Σήμερα θα ασχοληθώ με μια προηγούμενη περίπτωση θεραπευόμενου, γιατί θεωρώ ότι είναι εξ ίσου σημαντικό θα τολμούσα να πω χρήσιμο, να βλέπουμε τη θεραπευτική εξέλιξη των ανθρώπων που φθάνουν στο γραφείο ενός ψυχοθεραπευτή. Ένας χρόνος και κάτι μετά...
«Προσπαθώ να ξεκαθαρίσω τις σκέψεις μου, φραπές τα συναισθήματά μου….» έτσι ξεκίνησε η συνεδρία με τον «Π». Τι εκπληκτικό να ακούω το θεραπευόμενό μου να αναφέρεται σε συναισθήματα και μάλιστα πολλά! Είναι εκείνες οι στιγμές που συγκινούμαι από χαρά, βέβαια για εκείνον δεν ήταν στιγμή χαράς… ήταν στιγμή λύπης, αναφερόταν στο χωρισμό του με τη κοπέλα του.
Ο «Π» πηγαίνοντας στην επαρχία αφού οργάνωσε το ζεστό σπιτικό που είχε τόσο ανάγκη, γνώρισε μια κοπέλα και κατέληξαν να συζούν. Η συγκατοίκηση είχε αρκετά προβλήματα μιας και ο θεραπευόμενός μου ήταν σαν ένα αγρίμι.. πληγωμένος από τη πιο σημαντική σχέση της ζωής του «της μάνας», δεν εμπιστευόταν γυναίκα και συγχρόνως «πάλευε» να εμπιστευθεί. Συχνά στα τηλεφωνικά ραντεβού μας ασχολιόμασταν με το πώς ένιωθε με αυτή τη συγκατοίκηση, παρατηρούσε πως θύμωνε όταν η κοπέλα του διεκδικούσε π. χ. χώρο στο σπίτι.
Διαβάστε το πρώτο μέρος του άρθρου
Του ανακινούνταν δικές του παιδικές μνήμες π. χ. που δεν ζητούσε ένα παιχνίδι από τη μάνα του γιατί δεν είχαν χρήματα, αναβίωνε συναισθήματα λύπης, θυμού, που τόσο μικρός έπρεπε να σκέφτεται τόσο ώριμα, συχνά αυτός ο παλιός θυμός στρεφόταν και προς τη κοπέλα του, έλεγε ότι του θύμιζε τη μάνα του (μιλούσε πολύ →έκανε θόρυβο).
Άλλες φορές αν η κοπέλα του για κάποιο άσχετο λόγο ξεχνούσε να τον ξυπνήσει την ώρα που της είχε πει, ο «Π» το μετάφραζε ως αδιαφορία→τον ξέχασε. Όταν έφευγε στα καράβια θύμωνε που το σπίτι του το ευχαριστιόταν εκείνη και όχι ο ίδιος, στις γιορτές όμως προσπαθούσε να μη ταξιδεύει για να ζει τη συντροφική «θαλπωρή».
Αυτή η συγκατοίκηση σε συνδυασμό με τη ψυχοθεραπεία λειτουργούσε θετικά στην εξέλιξη του «Π».Του ενεργοποιούσε παλιά κομμάτια σχετίζεσθαι με τη μάνα που είχαν αρνητική έκβαση και που ήταν αποσυνδεδεμένα από τα αντίστοιχα συναισθήματα. Η κατάσταση που ζούσε ο «Π» τον βοηθούσε να αποκτήσει επίγνωση όλων των αρνητικών πλευρών της μητρικής σχέσης που ευθύνονταν για την απόδοση σκέψεων ή συναισθημάτων στη τωρινή του σχέση. Αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα να διακοπεί η προβλητική ταύτιση της Μάνας με τη «Μ».
