Ο μικρός Hans ήταν ένα 5χρονο αγόρι με φοβία για τα άλογα. Όπως σε όλες τις κλινικές περιπτωσιολογικές μελέτες, ο πρωταρχικός στόχος ήταν η θεραπεία της φοβίας.
Ωστόσο, η θεραπευτική συμβολή του Freud σε αυτήν την περίπτωση ήταν μικρή και ένας δευτερεύων στόχος ήταν να διερευνηθούν οι παράγοντες που θα μπορούσαν να έχουν οδηγήσει αρχικώς στην φοβία και ποιοι είναι αυτοί που συνετέλεσαν στην απομάκρυνσή της. Ο Freud το 1909 είχε οργανώσει καλά τις ιδέες του για το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα και προσπάθησε να ερμηνεύσει την περίπτωση του μικρού Hans σύμφωνα με αυτές.
Ο Freud στην πραγματικότητα δεν δούλεψε άμεσα με το μικρό Hans, αλλά, αντίθετα, εργάστηκε μέσω αλληλογραφίας με τον πατέρα του Hans, ο οποίος καθώς ήταν εξοικειωμένος με τις θεωρίες του Freud, έγραψε σε αυτόν όταν είχε μια πρώτη υποψία ότι ο Hans είχε εξελιχθεί σε ένα περιστατικό που θα μπορούσε να τον ενδιαφέρει. Ο Freud πρότεινε στον πατέρα πιθανές ερωτήσεις που θα μπορούσε να κάνει στον Hans και να του γράψει ό,τι είχε συμβεί.
Οι πρώτες εκθέσεις του Hans ξεκινούν από την ηλικία των 3 ετών, όταν ανέπτυξε ένα ενεργό ενδιαφέρον για το πέος του, καθώς επίσης και για τα πέη των άλλων ανθρώπων. Για παράδειγμα, σε μια περίπτωση ρώτησε: «Μαμά, έχεις και εσύ πέος;». Όλο αυτό το διάστημα, το κύριο θέμα των φαντασιώσεων και των ονείρων του ήταν τα πέη. Όταν ήταν περίπου τρεισήμισι ετών, η μητέρα του του είπε να μην αγγίζει το πέος του αλλιώς θα καλούσε τον γιατρό να έρθει να του το κόψει.
Όταν ο Hans ήταν σχεδόν 5 ετών, ο πατέρας του έγραψε στον Freud εξηγώντας τους προβληματισμούς του σχετικά με το παιδί του. Περιέγραψε το κύριο πρόβλημα ως εξής: «Φοβάται ότι θα τον δαγκώσει ένα άλογο στο δρόμο και ο φόβος αυτός φαίνεται κατά κάποιο τρόπο να συνδέεται με το ό,τι έχει φοβηθεί ένα μεγάλο πέος».
Ο πατέρας συνέχισε να παρέχει στον Freud εκτενείς λεπτομέρειες για τις συνομιλίες του με τον Hans. Και οι δύο προσπάθησαν να καταλάβουν τι αντιμετωπίζει το αγόρι, με τον Freud να δεσμεύεται να επιλύσει τη φοβία του για τα άλογα.
Η φοβία του μικρού Hans
Ο Hans ένιωθε πολύ άσχημα όταν έβγαινε εκτός σπιτιού και έβλεπε άλογα καθώς ζούσαν όλοι μαζί απέναντι από ένα πανδοχείο όπου στάθμευαν άμαξες.
Όταν ρωτήθηκε αρχικά για το φόβο του, ο Hans είπε ότι φοβόταν πως τα άλογα θα έπεφταν κάτω και θα έκαναν θόρυβο με τα πόδια τους. Ήταν περισσότερο φοβισμένος από τα άλογα που κουβαλούσαν κάρα με βαριά φορτία και, στην πραγματικότητα, είχε δει μια φορά την κατάρρευση ενός αλόγου και το θάνατό του στο δρόμο, όταν ήταν έξω με τη νοσοκόμα του. Το άλογο κουβαλούσε μια άμαξα- λεωφορείο που μετέφερε μεγάλο αριθμό επιβατών και όταν το άλογο κατέρρευσε, ο Hans είχε φοβηθεί από τον ήχο των οπλών του που χτύπησαν πάνω στο λιθόστρωτο του δρόμου. Επίσης, αντιμετώπιζε επιθέσεις γενικευμένου άγχους. Οι αγωνίες και η φοβία του Hans συνεχίζονταν και φοβόταν να βγεί έξω από το σπίτι, λόγω της φοβίας του για τα άλογα.
Όταν πήγαν τον Hans να τον εξετάσει ο Freud, ρωτήθηκε ποια άλογα φοβόταν. Ο Hans σημείωσε ότι δεν του άρεσαν τα άλογα με τα μαύρα σημάδια γύρω από το στόμα. Ο Freud πίστευε ότι το άλογο συμβόλιζε τον πατέρα του και τα μαύρα σημάδια ήταν ένα μουστάκι. Μετά τη συνέντευξη, ο πατέρας κατέγραψε μια συνομιλία με τον Hans, όπου το αγόρι είπε: «Μπαμπά, μην καλπάζεις μακριά από μένα!»
