Το ζητούμενο της θεραπείας δεν είναι το πώς θα κάνουμε τους ανθρώπους προσαρμοστικούς σ’ ένα παθογόνο πλαίσιο αλλά πώς θα τους υποστηρίξουμε στην ενδυνάμωσή τους, έτσι ώστε είτε να βρουν τα προσωπικά τους νοήματα.
Σε κάποιο μυθικό χωριό μιας ιστορίας, ένας κακός μάγος δηλητηρίασε το πηγάδι έτσι ώστε όποιος έπινε απ’ αυτό έχανε τα λογικά του. Όλοι οι κάτοικοι κατέληξαν να πιούνε από το νερό αυτό και να τρελαθούν, εκτός από έναν. Αυτός ο ένας, κοιτώντας μ’ έκπληξη τους συγχωριανούς του να φέρονται με παράλογους τρόπους, θεωρήθηκε από τους υπόλοιπους ως τρελός αφού ήταν ο μόνος που δεν τους έμοιαζε. Λοιδορήθηκε και εξοστρακίστηκε, έγινε ένας παρίας έως ότου απελπισμένος ήπιε και αυτός το νερό και τρελάθηκε. Τότε το χωριό άνοιξε τις αγκάλες του και υποδέχτηκε πάλι τον τρελό που βρήκε τα λογικά του.
Έννοιες όπως ψυχική υγεία και αρρώστια δεν αποτελούν θέσφατες πραγματικότητες αλλά είναι κοινωνικές κατασκευές που προκύπτουν από την κοινή συναίνεση μιας –πότε μικρής και πότε μεγάλης- μερίδας ανθρώπων, ειδικών και μη. Είναι συνδεδεμένες με τα ήθη και το γενικότερο πνεύμα της εποχής και πέρα από επιστημονικές είναι και πολιτικές επιλογές.
Η κάθε κοινωνία, μέσα στην ιστορικότητά της, επιλέγει μια κατεύθυνση αναφορικά με το τι είναι υγιές και λειτουργικό και τι παθολογικό και δυσλειτουργικό. Η προσωπική δυσφορία του ανθρώπου που υπόκειται σε αυτές τις κατασκευές δεν είναι το απόλυτο κριτήριο. Στην ευρύτερη συζήτηση, ρητά ή άρρητα, υπάρχει παρούσα η διάσταση του παραγωγικού και προσαρμοστικού μέλους της κοινωνίας, που δεν δημιουργεί προβλήματα, δεν ταράζει το κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και ιδεολογικό status quo και δεν επιβαρύνει ιδιαίτερα τα συστήματα υγείας και σωφρονισμού.
Τα γραφεία των πάσης φύσεως ειδικών ψυχικής υγείας γίνονται τόποι αποσυμπίεσης και διαχείρισης, τόσο σε πρακτικό όσο και σε φαντασιακό επίπεδο. «Πήγαινε σε ένα ψυχολόγο να σε φτιάξει», «Τα νεύρα σου δεν είναι καλά, μήπως να σε δει κάποιος ειδικός», «Το παιδί σας δεν τα πάει καλά στην τάξη, θα πρέπει να τον δει κάποιος».
Το σύμπτωμα ωστόσο δεν εμφανίζεται και εκφράζεται σε ένα ψυχικό και κοινωνικό κενό αλλά βρίσκεται σε λειτουργική σχέση με το περιβάλλον του ανθρώπου. Μια ατομοκεντρική προσέγγιση θα αποτύχει να εντοπίσει και ν’ απαντήσει με θεραπευτικό τρόπο στις αιτίες που γεννούν το εκάστοτε «πρόβλημα». Το παιδί που εμφανίζει μια αντιδραστική ή διασπαστική συμπεριφορά στο σχολικό πλαίσιο απαντάει σε ένα μεγάλο βαθμό σ’ ένα σύστημα το οποίο μπορεί να μην είναι φροντιστικό και συμπεριληπτικό γι’ αυτό.
