Η λοβοτομή αναγνωρίστηκε ως αποδεκτή ψυχιατρική μέθοδος θεραπείας σε πολλές χώρες. Πώς όμως αυτή η απάνθρωπη χειρουργική μέθοδος έγινε τόσο δημοφιλής;
Ο Τζέσπερ Βάχζι Κράγκ πρόσφατα δημοσίευσε ένα εξαίρετο βιβλίο στην ιστορία της λοβοτομής στην Δανία. Η λοβοτομή ήταν μια θεραπευτική ψυχοχειρουργική μέθοδος για τις ψυχικές ασθένειες που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής κατά την περίοδο του 1940 με 1950. Περιελάμβανε τον διαχωρισμό των ενώσεων στο προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου.
Όπως εξηγεί ο Βάχζι Κράγκ, η λοβοτομή αναγνωρίστηκε ως αποδεκτή ψυχιατρική μέθοδος θεραπείας σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Δανίας, η οποία ίσως και να είχε τις περισσότερες λοβοτομές ανά χώρα. Ωστόσο γιατί αυτή η χειρουργική μέθοδος -πλέον είναι πιο συνδεδεμένη με το Halloween παρά την ψυχιατρική- έγινε τόσο δημοφιλής;
Η ιστορία της Λοβοτομής
Όπως ο Τζέσπερ Βάχζι Κράγκ, Μίκαλ Ράζ, και ο Τζάκ Πρέσμαν έγραψαν, ψυχίατροι έδειξαν ενδιαφέρον για τη λοβοτομή λόγω ενός συνδυασμού απόγνωσης και ελπίδας. Οι ψυχίατροι το 20ο αιώνα είχαν περιορισμένες επιλογές. Τα φάρμακα που ήταν διαθέσιμα δεν ήταν αποτελεσματικά και συχνά προκαλούσαν έντονες παρενέργειες.
Η ψυχανάλυση άρχισε να γίνεται πιο γνωστή, ωστόσο προαπαιτούσε χρόνο, ήταν ακριβή και κάποιοι θεωρούσαν πως είναι αποτελεσματική μόνο σε μορφωμένους ανθρώπους ανώτερης τάξης. Η εργοθεραπεία συχνά χρησιμοποιούνταν σε ψυχιατρεία, όμως αμφισβητούνταν για τα πραγματικά κίνητρα της χρήσης της, εάν ήταν για θεραπευτικούς ή για οικονομικούς λόγους.
Τότε, το 1920-1930, προέκυψε μια σειρά θεραπειών. Θεραπεία ελονοσίας, θεραπεία σοκ ινσουλίνης, θεραπεία με σοκ cardiazol και η θεραπεία ηλεκτροσόκ έγιναν γρήγορα δημοφιλείς από ψυχιάτρους που ήθελαν να βοηθήσουν τους ασθενείς τους και θεώρησαν πως οι επιστημονικές μέθοδοι ήταν η απάντηση. Παρόλο που όλες αυτές οι μέθοδοι μπορεί να ήταν επικίνδυνες και οδήγησαν σε θάνατο, θεωρούνταν ως η αιχμή του δόρατος της ιατρικής τεχνολογίας και ήταν αποδέκτες.
Το 1935, ο Πορτογάλος νευρολόγος Έγκας Μονίζ ανακάλυψε τη λοβοτομή, κερδίζοντας βραβείο Nobel για την δουλειά του. Σαν χειρουργική τεχνική, διέφερε πολύ από τις υπόλοιπες ριζικές θεραπείες, όμως πρόσφερε μια δόση ελπίδας. Σύντομα, ασθενείς που παρουσίαζαν ποικιλία συμπτωμάτων άρχισαν να κάνουν λοβοτομές σε πολλές χώρες. Παρόλο που τα ακριβή αίτια για την θεραπεία σε συγκεκριμένους ασθενείς ποικίλλαν, συχνά την πραγματοποιούσαν σε διασπαστικούς ασθενείς σε ψυχιατρεία οι οποίοι έκαναν την ζωή των υπαλλήλων και των υπόλοιπων ασθενών δύσκολη. Επιπλέον χρησιμοποιούταν πιο συχνά σε γυναίκες παρά σε άντρες.