Κατά τη διάρκεια των επόμενων εβδομάδων η φοβία του Hans άρχισε σταδιακά να βελτιώνεται. Ο Hans είπε ότι ήταν ιδιαίτερα φοβισμένος από τα λευκά άλογα με μαύρο χρώμα γύρω από το στόμα, τα οποία φορούσαν παρωπίδες. Αυτό ερμηνεύτηκε από τον πατέρα του ως αναφορά στο μουστάκι και τα γυαλιά του.
Μετά την ανταλλαγή πολλών επιστολών, ο Freud κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το αγόρι φοβόταν πως ο πατέρας του θα τον ευνουχίσει επειδή επιθυμούσε τη μητέρα του. Ερμήνευσε ως συμβολική για το πατέρα του τη φοβία του για τα άλογα και ότι ο Hans φοβόταν ότι το άλογο (πατέρας) θα δαγκώσει (ευνουχισμός) αυτόν ως τιμωρία για τις αιμομικτικές επιθυμίες προς τη μητέρα του.
Το τέλος της φοβίας του Hans για τα άλογα, συνοδεύτηκε από δύο σημαντικές φαντασιώσεις που είχε πει στον πατέρα του. Στην πρώτη, ο Hans είχε πολλά φανταστικά παιδιά. Όταν ρωτήθηκε ποιά ήταν η μητέρα τους, απάντησε: «Μα, η μαμά μου και εσύ είσαι ο παππούς τους». Στη δεύτερη φαντασίωση, η οποία έλαβε χώρα την επόμενη μέρα, ο Hans φαντάστηκε ότι είχε έρθει ένας υδραυλικός και ότι πρώτα έβγαλε το παντελόνι του, μετά το πέος του και στη συνέχεια του έδωσε ένα από το καθένα, αλλά μεγαλύτερα.
Η Ερμηνεία του Freud για τη φοβία του Hans
Ο Freud είδε τη φοβία του Hans ως έκφραση του Οιδιπόδειου συμπλέγματος. Τα άλογα, ιδιαίτερα τα άλογα με τα μαύρα λουριά, συμβόλιζαν τον πατέρα του. Τα άλογα ήταν ιδιαίτερα κατάλληλα για το σύμβολο του πατέρα, λόγω του μεγάλου πέους τους.
Ο φόβος άρχισε ως μια οιδιπόδεια σύγκρουση λόγω του ότι είχαν επιτρέψει στον Hans να κοιμάται στο κρεβάτι των γονιών του. Ο Hans μίλησε στον πατέρα του για ένα όνειρο του, το οποίο ο πατέρας του το συνόψισε ως εξής: «Το βράδυ υπήρξε μια μεγάλη καμηλοπάρδαλη σε ένα δωμάτιο και μια άλλη μικρότερη. Η μεγάλη μου φώναξε γιατί πήρα την μικροκαμωμένη μακριά από αυτήν. Τότε σταμάτησε να φωνάζει και κάθισα πάνω στην μικροκαμωμένη».
Ο Freud και ο πατέρας ερμήνευσαν το όνειρο ως αναμόρφωση των επικοινωνιών που είχε το πρωί στο κρεβάτι των γονέων. Ο Hans απολάμβανε να πηγαίνει στο κρεβάτι των γονιών του το πρωί, αλλά ο πατέρας του συχνά έφερνε αντιρρήσεις (η μεγάλη καμηλοπάρδαλη φωνάζει επειδή είχε πάρει τη μικροκαμωμένη καμηλοπάρδαλη - μητέρα - μακριά). Τόσο ο Freud όσο και ο πατέρας, πίστευαν ότι ο μακρύς λαιμός της καμηλοπάρδαλης ήταν ένα σύμβολο για το μεγάλο πέος των ενηλίκων. Ωστόσο, ο Hans απέρριψε αυτή την ιδέα.
Ο Freud είδε το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα να επιλύεται όταν ο Hans φανταζόταν τον εαυτό του με ένα μεγάλο πέος, όπως του πατέρα του, να παντρεύεται τη μητέρα του με τον πατέρα του να είναι παρών στο ρόλο του παππού. Ο Hans είχε ανακάμψει από τη φοβία του όταν ο πατέρας του (μετά από πρόταση του Freud), τον διαβεβαίωσε ότι δεν είχε καμία πρόθεση να του κόψει το πέος του.