Ένας νέος άνθρωπος ο οποίος επιδίδεται σε εκτενή κατανάλωση αλκοόλ και ουσιών δεν είναι ένας εκκολαπτόμενος χρήστης δίχως πειθαρχία και ωριμότητα αλλά μια ύπαρξη ριγμένη σ’ έναν κόσμο πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής αποσύνθεσης δίχως δεδομένο μέλλον και σταθερές. Ο άνθρωπος που νιώθει παράταιρος και ασθενής σε μια αποδιοργανωμένη οικογένεια ενδέχεται να είναι ο πιο υγιής καθώς φορτώνεται το ψυχικό βάρος των υπόλοιπων μελών και αντιδρά σε κάτι επώδυνο, αντί να υποκρίνεται και να συμμετέχει σε ένα θέατρο λειτουργικότητας και υγείας.
Διαβάστε σχετικά: Θεραπευτικός διάλογος
Στα χρόνια της κατάρρευσης της ελληνικής οικονομίας και των μνημονίων, υπήρξε μια τρομακτική επιβάρυνση της ψυχικής υγείας του πληθυσμού και εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης. Μια προσέγγιση που αποπλαισιώνει τέτοια φαινόμενα και τα ορίζει ως τυχαίες αποδιοργανώσεις που εντοπίζονται στο άτομο και προτείνει λύσεις οι οποίες δεν εδράζονται και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει ουσιαστικά το ζήτημα. Αισθήματα θλίψης, άγχους, θυμού, σύγχυσης, απελπισίας είναι ανθρώπινες και αναμενόμενες αντιδράσεις όταν κάποιος βλέπει όχι μόνο τα αποκτήματά του αλλά και ένα ολόκληρο αφήγημα ζωής να καταρρέει, μένοντας μετέωρος και αβέβαιος για το αν θα μπορεί να επιβιώσει, να χτίσει μια ζωή, να θρέψει τα παιδιά του, να ζήσει με αξιοπρέπεια.
Μια συζήτηση γύρω από τις ψυχικές και υπαρξιακές προκλήσεις του ανθρώπου θέτει σίγουρα στο επίκεντρο το προσωπικό βίωμα της δυσφορίας, του άγχους, του θυμού. Δίνει έμφαση στο πως κάποιος νιώθει, σκέφτεται, αντιδράει και εν γένει στέκεται και απαντάει απέναντι στα ζητήματα που τον απασχολούν. Σημαντική διάσταση είναι αυτή της καλλιέργειας της ανθεκτικότητας, του ανθρώπου ως αυθεντία της ζωής του, ενδυναμώνοντας στην πορεία την προσωπική του φωνή και ξεκλειδώνοντας τις εσωτερικές του ικανότητες για εξέλιξη και αυτοπραγμάτωση.
Αυτή η διάσταση συμπορεύεται όμως με το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται και δρα ο καθένας, το πλαίσιο το οποίο έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα τόσο των προβλημάτων όσο και των λύσεων. Είναι απαιτούμενο οι απαντήσεις που έχει δώσει το άτομο να προσεγγίζονται με κατανόηση, σεβασμό και νηφαλιότητα, καθώς ο άνθρωπος πέρα από δράση είναι και αντίδραση στις προσλαμβάνουσες του πλαισίου. Υιοθετώντας μια στάση ετικετοποίησης του ατόμου ως παρεκκλίνοντος ή δυσλειτουργικού, πέρα από το να τον ενοχοποιήσει και επιβαρύνει περισσότερο, αποτυγχάνει να προτείνει λύσεις και παραδείγματα γόνιμα και με μακροπρόθεσμη θεραπευτική αξία.
Εν κατακλείδι, ενδεχομένως το ζητούμενο της θεραπείας να μην είναι το πώς θα κάνουμε τους ανθρώπους προσαρμοστικούς σ’ ένα παθογόνο πλαίσιο αλλά να τους υποστηρίξουμε στην ενδυνάμωσή τους, έτσι ώστε είτε να βρουν τα προσωπικά τους νοήματα είτε να τα δημιουργήσουν μέσω αντιπαραδειγμάτων συμπερίληψης, αποδοχής, αλληλεγγύης και φροντίδας.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