Στην προβλητική ταύτιση, σύμφωνα με τη ψυχαναλυτική προσέγγιση (Freud), το άτομο βλέπει τον σημαντικό άλλο (σύντροφο) με παραποιημένο τρόπο, ο οποίος καθορίζεται από τις σημαντικές σχέσεις του παρελθόντος του ατόμου (μάνα). Επιπλέον, ο άλλος (σύντροφος) πιέζεται να νιώσει με ένα τρόπο που συμφωνεί με την ασυνείδητη φαντασίωση του ατόμου. Ο θεραπευόμενός μου λειτουργούσε σε ασυνείδητο επίπεδο με βάση την ιδιότητα της «αυτοεκπληρούμενης προφητείας» δηλαδή προκαλούσε στην «Μ» τα συναισθήματα που εκείνος πίστευε ότι ήδη είχε…
Συχνά ο «Π» μιλώντας για θέματα που αφορούσαν τη σχέση του με τη «Μ» αναγνώριζε συμπεριφορές δικές του όμοιες με τις συμπεριφορές της μάνας του προς το πατέρα του. Σε μια συνεδρία ο «Π» είπε: «έτσι που μιλάμε για όλα αυτά έχω την αίσθηση ότι κάνω σα μια «δεύτερη Σωσώ», ο πατέρας μου ήταν δώρο για τη μάνα μου και δε μπόρεσε να το κρατήσει, έτσι νιώθω ότι είναι και για μένα η Μ, «δώρο» θα το κρατήσω; ή κουβαλάω τη κατάρα της μάνας μου;».Ο «Π» μια γινόταν η μάνα του και μια έβλεπε τη μάνα του απέναντι.
Χρησιμοποιώντας τα λόγια του Καββαδία για να μιλήσει για τον ίδιο σε μια συνεδρία είπε: «οι Ναυτικοί είναι παιδιά που απέχουν από τη καθημερινότητα, τη σφυρηλάτηση μέσα στη κοινωνία, ζουν μια κατάρα που την αποζητούν». Πάντα με συγκινούσε και συγχρόνως θαύμαζα αυτή την πλευρά του «Π» αυτή της αναλογικής σκέψης.
Πράγματι σε όλο αυτό το διάστημα που παρακολουθούσα τον «Π», συχνά αναφερόταν σε αυτή του την αίσθηση ότι δηλαδή ήταν καταραμένος, έλεγε: «νιώθω σαν μέσα μου να κρύβεται ένα κακό ανθρωπάκι «γκόλουμ» (από τον άρχοντα των δαχτυλιδιών) που καταστρέφει το καλό που μου συμβαίνει». Ήλπιζα – περίμενα να ερχόταν η στιγμή που θα σταματούσε να βλέπει τον εαυτό του έτσι…
Κάτι άλλο που περίμενα ήταν ο «Π» να ξεπεράσει το φόβο της επικοινωνίας (για «Π» επικοινωνία = ξύλο / βρισιές) και να κατορθώσει να διαχειριστεί τη καθημερινότητά του με τη «Μ», δηλαδή ό,τι συναισθήματα δύσκολα αναφύονταν στο μεταξύ τους να τα εκφράζει. Αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα ο θεραπευόμενός μου με τον καιρό να αποκτήσει μια επανορθωτική εμπειρία σχετίζεσθαι και με μια άλλη γυναίκα εκτός από εμένα.
Όλα έδειχναν ότι ο «Π» εξελισσόταν, με αρκετή επιφύλαξη μιλούσε στη κοπέλα του για κάποια θέματα που τον ενοχλούσαν π.χ. η πίεση που ένιωθε από εκείνη όταν του ζητούσε να αλλάξουν σπίτι ενώ εκείνος δεν ήθελε. Κάποιες φορές εμφανιζόταν ικανοποιημένος από την επικοινωνία άλλες όχι.
Πάντα διερευνούσαμε – αναλύαμε τους λόγους που δεν ένιωθε ικανοποιημένος, διότι ελλόχευε ο κίνδυνος ο θεραπευόμενός μου να ξαναζούσε στο τώρα μια επικοινωνία του παρελθόντος με τη Μάνα, η οποία ήταν καταδικασμένη. Ο «Π» ξαναέφτιαχνε το παζλ της ζωής του, χρησιμοποιώντας τα ίδια κομμάτια με διαφορετικό τρόπο.
Στο γυρισμό από το τελευταίο μπάρκο ο «Π» μου είπε ότι κάτι είχε αλλάξει στη συμπεριφορά της «Μ», το σπίτι δεν ήταν τακτοποιημένο, ούτε είχε ένα απλό φαί για το καλωσόρισμα, είπε: «Νατάσα με έχουν ζώσει τα φίδια.., δεν έχει ξαναγίνει αυτό».
Ανησύχησα και εγώ… δεν ήθελα να εκπληρωθεί η προφητεία του, ότι δηλαδή είναι «καταραμένος» και άλλη μια σχέση με γυναίκα «αποτυχημένη». Από την άλλη πλευρά η εμπιστοσύνη μου στη θεραπευτική δουλειά που κάναμε με κρατούσε ήρεμη, άλλωστε ο «Π» χρειαζόταν ένα μοντέλο λειτουργικό ως προς τη διαχείριση κρίσεων, αλλοίμονο αν έμπαινα στη σύγχυσή του.
