Η ευτυχία, σύμφωνα με τον Βραζιλιάνο ποιητή Βινίσιους ντε Μοράες, είναι σαν ένα φτερό που πετάει στον αέρα. Πετάει ανάλαφρα, αλλά όχι για πολύ.
Μια τεράστια βιομηχανία βασιζόμενη στην ευτυχία και τη θετική σκέψη, η οποία, όπως υπολογίζεται, αποφέρει περίπου 11 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο, έχει συντελέσει στην ιδέα ότι η ευτυχία είναι ένας ρεαλιστικός στόχος. Το κυνήγι του ονείρου της ευτυχίας είναι μια αντίληψη που προέρχεται από την Αμερική και έχει εξαχθεί στον υπόλοιπο κόσμο μέσα από μία εμπορική κουλτούρα. Πράγματι, το κυνήγι της ευτυχίας είναι ένα από τα «απαράγραπτα δικαιώματα» της Αμερικής. Δυστυχώς, όμως, αυτό έχει οδηγήσει στη δημιουργία της προσδοκίας ότι η πραγματική ζωή μάς αρνείται κατηγορηματικά την εκπλήρωση της ευτυχίας.
Διότι, φυσικά, ακόμα και όταν όλες οι υλικές και βιολογικές μας ανάγκες έχουν ικανοποιηθεί, η κατάσταση διαρκούς ευτυχίας παραμένει ακόμα ένας θεωρητικός και φευγαλέος στόχος.
Η ευτυχία, σύμφωνα με τον Βραζιλιάνο ποιητή Βινίσιους ντε Μοράες, είναι σαν ένα φτερό που πετάει στον αέρα. Πετάει ανάλαφρα, αλλά όχι για πολύ. Η ευτυχία είναι ένα κοινωνικό δημιούργημα, μια αφηρημένη ιδέα που δεν έχει ισοδύναμο στην ανθρώπινη εμπειρία. Τα θετικά και τα αρνητικά συναισθήματα ενυπάρχουν μέσα στον εγκέφαλο, ωστόσο η διαρκής ευτυχία δεν έχει βιολογική βάση. Θεωρώ -παραδόξως- ότι αυτό είναι θετικό για μας.
Φύση και εξέλιξη
Οι άνθρωποι δεν είναι φτιαγμένοι για να είναι ευτυχισμένοι, ούτε καν χαρούμενοι. Αντιθέτως, είμαστε φτιαγμένοι κυρίως για την επιβίωση και την αναπαραγωγή, όπως και κάθε άλλο πλάσμα στον φυσικό κόσμο. Η κατάσταση της διαρκούς ευχαρίστησης αποθαρρύνεται από την ίδια τη φύση, καθώς θα μείωνε την προστασία μας ενάντια σε πιθανές απειλές για την επιβίωσή μας.
Το γεγονός ότι η εξέλιξη έχει δώσει προτεραιότητα στην ανάπτυξη ενός μεγάλου μετωπιαίου λοβού στον εγκέφαλό μας (ο οποίος μας προσδίδει εξαιρετικές εκτελεστικές και αναλυτικές ικανότητες), αντί για μία φυσική ικανότητα να είμαστε ευτυχισμένοι, μάς λέει πολλά για τις προτεραιότητες της φύσης. Διαφορετικές περιοχές και δίκτυα νευρώνων στον εγκέφαλο συσχετίζονται με συγκεκριμένες νευρολογικές και διανοητικές λειτουργίες, αλλά η ευτυχία, όντας απλώς ένα επινόημα χωρίς νευρολογική βάση, δεν μπορεί να εντοπιστεί στον εγκεφαλικό ιστό.
Στην πραγματικότητα, οι ειδικοί σε αυτόν τον τομέα υποστηρίζουν ότι η αποτυχία της φύσης να αφανίσει την κατάθλιψη από την εξελικτική διαδικασία (πέραν των εμφανών μειονεκτημάτων που έχει για την επιβίωση και την αναπαραγωγή) οφείλεται ακριβώς στο γεγονός ότι η κατάθλιψη ως προσαρμογή διαδραματίζει χρήσιμο ρόλο σε αντίξοους καιρούς, βοηθώντας τα άτομα με κατάθλιψη να απομακρυνθούν από ριψοκίνδυνες και δύσκολες καταστάσεις στις οποίες δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν. Ο «μηρυκασμός» των σκέψεων, συχνό φαινόμενο στην κατάθλιψη, συντελεί στην επίλυση προβλημάτων σε δύσκολες εποχές.
Ηθική
Η σημερινή παγκόσμια βιομηχανία της ευτυχίας έχει τις ρίζες της σε Χριστιανικούς ηθικούς κώδικες, πολλοί από τους οποίους διδάσκουν ότι υπάρχει μια ηθική αιτία για οποιαδήποτε δυστυχία βιώνουμε. Η δυστυχία, δηλαδή, οφείλεται στα ηθικά μειονεκτήματα της ανθρώπινης φύσης, τον εγωκεντρισμό και τον υλισμό. Κηρύττουν, ακόμη, ότι μια κατάσταση ενάρετης ψυχολογικής ισορροπίας μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την αποκήρυξη του υλικού κόσμου και τη χαλιναγώγηση των σαρκικών επιθυμιών.
