Αναγνωρίστε τα σημάδια των ναρκισσιστικών γονέων, για να μπορέσετε να οδηγήσετε εσείς τη δική σας ζωή.
Ένα από τα παλαιότερα κλισέ σχετικά με την ανατροφή των παιδιών είναι ότι ξεκινούμε να αποκτάμε ένα πρωτόγνωρο σεβασμό και συμπόνια για τους γονείς μας, όταν αρχίζουμε να μεγαλώνουμε τα δικά μας παιδιά. Αν έχετε επιλέξει να διαβάσετε αυτό το άρθρο, η εμπειρία σας μπορεί να ήταν κάπως διαφορετική.
Πιθανόν να είχατε την αίσθηση ότι οι γονείς σας ήταν λίγο παράξενοι, ασυνήθιστα απορροφημένοι και δεν έδιναν σημασία τις ανάγκες σας αλλά μόνο όταν αποκτήσατε δικά σας παιδιά, αρχίσατε να κατανοείτε περισσότερο τη σημασία της αδιαφορίας τους. Εν ολίγοις, κάτι έσπασε μέσα σας όταν αναγνωρίσατε ότι ήσασταν θύμα βαθιάς παραμέλησης στην παιδική σας ηλικία.
Αν και αυτές οι αντιδράσεις είναι πολύ ανησυχητικές, μπορούν να κατανοηθούν και να θεραπευτούν.
Τη περασμένη δεκαετία παρατηρήθηκε μια «έκρηξη» ερευνών σχετικά με τις βαθιές αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης, όπως είναι η κατάχρηση, η προδιάθεση για μελλοντική κατάθλιψη ως ενήλικας, ο αλκοολισμός, το άγχος, η αυτοκτονία και η επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά. Οι ανάγκες των παιδιών μπορούν να παραμεληθούν για διάφορους λόγους, όπως ο εθισμός των γονέων, η διάλυση της οικογένειας, η φτώχεια, η βία και η σοβαρή ψυχική ασθένεια.
Όμως, οι συνέπειες της συναισθηματικής παραμέλησης από γονείς ναρκισσιστές είναι ιδιαίτερα ολέθριες και είναι δύσκολο να αναγνωριστούν, πόσο μάλλον να ξεπεραστούν. Και αυτό γιατί αυτή η συμπεριφορά θεωρείται «λογική και κανονική» από αυτούς τους γονείς, η οποία όμως προκαλεί σύγχυση στο αναπτυσσόμενο παιδί.
Ένα τέτοιο παιδί είναι ικανό να μεγαλώσει πιστεύοντας ότι οι ανάγκες του δεν ήταν σημαντικές και ότι η συμπεριφορά του γονέα ήταν στην πραγματικότητα σωστή και γεμάτη αγάπη. To παιδί μπορεί ακόμη και να κατηγορήσει τον εαυτό του για το συναίσθημα της έλλειψης αγάπης και εκτίμησης από τον ναρκισσιστή γονέα.
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό ενός τέτοιου γονιού είναι η αποκλειστική προσοχή και εστίαση στον αυτοθαυμασμό του. Η ναρκισσιστική προσωπικότητα βασίζεται στην ανάγκη να αποτρέψει, να εξουδετερώσει ή να αρνηθεί την αίσθηση της υποτίμησης. Όταν νιώθει ενοχές, ενώ φυσιολογικά θα έπρεπε να ζητήσει συγγνώμη στο άτομο που έβλαψε, δεν εκφράζει καν τη μεταμέλεια του. Οι χαρακτηριστικές όμως άμυνες που χρησιμοποιεί εναντίον της ντροπής που νιώθει, όπως ο θυμός, ο φθόνος και η κατηγόρια στους άλλους, τον αποξενώνουν από τους άλλους ανθρώπους καθώς εκφράζονται μέσω συγκρούσεων ή αποφυγής.
Για τον ναρκισσιστή, οι σχέσεις κυριαρχούνται γύρω από την έννοια του αυτοθαυμασμού. Τείνουν να αναζητούν άλλους ανθρώπους που θα τους δώσουν προσοχή και θαυμασμό. Έτσι, ο άλλος γονέας μπορεί να έχει συμβιβαστεί πως ζει με έναν ναρκισσιστή, γνωρίζοντας ότι στρέφεται πάνω του η προσοχή και να δικαιολογεί την ευθιξία του όταν τον κρίνουν. Τα μικρά παιδιά έχουν λίγη σημασία για τον ναρκισσιστή γονέα, καθώς οι ανάγκες τους μπορεί να κριθούν σαν βάρος από τον ίδιο τον γονιό. Το χειρότερο είναι πως οι ανάγκες του παιδιού μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και δυσαρέσκεια στον γονέα υπενθυμίζοντας του αυτό που δεν κατάφερε να λάβει εκείνος στην παιδική του ηλικία.
