PsychologyNow Team

Η δημιουργία των συναισθημάτων: από τον ευχάριστο φόβο, στη γλυκόπικρη ανακούφιση

Η δημιουργία των συναισθημάτων: από τον ευχάριστο φόβο, στη γλυκόπικρη ανακούφιση

PsychologyNow Team

Μία νέα προσέγγιση υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι βιώνουν τα συναισθήματα με διαφορετικό τρόπο. Ο φόβος μπορεί να κάνει κάποιους να κλαίνε ενώ σε άλλους, θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη και γέλιο.


Η κλασική άποψη υποστηρίζει ότι τα συναισθήματα είναι έμφυτα, θεμελιώδη στοιχεία της ανθρώπινης φύσης μας. Γεννιόμαστε μαζί τους και όποτε μας συμβαίνει κάτι, τα συναισθήματα μας πλημμυρίζουν.

Αυτό συμβαίνει σχεδόν σε όλους μας,  λέει η Λίζα Μπάρετ, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Northeastern και ερευνήτρια στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης.

Η «κλασική άποψη» ότι τα συναισθήματα είναι έμφυτα και περιορισμένα σε ποικιλία και όπως εξηγεί η Μπάρετ, ταιριάζει με τον τρόπο που πολλοί από εμάς βιώνουμε κάποιο συναίσθημα, σαν κάτι να εξελίσσεται έξω από τον έλεγχό μας.

Όμως το πρόβλημα με αυτές τις απόψεις, είναι ότι τα δεδομένα δεν τις υποστηρίζουν. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που αμφισβητούν αυτήν την άποψη από κάθε τομέα της επιστήμης που την έχει μελετήσει μέχρι σήμερα.

Η «κλασική» θεωρία για τα συναισθήματα

Η κλασσική άποψη για τα συναισθήματα βασίζεται στην ιδέα ότι κάπου βαθιά μέσα σας, υποβόσκει μία ζωώδη κινητήρια δύναμη του εγκεφάλου. Υπάρχουν κυκλώματα – καθένα υπεύθυνο για κάποιο διαφορετικό συναίσθημα, άλλογια το θυμό, άλλο για τη θλίψη, άλλο για το φόβο, άλλο για την αηδία και ούτω καθεξής. Και όταν σας συμβαίνει κάτι που ενεργοποιεί ένα από αυτά τα κυκλώματα – για παράδειγμα αυτό που είναι υπεύθυνο για το φόβο - θα παίρνετε μια πολύ συγκεκριμένη έκφραση προσώπου, θα έχετε μια πολύ συγκεκριμένη σωματική απόκριση και ότι αυτές οι εκφράσεις και αντιδράσεις έχουν μία καθολική σημασία. Ο καθένας μας τις βιώνει και τις αναγνωρίζει χωρίς κάποια μάθηση ή εμπειρία.

Η ευρεία ποικιλία των ανθρώπινων συναισθημάτων

Υπάρχει μία τεράστια ποικιλία όσον αφορά τα συναισθήματα και η ποικιλία είναι ο κανόνας. Δεν υπάρχει μόνο ένα σύνολο εκφράσεων του προσώπου που υιοθετείτε όταν είστε λυπημένοι ή όταν είστε θυμωμένοι ή όταν φοβάστε. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι δεν συνοφρυώνουν τα φρύδια τους μόνο όταν είναι θυμωμένοι ή χαμογελούν μόνο όταν είναι ευτυχείς. Οι άνθρωποι χαμογελούν όταν είναι λυπημένοι, κλαίνε όταν είναι θυμωμένοι, φωνάζουν όταν είναι ευτυχείς. Ένας άνθρωπος μπορεί να τρέμει από φόβο, να πηδήσει από φόβο, να παγώσει από φόβο, να φωνάξει από φόβο, να κρυφτεί από φόβο, να επιτεθεί από φόβο, να γελάσει μπροστά στο φόβο.

Επομένως, νομίζω ότι αυτή είναι μια σημαντική παρατήρηση που έχει πραγματικά νόημα για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν τα συναισθήματα στην καθημερινή μας ζωή. Μπορεί να πιστεύετε ότι μόλις βλέπετε το πρόσωπο κάποιου, απλά ξέρετε πώς αισθάνεται. Όμως στην πραγματικότητα ο εγκέφαλός σας μαντεύει και χρησιμοποιεί τις δικές σας εμπειρίες από το παρελθόν για να κάνει αυτές τις εικασίες.

Πώς η προγνωστική «εικασία» του εγκεφάλου μπορεί να αλλάξει τον τρόπο σκέψης μας σχετικά με τα συναισθήματα

Ο εγκέφαλός σας είναι οργανωμένος κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να κάνει προβλέψεις σχετικά με το τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια. Και αυτό συμβαίνει εξ ολοκλήρου εκτός της συνείδησής σας. Έχετε προηγούμενες εμπειρίες και αυτές οι εμπειρίες συνδέονται με τον εγκέφαλό σας και στη συνέχεια ο εγκέφαλός σας χρησιμοποιεί αυτές τις προηγούμενες εμπειρίες για να κάνει εικασίες για το άμεσο μέλλον.