Στην πραγματικότητα, αυτές οι στρατηγικές προσπαθούν απλώς να βρουν κάποια λύση για την εκ φύσεως ανικανότητά μας να απολαμβάνουμε διαρκώς τη ζωή. Επομένως, μπορούμε να παρηγορηθούμε σκεπτόμενοι ότι όποια δυστυχία βιώνουμε δεν είναι ουσιαστικά δικό μας λάθος, αλλά η αιτία της έχει ρίζες στο βιολογικό μας σχεδιασμό.
Ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σω είχε πει Δεν έχουμε δικαίωμα για την κατανάλωση ευτυχίας χωρίς πρώτα να την έχουμε παράγει εμείς οι ίδιοι, όπως δεν έχουμε δικαίωμα να καταναλώνουμε πλούτο και υλικά αγαθά χωρίς πρώτα να τα έχουμε παράγει εμείς οι ίδιοι. Η ευεξία είναι προφανώς κάτι το οποίο πρέπει να κερδίσουμε, γεγονός το οποίο αποδεικνύει ότι δεν είναι πρόκειται για μία φυσική κατάσταση.
Στο βιβλίο του Άλντους Χάξλεϋ Θαυμαστός καινούργιος κόσμος οι κάτοικοι του κόσμου αυτού ζουν απόλυτα ευτυχισμένες ζωές με τη βοήθεια ενός ναρκωτικού που τους κάνει υπάκουους στην εξουσία, αλλά τους κρατάει ευχαριστημένους. Στο μυθιστόρημά του, υπονοεί ότι ένα ελεύθερο ανθρώπινο ον πρέπει αναπόφευκτα να υποφέρει και από δύσκολα συναισθήματα. Βέβαια, όταν δίνεται σε κάποιον η επιλογή μεταξύ συναισθηματικών δυσκολιών και γαλήνης που προσφέρει η ευτυχία, σίγουρα πολλοί θα επέλεγαν το δεύτερο.
Θετικά και αρνητικά συναισθήματα
Τα ανθρώπινα συναισθήματα είναι ανάμεικτα, μπερδεμένα και πολλές φορές αντιφατικά, όπως όλα άλλωστε στη ζωή μας. Η έρευνα έχει δείξει ότι τα θετικά και αρνητικά συναισθήματα μπορούν να συνυπάρχουν στον εγκέφαλο ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Αυτό το μοντέλο δείχνει ότι το δεξί ημισφαίριο επεξεργάζεται κατά προτίμηση αρνητικά συναισθήματα, ενώ τα θετικά συναισθήματα τα διαχειρίζεται το αριστερό μέρος του εγκεφάλου.
Αξίζει να θυμόμαστε, λοιπόν, ότι δεν είμαστε φτιαγμένοι για να είμαστε συνεχώς ευτυχισμένοι. Αντίθετα, είμαστε φτιαγμένοι ώστε να στοχεύουμε στην επιβίωση και στην αναπαραγωγή. Καθώς και τα δύο αυτά δεν είναι εύκολα, είναι δεδομένο ότι θα κοπιάσουμε και θα αγωνιστούμε, θα αναζητήσουμε την ευχαρίστηση και την ασφάλεια, θα αμυνθούμε κατά των απειλών που θα συναντήσουμε και θα προσπαθήσουμε να αποφύγουμε τον πόνο.
Το μοντέλο αυτό των αντιθετικών συναισθημάτων που προσφέρει η συνύπαρξη της ευχαρίστησης και του πόνου ταιριάζει πολύ περισσότερο στον κόσμο μας από την ανέφικτη ευφορία που προωθεί η βιομηχανία της ευτυχίας. Στην πραγματικότητα, το να προσποιείται κανείς ότι οποιοσδήποτε πόνος είναι μη φυσιολογικός και παθολογικός μπορεί απλώς να ενισχύσει τα συναισθήματα ανεπάρκειας και ματαίωσης.
Η υπόθεση ότι δεν υπάρχει ευτυχία, μπορεί να φαίνεται ως ένα καθαρά αρνητικό μήνυμα, ωστόσο η θετική πλευρά, η παρηγοριά μας, είναι η γνώση ότι η απογοήτευση και η δυσαρέσκεια δεν είναι προσωπική αποτυχία. Αν είμαστε δυστυχισμένοι κάποιες φορές, δεν είναι ένα ελάττωμα που χρειάζεται άμεση επιδιόρθωση αλλά πρόκειται για μία φυσιολογική διακύμανση της ανθρώπινης φύσης.
Πηγή: medicalxpress.com
Συγγραφέας: Rafael Euba
Απόδοση: Μαρίζα Σταγάκη
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