Ο Freud προσπαθούσε να αποδείξει ότι ο φόβος του μικρού Hans για τα άλογα, σχετιζόταν με το Οιδιπόδιο σύμπλεγμα. Ο Freud πίστευε ότι, κατά τη διάρκεια του φαλλικού σταδίου (μεταξύπερίπου3 και 6 ετών), ένα αγόρι αναπτύσσει μια έντονη σεξουαλική αγάπη για τη μητέρα του. Εξαιτίας αυτού, ο ίδιος βλέπει τον πατέρα του, ως αντίπαλο και θέλει να τον ξεφορτωθεί. Ο πατέρας, όμως, είναι πολύ μεγαλύτερος και πιο ισχυρός από το νεαρό αγόρι και έτσι το παιδί αναπτύσσει έναν φόβο ώστε πιστεύοντας ότι βλέποντάς τον ο πατέρας του ως αντίπαλο, θα τον ευνουχίσει.
Επειδή είναι αδύνατο να ζήσει κανείς με το συνεχές άγχος της απειλής του ευνουχισμού που προκαλείται από αυτή τη σύγκρουση, το αγόρι αναπτύσσει ένα μηχανισμό για να το αντιμετωπίσει, χρησιμοποιώντας ένα μηχανισμό άμυνας γνωστό ως «ταύτιση με τον επιτιθέμενο». Υπερτονίζει όλους τους τρόπους που είναι παρόμοιοι με τον πατέρα του, υιοθετώντας συμπεριφορές, ιδιομορφίες και πράξεις, αισθανόμενος ότι αν ο πατέρας του τον βλέπει ισότιμα, δε θα νιώσει εχθρικά απέναντί του.
Κρίσιμη αξιολόγηση
Η μελέτη της περίπτωσης του Μικρού Hans φαίνεται να παρέχει υποστήριξη για τη θεωρία του Οιδιπόδειου Συμπλέγματος για τον Freud. Ωστόσο, υπάρχουν δυσκολίες να αποδειχθεί η θεωρία με αυτού του είδους τα αποδεικτικά στοιχεία.
Ο πατέρας του Hans, ο οποίος παρείχε στον Freud τα περισσότερα από τα στοιχεία του, ήταν ήδη εξοικειωμένος με το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και ερμήνευσε την υπόθεση υπό αυτό το πρίσμα. Επομένως, είναι πιθανό ότι έδωσε στον Hans ενδείξεις που οδήγησαν στις φαντασιώσεις του για το γάμο με τη μητέρα του και το νέο μεγάλο πέος του.
Φυσικά, ακόμη και αν ο Hans είχε ένα πλήρες Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, αυτό δείχνει ότι υπάρχει το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, αλλά όχι το πόσο κοινό είναι. Να θυμάστε ότι ο Freud πίστευε ότι είναι καθολικό. Τα προβλήματα με τις περιπτωσιολογικές μελέτες είναι ότι στερούνται της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας στον πληθυσμό. Επειδή βασίζονται συχνά σε ένα άτομο δεν είναι δυνατόν να γενικεύσουμε τα αποτελέσματα στον ευρύτερο πληθυσμό.
Στην ηλικία των 19 ετών πια, ο όχι και τόσο μικρός Hans εμφανίστηκε στο ιατρείο του Freud και είχε διαβάσει την ιστορία της υπόθεσής του. Ο Hans επιβεβαίωσε ότι δεν είχε υποστεί κανένα προβλήμα κατά τη διάρκεια της εφηβείας και ότι ήταν σε καλή φυσική κατάσταση. Δεν μπορούσε να θυμηθεί τις συζητήσεις με τον πατέρα του και τα λόγια του όταν διάβασε την ιστορία της περίπτωσής του ήταν, «μου φάνηκε σαν κάτι άγνωστο».Ο Hans (πραγματικό όνομα Ηerbert Graf) έγινε στη συνέχεια ένας πετυχημένος παραγωγός όπερας.
Η Υποστήριξη προς τον Freud
Ο Brown (1965) εξέτασε την υπόθεση του Hans με λεπτομέρεια και παρέχει την ακόλουθη υποστήριξη για την ερμηνεία του Freud περί Οιδιπόδειου Συμπλέγματος.
1. Σε μία περίπτωση, ο Hans είπε στον πατέρα του - «Μπαμπά μην καλπάζεις μακριά από μένα», όταν ο ίδιος σηκώθηκε από το τραπέζι.
2. Ο Hans φοβόταν ιδιαίτερα τα άλογα με μαύρο γύρω από το στόμα. Ο πατέρας του Hans είχε μουστάκι.
3. Ο φόβος του Hans για τα άλογα με παρωπίδες. Ο Freud σημείωσε ότι ο πατέρας του φορούσε γυαλιά που έμοιαζαν με παρωπίδες στο παιδί.
4. Το δέρμα του πατέρα έμοιαζε με τα λευκά άλογα και όχι τα σκούρα. Στην πραγματικότητα, ο Hans είπε, «Μπαμπά, είσαι τόσο όμορφος. Είσαι τόσο λευκός».
5. Ο πατέρας και το παιδί συχνά έπαιζαν τα «άλογα» μαζί. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, ο πατέρας αναλάμβανε το ρόλο του αλόγου και ο γιος του αναβάτη.
