σε δοκιμασίες μνήμης.
Διαβάστε σχετικά: Η μνήμη, μια γνωστική λειτουργία σημαντική για την καθημερινή μας ζωή
Εδώ και έναν αιώνα, οι ερευνητές αναζητούν μία ενοποιημένη εξήγηση για αυτές τις διαφορετικές καταστάσεις. Εάν μπορούμε να προβλέψουμε τι θυμούνται οι άνθρωποι, εκ των προτέρων, και να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο το κάνει αυτό ο εγκέφαλός μας, τότε ίσως μπορέσουμε να αναπτύξουμε καλύτερους τρόπους για να αξιολογήσουμε τη συνολική υγεία του εγκεφάλου, προσθέτουν.
Σκεφτήκαμε ότι ένας τρόπος για να κατανοήσουμε τα αποτελέσματα των δοκιμασιών με ζεύγη λέξεων, ήταν να εφαρμόσουμε «θεωρίες δικτύων» για το πώς ο εγκέφαλος θυμάται παρελθοντικές εμπειρίες. Σε αυτή την περίπτωση, οι αναμνήσεις των λέξεων που χρησιμοποιήσαμε μοιάζουν με διαδικτυακούς χάρτες ή με χάρτες τερματικών σταθμών αεροδρομίου, με τις πιο αξιομνημόνευτες λέξεις να εμφανίζονται ως μεγάλα σημεία υψηλής κίνησης, τα οποία συνδέονται με μικρότερα σημεία που αντιπροσωπεύουν λιγότερο αξιομνημόνευτες λέξεις. Το κλειδί για την πλήρη κατανόηση αυτού του χάρτη, είναι να καταλάβουμε τι ακριβώς συνδέει τις λέξεις, προσθέτουν.
Για να γίνει αυτό, οι ερευνητές δημιούργησαν ένα καινοτόμο πρόγραμμα υπολογιστικής μοντελοποίησης, το οποίο εξέτασε αν ορισμένοι κανόνες για τον καθορισμό του τρόπου σύνδεσης των λέξεων, μπορούσαν να προβλέψουν τα αποτελέσματα της μελέτης. Οι κανόνες βασίστηκαν σε γλωσσικές μελέτες, οι οποίες είχαν σαρώσει χιλιάδες προτάσεις από βιβλία, ενημερωτικά άρθρα και σελίδες στη Wikipedia.
Αρχικά, διαπίστωσαν ότι οι φαινομενικά απλές ιδέες για τη σύνδεση των λέξεων, δεν μπορούσαν να εξηγήσουν τα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, οι περισσότερο αξιομνημόνευτες λέξεις δεν εμφανίζονταν απλά συχνότερα σε προτάσεις από ό, τι οι λιγότερο αξιομνημόνευτες λέξεις.
Ομοίως, δεν μπόρεσαν να βρουν μια συσχέτιση μεταξύ της σχετικής «συγκεκριμενοποίησης» του ορισμού μιας λέξης και του βαθμού που αυτή παρέμενε στη μνήμη. Μια λέξη, όπως «σκόρος», δεν ήταν περισσότερο αξιομνημόνευτη από μια λέξη με περισσότερες αφηρημένες έννοιες, όπως «επικεφαλής».
Αντ’ αυτού, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι πιο αξιομνημόνευτες λέξεις ήταν παρόμοιες μεταξύ τους σημασιολογικά ή πιο συχνά συνδεδεμένες με έννοιες άλλων λέξεων που χρησιμοποιούνται στην αγγλική γλώσσα.
Όταν οι ερευνητές ενσωμάτωσαν το κριτήριο της σημασιολογικής ομοιότητας στο υπολογιστικό μοντέλο, τότε εκείνο μάντεψε σωστά ποιες λέξεις θεωρήθηκαν αξιομνημόνευτες στη δοκιμασία μνήμης τόσο με τους ασθενείς όσο και τους υγιείς εθελοντές. Αντίθετα, δε συνέβη το ίδιο κατά την εισαγωγή δεδομένων σχετικών με τη συχνότητα εμφάνισης λέξεων ή τη συγκεκριμενοποίηση του ορισμού τους.
Περαιτέρω αποτελέσματα υποστήριξαν την ιδέα ότι οι πιο αξιομνημόνευτες λέξεις αντιπροσώπευαν «κέντρα υψηλής κυκλοφορίας» στα δίκτυα μνήμης του εγκεφάλου. Οι ασθενείς με επιληψία θυμήθηκαν τις αξιομνημόνευτες λέξεις γρηγορότερα από τις άλλες λέξεις.
Εν τω μεταξύ, οι ηλεκτρικές καταγραφές των πρόσθιων κροταφικών λοβού των ασθενών (του γλωσσικού κέντρου του εγκεφάλου), έδειξαν ότι οι εγκέφαλοί τους αναπαρήγαγαν γρηγορότερα τα νευρικά σήματα αυτών των λέξεων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν αυτή την τάση, κατά την εξέταση τόσο των μέσων όρων όλων των αποτελεσμάτων όσο και των μεμονωμένων δοκιμασιών, τα οποία επιβεβαίωσαν ότι ο εγκέφαλος μπορεί να βρει ευκολότερα τις αξιομνημόνευτες λέξεις.
Γενικά, τα ευρήματα συμφωνούν με προηγούμενες μελέτες, οι οποίες έχουν δείξει ότι ο εγκέφαλος μπορεί να «επισκεφθεί» ή να διαπεράσει αυτές τις έντονα συνδεδεμένες αναμνήσεις, με τον ίδιο τρόπο που ένα ζώο αναζητά τροφή ή που ένας υπολογιστής κάνει αναζήτηση στο διαδίκτυο.
Η ομάδα, επί του παρόντος, διερευνά τρόπους ενσωμάτωσης των αποτελεσμάτων και του υπολογιστικού μοντέλου στην ανάπτυξη δοκιμασιών μνήμης για τη νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς και για άλλες μορφές άνοιας.
Έρευνα: Memorability of words in arbitrary verbal associations modulates memory retrieval in the anterior temporal lobe
Απόδοση: Κατερίνα Κακουλάκη – Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
