Όταν χαρακτηρίζω κάποιον ως τοξικό, σημαίνει ότι είναι μόνο αυτό και τίποτα άλλο. Είναι σκληρός χαρακτηρισμός και λειτουργεί σαν εμπόδιο σ’ εμένα στο να δω κάποιον ως κάτι πέρα από αυτό, αλλά και στο ίδιο το άτομο, ώστε να αρχίζει να λειτουργεί με έναν αλλιώτικο τρόπο, δουλεύοντας αυτήν την πλευρά του εαυτού του.
Είναι ένα άρθρο που ήθελα να γράψω από καιρό. Σε παλιότερο άρθρο μου είχα εστιάσει στους τοξικούς ανθρώπους και πώς αυτοί επηρεάζουν τους ανθρώπους γύρω τους. Είναι ίσως το άρθρο μου που έχει διαβαστεί περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κι έχω λάβει πολλά email, μηνύματα και σχόλια από πολλούς ανθρώπους που ένιωσαν να ταυτίζονται και να πλαισιώνονται από τοξικούς ανθρώπους.
Προβληματίστηκα πολύ με αυτό, δηλαδή με την ευκολία που εντοπίζουμε ανθρώπους γύρω μας που θεωρούμε πως είναι τοξικοί για μας, με τον περισσό ζήλο με τον οποίο προβαίνουμε σε έναν τέτοιον χαρακτηρισμό για ένα άνθρωπο και με τους ανθρωποφαγικούς χαρακτηρισμούς που έπονται του «τοξικού» σε βάρος κάποιου. Τι διεργασίες γίνονται μέσα μας και καταλήγουμε εκεί; Τι προβολές μπορεί να κάνουμε στους άλλους από δικά μας χαρακτηριστικά; Πόσο βιαστικός κι ανακριβής ή ελλιπής μπορεί να είναι αυτός ο χαρακτηρισμός;
Σήμερα κρίνω πως είναι ορθότερο να αναθεωρήσω τον χαρακτηρισμό «τοξικοί» άνθρωποι και να τον αντικαταστήσω με τον όρο «τοξική συμπεριφορά», καθώς πιστεύω ότι πρόκειται για μια πιο σωστή τοποθέτηση και περιγραφή μιας κατάστασης. Είναι απόλυτος ο χαρακτηρισμός «τοξικός άνθρωπος». Είναι μια μορφή ετικετοποίησης κι ενδεχομένως να μην είναι αντιπροσωπευτική για κάποιον σε ένα γενικότερο πλαίσιο και να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Όταν χαρακτηρίζω κάποιον ως τοξικό, σημαίνει ότι είναι μόνο αυτό και τίποτα άλλο. Είναι σκληρός χαρακτηρισμός και λειτουργεί σαν εμπόδιο σ’ εμένα στο να δω κάποιον ως κάτι πέρα από αυτό, αλλά και στο ίδιο το άτομο, ώστε να αρχίζει να λειτουργεί με έναν αλλιώτικο τρόπο, δουλεύοντας αυτήν την πλευρά του εαυτού του.
Στην πραγματικότητα όμως, μιλάμε περισσότερο για τοξικές συμπεριφορές. Κι εδώ θέλω να επισημάνω ότι όλοι μας, μπορεί να έχουμε βγάλει τοξικότητα σε κάποιον άλλο κάποια στιγμή στη ζωή μας. Άραγε, το έχουμε συλλογιστεί ποτέ αυτό; Ότι στην ιστορία κάποιου, ίσως ήμασταν κι εμείς τοξικοί; Μπορεί να είναι μια πλευρά μας, ένα στοιχείο του χαρακτήρα μας που βγήκε στην επιφάνεια, για όποιους λόγους, μια δεδομένη στιγμή.
Υπάρχουν χαρακτηριστικά μας που, υπό συνθήκες, όταν εξωτερικεύονται, ανάλογα και με τον τρόπο και την ένταση που συμβαίνει, μπορεί να βγάζουν μια τοξικότητα στους άλλους. Δεν σημαίνει όμως ότι είμαστε αυτό και μόνο. Ότι είμαστε πάντα και με όλους τους ανθρώπους έτσι.
Αν αναλογιστούμε την πορεία της ζωής μας, ίσως όλοι βρούμε στιγμές μας που οι πράξεις και τα λόγια μας ήταν έξω από τον χαρακτήρα μας, από αυτό που είμαστε. Φυσικά, αν ένας άνθρωπος συμπεριφέρεται συστηματικά με τρόπο που επιδεικνύει τοξικότητα προς όλους, τότε μάλλον υπάρχει ένα μοτίβο στη συμπεριφορά του και ο όρος του τοξικού ίσως είναι πιο καίριος κι αντιπροσωπευτικός εκεί.
Είναι καλό όμως, να σταματήσουμε να βάζουμε τέτοιες ταμπέλες στους άλλους και στον εαυτό μας, γιατί μας εγκλωβίζουν. Εύκολα μπαίνει η ταμπέλα, δύσκολα βγαίνει. Και οι άνθρωποι αλλάζουμε, όταν θέλουμε όντως ν’ αλλάξουμε και πράττουμε όπως είναι αναγκαίο, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος μας.