Βλέποντας τους νέους γονείς πως αλληλεπιδρούν με το νεογέννητο παιδί τους, παρατηρούμε πως η εξέλιξη έχει διαμορφώσει την προσοχή μας και το νοιάξιμο στις ανάγκες των παιδιών. Ο Bolwby (1969) έδωσε έμφαση στη σημασία των πρώιμων εμπειριών που έχουν τα παιδιά με τους γονείς, αναφορικά με τη διαμόρφωση της μελλοντικής ικανότητας να δημιουργήσουν σχέσεις και να εσωτερικοποιήσουν μια σταθερή, θετική αίσθηση αυτοπροστασίας – την ασφαλή προσκόλληση. Βέβαια η σωστή ανατροφή των παιδιών, δε σημαίνει πως μπορεί να ικανοποιεί ταυτόχρονα όλες τις ανάγκες του παιδιού.
Στη πραγματικότητα οι αποτυχίες και οι επακόλουθες λύσεις στις ανάγκες των παιδιών, βοηθούν τα παιδιά να αυτορυθμίσουν τα εσωτερικά τους εφόδια. Όμως οι γονείς για να ενδιαφερθούν χρειάζονται την ικανότητα να συνειδητοποιούν τις ανάγκες και τις αντιδράσεις του παιδιού τους.
Ο ναρκισσιστής γονέας παρουσιάζει αρκετά χαρακτηριστικά που δεν ταιριάζουν στο πρότυπο του ιδανικού γονέα. Πρώτον, δεν υπάρχει κίνητρο ή ενδιαφέρον για τη διατήρηση της προσοχής του στις ανάγκες του παιδιού. Η προσωπικότητα του, τον κάνει να εστιάζει μόνο στην ανάγκη να ενισχύει την αίσθηση του εαυτού του με αποτέλεσμα να έχει λίγο ενδιαφέρον για τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων.
Eπίσης, ο ναρκισσιστής γονέας στερείται το αίσθημα της ενσυναίσθησης, κάτι που είναι απαραίτητο για την κατανόηση των αναγκών του παιδιού. Το αποτέλεσμα λόγω της ανεπάρκειας που νιώθει ως γονέας, είναι αδιαφορία αναμειγμένη με άγχος. Αυτή η ανησυχία μεταφέρεται απευθείας στο παιδί, το οποίο αρχίζει να αποκτά την ταμπέλα του «δύσκολου» εξαιτίας της μη επαρκούς «προσπάθειας»του ναρκισσιστή γονέα. Για το παιδί, οι επακόλουθες ανασφαλείς εμπειρίες κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ανάπτυξη των βέλτιστων ικανοτήτων της αυτορρύθμισης του. Όπως ο Schore συνοψίζει Η αβέβαιη προσκόλληση καρφιτσώνεται για πάντα στον πρώιμο αναπτυσσόμενο δεξιό εγκέφαλο του βρέφους.
Η αβέβαιη προσκόλληση μπορεί να προδιαθέσει ένα άτομο σε κάποια αρνητικά ψυχολογικά αποτελέσματα λόγω της παραμέλησης στη παιδική ηλικία, όπως αναγράφεται παραπάνω. Η βάση με την οποία κρίνουμε ένα ναρκισσιστικό περιβάλλον είναι ότι ο γονέας δεν φροντίζει τις ανάγκες του παιδιού και δεν αναλαμβάνει ευθύνη για τυχόν μελλοντικά αρνητικά αποτελέσματα. Το παιδί καθώς μεγαλώνει θα αναγνωρίσει ότι οι ναρκισσιστές γονείς του δεν πρόκειται να αναγνωρίσουν και να αποδεχθούν τις αντιλήψεις και τις αντιδράσεις του, όπως ένας καλός γονιός.
Η Linehan έχει αναφερθεί σε αυτή την κατάσταση, κατά την οποία οι εμπειρίες και τα συναισθήματα του ίδιου του παιδιού χαρακτηρίζονται ως λανθασμένα ή εκτός ορίων, σαν ένα «δυσάρεστο συναισθηματικό περιβάλλον».