Σε ένα τηλεφωνικό ραντεβού ο «Π» μου ανακοίνωσε ότιη «Μ» του είπε ότι είχε κουραστεί από τα ξεσπάσματά του, ένιωθε ότι της ζητούσε την αποκλειστική προσοχή της και εκείνη δεν μπορούσε να ανταποκριθεί, καλύτερα να χωρίσουν. Ο θεραπευόμενός μου μην έχοντας λάβει την αγάπη και αποδοχή κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής του, την έψαχνε στη τωρινή σχέση του με «Μ», πράγμα που την κούρασε.
Αυτός την ήθελε ακόμα, της είπε: «τώρα κουράστηκες, τώρα που έχω ηρεμήσει;» από την άλλη πλευρά ένιωθε ότι δεν είχαν μέλλον..συνέχισε: «…..φραπές τα συναισθήματά μου, νιώθω ότι αυτό που με κρατάει πιο πολύ μαζί της είναι ότι φοβάμαι να μείνω μόνος, νομίζω ότι περισσότερο φοβάμαι μη στεναχωρηθώ από την απουσία της».
Σε αυτό το σημείο έγινε η μεγάλη αποκάλυψη για τον «Π»!!! μένοντας σιωπηλός για λίγο.. ξαφνικά είπε: «ξέρεις Νατάσα τι θυμήθηκα…., θυμήθηκα την ημέρα που πέθανε η μάνα μου.. πήγα να νιώσω κάτι σαν στεναχώρια και ξαφνικά όταν το συνειδητοποίησα ότι δηλαδή πάω να στεναχωρηθώ είπα… τι, θα χαθώ μέσα σε αυτό;; φοβήθηκα μήπως στεναχωρηθώ και σταμάτησα.. από εκεί και μετά δεν ένιωθα τίποτα, ούτε ένα δάκρυ δεν έχυσα στην κηδεία της».
Το επικείμενο κενό από το χωρισμό με την κοπέλα του ενεργοποίησε στο θεραπευόμενό μου το απωθημένο, αδιαπραγμάτευτο και κατακλυσμιαίο συναίσθημα της στεναχώριας για το θάνατο της μάνας του.
Αυτή η ψυχοθεραπευτική διεργασία είναι για τους ανθρώπους δύσκολη και συγχρόνως απελευθερωτική, αυτό που με τόση προσπάθεια έκρυβε ο «Π» με τις «μάχες» δεν ήταν ακριβώς «η μάνα», ήταν τα συναισθήματατου τρομερού φόβου μοναξιάς - στεναχώριας από την απουσία της, ίσως ακόμα να ήταν ο φόβος του θυμού για το φευγιό της…
Από τη στιγμή που αυτά τα δύσκολα συναισθήματα εμφανίστηκαν στο συνειδητό, ο «Π» μιλώντας γι’ αυτά θα πάψει να τα φοβάται, θα τα απομυθοποιήσει, έτσι δεν θα χρειάζεται αυτόν τον δυσλειτουργικό «αμυντικό μηχανισμό» τις «μάχες».
Με συνοδοιπόρο εμέναο «Π» θα ολοκληρώσει την μισοτελειωμένη εμπειρία του πένθους, φτάνοντας στο επιθυμητό αποτέλεσμα.. να αποχαιρετήσει τη μάνα του και μαζί με αυτήν τις «μάχες» και την υποτιθέμενη «κατάρα». Κάτι εξίσου σημαντικό που ήδη βιώνει ο θεραπευόμενός μου είναι ότι οι σχέσεις έχουν και άλλο ρεπερτόριο εκτός απόβία, έχουν διαπραγμάτευση.
Επιπλέον ο χωρισμός του με τη «Μ» δεν θα είναι μια ανολοκλήρωτη τραυματική εμπειρία για αυτόν, θα έχει αναγνώριση και μοίρασμα των δύσκολων συναισθημάτων που κουβαλάει αυτή η διαδικασία και μια αίσθηση ότι μαζί δεν τα καταφέραμε… Ο θεραπευόμενός μου θα πάει στην επόμενη σχέση με πιο λειτουργικά εφόδια, απαλλαγμένος από τα «βάρη» του παρελθόντος.