Διαβάστε σχετικά: Γιατί μερικοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να προσελκύουν τοξικές σχέσεις;
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε «τοξικότητα»;
Μιλάμε για ενέργειες που παρατηρούμε ότι έχουν σαν αποτέλεσμα να υπονομεύσουν, να προσβάλλουν ή να συκοφαντίσουν κάποιον, με ή χωρίς σκοπιμότητα, γιατί κάποιες φορές γίνεται με συνειδητή πρόθεση και κάποιες άλλες συμβαίνει ασυνείδητα μεν, αλλά με κόστος για τον ψυχισμό ενός ατόμου. Τοξικότητα βγάζει κι ο αθέμιτος ανταγωνισμός, να επικρατήσω δηλαδή πάνω από όλους τους άλλους, με όποιον τρόπο, να αναδειχθώ εγώ ο καλύτερος, ακόμα κι αν τα μέσα που θα χρησιμοποιήσω για να τα καταφέρω δεν βασίζονται στις ικανότητές μου, αλλά στη μεθοδική εξολόθρευση του αντιπάλου, χωρίς φραγμούς, όρια, ηθική.
Τοξικότητα εκπέμπει και η συμπεριφορά κάποιου που λέει συνεχώς ψέματα, και προβαίνει σε κάθε είδους εκμετάλλευση των γύρω του για ίδιον όφελος. Επιπλέον, η υπερβολική ανασφάλεια που νιώθει κάποιος κι εκδηλώνεται με παθολογική ζήλια που μπορεί να αγγίζει και τα όρια του φθόνου, με χειριστικότητα, καταπίεση, συναισθηματικό εκβιασμό, έλεγχο ακόμα και βία (σωματική, λεκτική, σεξουαλική) σε βάρος των άλλων είναι έντονα τοξικές συμπεριφορές.
Ιδίως η χειριστικότητα, ο έλεγχος κι ο συναισθηματικός εκβιασμός μπορεί να συμβαίνουν με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην γίνονται καν αντιληπτά από το άτομο που είναι ο (απο)δέκτης τέτοιων συμπεριφορών. Στα πλαίσια της χειραγώγησης μπορεί να σου λέει ότι υπερβάλλεις και φέρεσαι σαν τρελός, ότι φαντάζεσαι πράγματα, να μην τα πεις αυτά «παραέξω», γιατί δεν θα σε πιστέψει κανείς […]
Τοξικότητα είναι κι όταν κάποιος μπαίνει στη διαδικασία να σου ακυρώσει το συναίσθημα (π.χ. κάνεις λάθος, δεν νιώθεις αυτό το συναίσθημα, αλλά κάποιο άλλο που σου υπαγορεύει εκείνος, δεν επιτρέπεται να νιώθεις ή να εκφράζεις κάποιο συναίσθημά σου αν δεν είναι κάτι που «εγκρίνει» κι εκείνος…κ.λπ.). Μπορεί να σε υποτιμάει, να μειώνει την αξία σου, τις ικανότητές σου, τα επιτεύγματά σου, τη νοημοσύνη σου.
Να προβαίνει σε ενέργειες που αποσκοπούν στο να σε απομακρύνουν από τον περίγυρό σου, για να απομονωθείς και να είσαι μόνο στη δική του σφαίρα επιρροής, εξαρτημένος από πάνω του, χωρίς υποστήριξη και κατανόηση, άρα και πιο εύκολα διαχειρίσιμος. Κι ενώ τα κάνει όλα αυτά, περνά κι αντιφατικά μηνύματα, προσπαθώντας να σε πείσει ότι μόνο αυτός νοιάζεται πραγματικά για σένα.
Στα πλαίσια τοξικών ενεργειών συμπεριλαμβάνουμε και την αποποίηση ευθυνών, την άρνηση οποιουδήποτε λάθους απ’ τη μεριά τους και την εξαπόλυση κατηγοριών σε βάρος όλων των άλλων.
Πώς αντιλαμβάνομαι μια τοξική συμπεριφορά;
Αρχικά παρατηρώ το πώς νιώθω όταν είμαι με κάποιον. Πώς αλλάζει η διάθεσή μου κοντά του; Πώς μεταβάλλεται η ενέργειά μου; Μήπως όταν είμαι με κάποιον δικό μου άνθρωπο, αντί να νιώθω ευχάριστα, παρατηρώ πως αρχίζω να μαυρίζω; Μήπως με ρίχνει και νιώθω να μου ρουφά την ενέργεια; Μήπως αντί να γεμίζω κοντά σε έναν άνθρωπο που έχω επιλέξει να έχω στη ζωή μου ή που λόγω συνθηκών συναναστρέφομαι συχνά, αντ’ αυτού νιώθω ν’ αδειάζω;
Πώς αντιδρά το σώμα μου; Παρατηρώ αλλαγές εκεί; Το σώμα εκδηλώνει ενστικτωδώς αντιδράσεις που πηγάζουν από το ασυνείδητο. Είναι αφιλτράριστες. Μήπως νιώθω ένα σφίξιμο; Ένα βάρος στο στήθος ή ένα πλάκωμα; Έναν κόμπο στο στομάχι; Μια περίεργη ένταση που ίσως δεν μπορώ να βρω κάποιον προφανή λόγο που την αισθάνομαι για να την αποδώσω εκεί; Νιώθω ξαφνικά απώλεια ενέργειας κι αίσθηση κόπωσης;
Αν αρχίσω να παρατηρώ τις σωματικές μου αντιδράσεις, θα αποκωδικοποιήσω καλύτερα το τι μου συμβαίνει με βάση τους ανθρώπους που πλαισιώνομαι. Το σώμα δεν ψεύδεται ποτέ. Αυτό μπορεί να με βοηθήσει να συλλογιστώ αν θα με βοηθούσε να απομακρυνθώ από συγκεκριμένους ανθρώπους ή να θέσω διαφορετικά όρια αν δεν μπορώ να τους βγάλω τελείως από τη ζωή μου. Όμως, θέλω να τονίσω και πόσο σημαντικό είναι να μην κάνουμε χαρακτηρισμούς με ευκολία, αλλά με φειδώ και προτού στραφούμε προς τα «έξω», να κοιτάξουμε και λίγο «μέσα» μας τι συμβαίνει.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
