PsychologyNow Team

Cinemania: Μια σύντομη ιστορία της ψυχιατρικής στον κινηματογράφο

Cinemania: Μια σύντομη ιστορία της ψυχιατρικής στον κινηματογράφο

PsychologyNow Team
εικόνα από την ταινία Melancholia

Ο κινηματογράφος διαδραμάτισε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συλλογικής κατανόησης της ψυχικής ασθένειας, αν και οι ταινίες συνήθως διαστρεβλώνουν τις ψυχιατρικές διαταραχές, τους ασθενείς και τους γιατρούς. 


Οι παρακάτω ταινίες παρέχουν μία επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο οι απεικονίσεις των ψυχιατρικών συνθηκών και θεραπειών στον κινηματογράφο, έχουν εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου.

Ψυχικές προβολές

Ο κινηματογράφος συνδέεται ανέκαθεν με την ψυχιατρική. Και οι δύο ενηλικιώθηκαν κατά την ίδια περίοδο και μοιράζονται ένα σύνολο κοινών ανησυχιών. «Τόσο οι ταινίες όσο και η ψυχιατρική, επικεντρώνονται στην ανθρώπινη σκέψη, τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά και το κίνητρο, καθιστώντας αναπόφευκτη την σύνδεση μεταξύ των δύο θεμάτων», σύμφωνα με τους συγγραφείς του Psychiatry and the Cinema.

Όμως οι δύο πλευρές, δεν είχαν πάντα μια σχέση υψηλής συνάφειας. Οι ταινίες συνήθως διαστρεβλώνουν τις ψυχιατρικές διαταραχές, τους ασθενείς και τους γιατρούς. Και παρ’ όλο που οι ψυχίατροι μπορεί να δυστροπούν με αυτές τις στιγμές, είναι εξίσου αληθές ότι ο κινηματογράφος - η πιο πειστική από τις μορφές τέχνης - διαδραμάτισε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συλλογικής κατανόησης της ψυχικής ασθένειας και της μεταφορικής εξουσίας της. Η παρακάτω κατηγοριοποίηση παρέχει μια επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο οι απεικονίσεις των ψυχιατρικών συνθηκών και θεραπειών στον κινηματογράφο, έχουν εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου.

M (1931)

Επειδή οι δημοφιλείς ταινίες εδώ και πολλά χρόνια ασχολούνται με τις ιστορίες εγκλήματος, οι ψυχικές ασθένειες που έχουν βίαιες εκδηλώσεις, έχουν μία τακτική προβολή. Παρ’ όλο που δεν είναι η πρώτη ταινία που απεικονίζει έναν κατά συρροή δολοφόνο, η «Μ» είναι σίγουρα από τις λίγες ταινίες της εποχής της που πήρε σοβαρά το θέμα. Το «M» του τίτλου σημαίνει «δολοφόνος» (murderer) - συγκεκριμένα, ένας δολοφόνος παιδιών, του οποίου τα συγκλονιστικά εγκλήματα, προσελκύουν την ανεπιθύμητη αστυνομική προσοχή στον εγκληματικό υπόκοσμο του Βερολίνου. Για να προστατεύσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα, οι εγκληματίες της πόλης, συμμαχούν για να συλλάβουν τον δολοφόνο και να τον δικάσουν σε μια παρωδία δίκης.

Αυτό που ήταν αρχικά ένα διαδικαστικό έγκλημα, λαμβάνει μία τρομερή ανατροπή στην τελική του πράξη, όταν η ταινία στρέφεται στην οπτική του δολοφόνου ο οποίος κάνει μια ειλικρινή εξομολόγηση προς τους ενόρκους: «Δεν έχω αυτό το καταραμένο πράγμα μέσα μου; Αυτή τη φωτιά, αυτή τη φωνή, αυτήν την αγωνία;». Μέσα σε μια σύντομη στιγμή, μετατρέπεται σε ένα συμπαθητικό, βασανισμένο θύμα των συντριπτικών ορμών του. Τέτοιες αναπαραστάσεις είναι σπάνιες στην εποχή μας, πολύ λιγότερο πριν από οκτώ δεκαετίες. «Πιστεύω ότι ένας σκηνοθέτης πρέπει να είναι ένα είδος ψυχαναλυτή», δήλωσε ο Γερμανός δημιουργός του M, Fritz Lang, ο οποίος προετοιμάστηκε για την ταινία, παίρνοντας συνεντεύξεις ψυχιάτρων και άλλων επαγγελματιών υγείας που ασχολούνται με τη θεραπεία δολοφόνων.