Τα μεταγενέστερα αποτελέσματα σε ένα ναρκισσιστικό περιβάλλον είναι πολλά και πολύπλοκα και σχετίζονται με τη βιολογία, την έκβαση της προσκόλλησης, το φύλο και τις ειδικές αναπτυξιακές εμπειρίες. Η ανύπαρκτη προσοχή του ναρκισσιστικού γονέα μπορεί να χαρακτηρίζεται από την εμφανή παραμέληση και την έλλειψη ενδιαφέροντος αναφορικά με τον έλεγχο του παιδιού. Για παράδειγμα μπορεί να επιβαρύνει το παιδί με τους φόβους ή τις δικές του ανησυχίες. Αυτό θα συνεχιστεί μέχρι την ενηλικίωση του. Τα επιτεύγματα του ενήλικου παιδιού δεν θα αναγνωριστούν, ούτε θα απορριφθούν ποτέ στο βαθμό που θα προκαλούν το φθόνο του ναρκισσιστικού γονέα. Η έλλειψη αναγνώρισης θα συσσωρευτεί, καθιστώντας δύσκολο για το ενήλικο πλέον παιδί να εσωτερικεύσει την αίσθηση της υπερηφάνειας.
Τα παιδιά αυτά ως ενήλικες χρήζουν ανάγκης ψυχοθεραπείας, λόγω του ότι υπάρχουν προβλήματα σχετικά με την αναγνώριση της αξίας τους. Σε κάποιες περιπτώσεις έχουν την αίσθηση πως δεν υπάρχουν καν. Υπάρχουν αμφιλεγόμενα συναισθήματα προς αυτούς τους γονείς. Ως ενήλικος πια θα προσπαθήσει να βρει και να διατηρήσει ένα επίπεδο αυτοσεβασμού. Στο άτομο αυτό μπορεί να έχει δημιουργηθεί το πρόβλημα της ισοπέδωσης και να συσχετίζει την αυτοεκτίμηση του με μια παρελθοντική, αποθαρρυντική στάση των γονέων του αναφορικά με την αξία του.
Εάν αναζητάτε θεραπεία στο ψυχικό τραύμα που δημιουργήθηκε εξαιτίας των ναρκισσιστικών γονέων, το πρώτο βήμα είναι να εξερευνήσετε την αναπτυξιακή σας πορεία. Είναι σημαντικό να ξέρετε πως αν και οι γονείς σας είναι και φαίνονται υγιείς, πιθανότατα να χρειάζονται λίγη βοήθεια. Έχοντας δώσει λίγη προσοχή στις ανάγκες σας, έχουν σίγουρα διαστρεβλωμένη εικόνα των γεγονότων, αν φυσικά τα θυμούνται. Ως εκ τούτου, η υποστήριξη ενός έμπειρου θεραπευτή μπορεί να έχει μεγάλη αξία, καθώς θα σας βοηθήσει να προσδιορίσετε και να αντιμετωπίσετε την πραγματική ρίζα του τραύματος και της παραμέλησης σας.
Ίσως είναι απαραίτητο να μην έχετε τη προσδοκία ότι οι γονείς σας θα αναγνωρίσουν τις δυσκολίες σας ή θα αλλάξουν τη συμπεριφορά τους με κάποιο τρόπο.
Εξαιτίας της ανάγκης τους να διαστρεβλώσουν, να αποθαρρύνουν την αλήθεια και να μην μπουν στη διαδικασία της αυτό-αξιολόγησης τους, η άποψη τους θα είναι τελείως διαφορετική από τη δική σας. Όμως, όσο διαφωνείτε μαζί τους, τόσο η θεραπεία των ψυχικών σας τραυμάτων λειτουργεί καλύτερα και θα κληθούν σύντομα να αναλάβουν την ευθύνη στις δυσκολίες που σας δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα της δικής τους αμέλειας. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει πολύ στην επίλυση των συγκρούσεων που προκύπτουν από τα τραύματα της παιδικής ηλικίας. Στη συνέχεια να ανακαλύψετε εσείς πώς θα γίνετε ένα αγαπητό και πρότυπο ιδανικού γονέα στα δικά σας παιδιά.
Πηγή: Psychologytoday.com
Απόδοση: Ζωή Παστού, ψυχολόγος
Eπιμέλεια: Psychologynow.gr