Μια τέτοια γυναίκα ήταν η Ρόζμαρι Κένεντι, η αδελφή του Τζόν Φ. Κένεντι, η οποία έκανε λοβοτομή το 1943 όταν ήταν μόλις 23. Ο χειρουργός της ήταν ο Αμερικανός Γουόλτερ Φρίμαν, ο οποίος αργότερα ανακάλυψε μια πιο γρήγορη λοβοτομή, αυτή περιελάμβανε ένα χειρουργικό εργαλείο που έμοιαζε με παγοκόφτη, το οποίο εισερχόταν μέσα από το δέρμα γύρω στο μάτι.
Ο Φρίμαν έκανε γνωστή την λοβοτομή στις Η.Π.Α και αλλού, συγκεκριμένα στην Βρετανία και στην Σκανδιναβία. Έγιναν περίπου 40.000 λοβοτομές στις Η.Π.Α. Δυστυχώς για την Κένεντι, ωστόσο, όπως και για άλλους ασθενείς που είχαν κάνει λοβοτομή, η μέθοδος ήταν ανεπιτυχής και την άφησε σε μια βρεφική νοητικά κατάσταση και σε κλινικές δομές για την υπόλοιπη της ζωή.
Κάποιους ασθενείς, η μέθοδος της λοβοτομής τους βοήθησε με διάφορους τρόπους. Δεν τους «θεράπευσε», όμως σε κάποιες περιπτώσεις έκανε ασθενείς που ήταν «άτακτοι» πιο διαχειρίσιμους. Κάποιοι άλλοι μπορούσαν να ζήσουν έξω από τα ψυχιατρεία μετά την λοβοτομή, πολλοί άλλοι όμως όχι. Για άλλους το αποτέλεσμα ήταν είτε αμελητέο είτε δεν διατηρήθηκε στον χρόνο. Πολλές παρενέργειες επίσης αναφέρθηκαν, με τις περισσότερες να είναι, επιληπτικές κρίσεις. Επίσης υπήρχαν και θάνατοι κάποιες φορές λόγω του χειρουργείου ενώ άλλες φορές αργότερα στην ζωή.
Μέχρι το τέλος του 1950 η δημοσιότητα της μεθόδου αυτής μειώθηκε, μερικώς λόγω των ανησυχιών που υπήρχαν γύρω της, αλλά και της εμφάνισης νέων ψυχιατρικών φαρμάκων, όπως το αντιψυχωτικό chlorpromazine. Το 1970, η λοβοτομή σταμάτησε να χρησιμοποιείται, ωστόσο ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται νέες τεχνικές όπως η βαθιά εγκεφαλική διέγερση, που χρησιμοποιείται έως σήμερα.
Διαβάστε σχετικά: Η ψυχολογία αγωνίζεται εδώ και έναν αιώνα για την κατανόηση του ανθρώπινου μυαλού
Η ιστορία της λοβοτομής δημιουργεί νέα ερωτήματα
Πως μπορούμε να κρίνουμε αυτήν την μέθοδο σήμερα; Από την μια πλευρά, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως οι ψυχίατροι της εποχής απελπίστηκαν στην ανικανότητα να βοηθήσουν τους ασθενείς τους. Η λοβοτομή και άλλες μέθοδοι θεραπείας πρόσφεραν ελπίδα σε μια εποχή που ήταν πιο αποδεκτός ο πειραματισμός με ασθενείς και η πίστη στην επιστήμη για να λύσει τα προβλήματα του κόσμου.
Ωστόσο, παρατηρούμε επίσης πως η επιλογή που θα έπρεπε να είναι η τελευταία, ήταν συχνά επιλογή πολύ νωρίς σε ανθρώπους αρκετά νέους, οι οποίοι δεν συναίνεσαν σε αυτήν την διαδικασία. Το γεγονός πως περισσότερες γυναίκες από άνδρες είχαν υποστεί λοβοτομή, επίσης δημιουργεί ερωτήματα.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πως ενώ απορρίπτουμε την λοβοτομή λόγω της βαρβαρότητάς της, οι άνθρωποι του μέλλοντος μπορεί επίσης να έχουν ερωτήματα για τις μεθόδους που χρησιμοποιούμε σήμερα ως θεραπεία των ασθενών. Η ιστορία της λοβοτομής πρέπει να μας ωθήσει να ρωτήσουμε τους εαυτούς μας σχετικά με την συναίνεση, τις παρενέργειες, τις προτεραιότητες σε διαφορετικές θεραπείες, και πως εννοούμε την ψυχική διαταραχή.
Απόδοση: Παπαβίδη Νικολέτα – Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