Έτσι λοιπόν, τα συναισθήματα δεν συμβαίνουν σε σας. Ο εγκέφαλός σας τα δημιουργεί όταν τα χρειάζεστε. Είστε ο αρχιτέκτονας της δικής σας εμπειρίας. Τα περισσότερα από αυτά τα συναισθήματα συμβαίνουν εκτός της συνείδησής σας.

Πόσο έλεγχο έχουν οι άνθρωποι στα συναισθήματά τους;

Αυτό είναι ενδιαφέρον. Υπάρχουν δύο τρόποι που θα έλεγα ότι δείχνουν, ότι δεν είστε σκλάβοι του παρελθόντος σας. Το ένα είναι ότι ο εγκέφαλός σας είναι σε θέση να πάρει τα κομμάτια της προηγούμενης εμπειρίας σας και να τα συνδυάσει με νέους τρόπους. Σκεφτείτε το κάπως έτσι: εάν έχετε μια σειρά βασικών συστατικών στην κουζίνα σας, μπορείτε να τα συνδυάσετε με νέους τρόπους για να κάνετε νέες συνταγές που δεν έχετε κάνει ποτέ στο παρελθόν.

Ο άλλος τρόπος είναι ότι μπορούμε να επενδύσουμε στο παρόν για να καλλιεργήσουμε νέες εμπειρίες που θα έχουν μελλοντική χρήση στις προβλέψεις του εγκεφάλου μας. Αυτή είναι μια πολύ ωραία ανακάλυψη, γιατί αυτό σημαίνει ότι ο ορίζοντας ελέγχου της δικής σας εμπειρίας είναι πολύ ευρύτερος από όσο νομίζετε.

Για παράδειγμα, αν διαβάσετε για τη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, αν μελετήσετε κάποια από τα πολλά βιβλία και τα άρθρα που μιλάνε για την καλλιέργεια της συμπόνιας, την καλλιέργεια του θαυμασμού, την καλλιέργεια κάποιων ευχάριστων εμπειριών που πιστεύεται ότι έχουν ευεργετικά αποτελέσματα, αυτό είναι ακριβώς αυτό που συμβαίνει. Η εμπειρία σας στο παρελθόν είναι ένα συστατικό για τη δημιουργία των συναισθημάτων σας στο παρόν.

Πώς οι καταστάσεις της δυσαρέσκειας και της διέγερσης σχετίζονται με τα συναισθήματα

Αυτά τα αισθήματα δεν είναι ιδιότητες των συναισθημάτων, είναι ιδιότητες της συνείδησης επειδή είναι πάντα μαζί σας, ανεξάρτητα από το αν ο εγκέφαλός σας τις χρησιμοποιεί ως συστατικά των συναισθημάτων σας ή για τη διαμόρφωση σκέψεων ή αντιλήψεων. Είναι μέρος του εαυτού σας και των εμπειριών σας στον κόσμο, ακόμα και όταν δεν βιώνετε κάποια συναισθήματα.

Για παράδειγμα, ξέρετε ότι απολαβάνετε ένα υπέροχο ποτό ή όταν βλέπετε έναν όμορφο πίνακα ζωγραφικής. Αυτά είναι παραδείγματα που σας δείχνουν ότι βιώνετε δυνατές αισθήσεις, αλλά οι οποίες δεν σχετίζονται με τα συναισθήματα. Έχετε αντιλήψεις για τον κόσμο ή για κάποιο άλλο άτομο.

Αλλά όταν μια επίδραση είναι πολύ έντονη, αυτές είναι οι στιγμές που ο εγκέφαλος συνήθως δημιουργεί συναισθήματα από αυτές. Για παράδειγμα, μπορεί μερικές φορές να έχετε μία πολύ δυνατή αίσθηση φόβου όταν αισθάνεστε πολύ δυσάρεστα και είστε πολύ εκνευρισμένοι. Αλλά ο φόβος μπορεί επίσης να είναι ευχάριστος. Όταν βρίσκεστε σε ένα τρενάκι σε ένα λούνα παρκ, για παράδειγμα. Οι άνθρωποι πληρώνουν χρήματα για να βιώσουν το φόβο.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η κλασική άποψη λέει ότι ο θυμός είναι αρνητικός - μερικές φορές θετικός, αλλά συνήθως αρνητικός. Ο φόβος είναι αρνητικός, η αηδία είναι αρνητική, η ευτυχία είναι θετική.

Αλλά αυτό που αποδεικνύουν τα στοιχεία στην πραγματικότητα είναι, ότι η ευχαρίστηση ή η δυσαρέσκεια που προκαλεί ένα συναίσθημα, στην πραγματικότητα είναι κάτι το μεταβλητό. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν διαστάσεις της θλίψης που μπορείτε να της αισθάνεστε πολύ ευχάριστες, διαστάσεις ευτυχίας που μπορείτε να τις αισθάνεστε πολύ δυσάρεστες. Και πράγματι, η ποιότητα προέρχεται από αυτές τις αισθήσεις που λαμβάνει το σώμα σας.


Πηγή: npr.org

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...