Gaslight (1944)

Η σχέση μεταξύ κινηματογράφου και ψυχιατρικής δεν κινείται μόνο προς μία κατεύθυνση. Μερικές φορές, η αλαζονία μιας ταινίας θα κερδίσει την προσοχή της ψυχιατρικής κοινότητας. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι το θρίλερ «Gaslight» της δεκαετίας του 1940, στο οποίο μια ορφανή τραγουδίστρια παντρεύεται έναν φαινομενικά ιπποτικό ηλικιωμένο άντρα. Στην πραγματικότητα, ο σύζυγος σχεδιάζει να κλέψει την κληρονομιά της συζύγου του, πείθοντάς την ότι είναι διανοητικά ασταθής μέσω της ανεπαίσθητης επιρροής του και της ξεκάθαρης αντιληπτικής εξαπάτησης (κινούμενα αντικείμενα μέσα στο σπίτι, χαμηλός φωτισμός). Οι αμείλικτες ενέργειές του αρχίζουν τελικά να προκαλούν τα ίδια τα συμπτώματα που αρχικά την κατηγόρησε ανυπόστατα ότι τα εκδήλωνε.

Τα τελευταία χρόνια, ο όρος «gaslighting» επικοινωνείται προκειμένου να εξηγήσει τις δυσλειτουργικές σχέσεις εξουσίας όταν ο ένας σύντροφος ασκεί υπερβολική επιρροή στην κρίση του άλλου, προκαλώντας τον να αμφισβητήσει την εγγενή του αξία. Σύμφωνα με μια ψυχαναλυτική επισκόπηση του 1981, το «gaslighting» είναι το αποτέλεσμα μιας «εσωτερικής άμυνας στην οποία ένα θύμα και ένας θύτης υποδύονται ψυχολογικούς τρόπους για να εκφράσουν και να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους από τις προφορικές, εσωτερικές παρορμήσεις». Ο όρος έχει αναφερθεί σε περιπτώσεις που κυμαίνονται από συζυγική κακοποίηση, μέχρι σε ανακριτικές μεθόδους.

Sunset Boulevard (1950)

Η Norma Desmond είναι ένα ξεθωριασμένο αστέρι του βουβού κινηματογράφου, που εγκαταστάθηκε σε ένα καταρρέον αρχοντικό του Χόλιγουντ και σχεδιάζει μια απίθανη επιστροφή στην εποχή των ομιλητικών ταινιών. Αμφιταλαντευόμενη ​​μεταξύ της φανταστικής αισιοδοξίας σχετικά με τις προοπτικές της και τον αυτοκτονικό ιδεασμό, η Norma είναι μια μελέτη περίπτωσης σε παραληρητική διαταραχή. «Χαιρετά ακόμα με περηφάνια προς μια παρέλαση που την έχει προσπεράσει εδώ και πολύ καιρό», σύμφωνα με τα λόγια του Joe Gillis, του αγωνιζόμενου νεαρού σεναριογράφου που έχει προσλάβει για να γράψει μια ταινία που θα την επαναφέρει στην κορυφή. Οι δύο τους εισέρχονται σε μια καταδικασμένη σχέση: η Norma θέλει να είναι λατρευτή ως το αστέρι που εξακολουθεί να πιστεύει ότι είναι, ενώ ο Joe θέλει να ξεφύγει από τις επαγγελματικές αποτυχίες του με τη βοήθεια των χρημάτων της Norma.

Ωστόσο, ο σκηνοθέτης, ο Μπίλι Γουίλντερ - ένας Αυστριακός πρόσφυγας με μια αποφασιστικά οξεία, χρωματισμένη κοσμοθεωρία - έχει ευρύτερους στόχους στο μυαλό του απ’ ό,τι οι κύριοι χαρακτήρες του. Αντίθετα, ο ίδιος αναγνωρίζει την κοινή ψευδαίσθηση ως το ίδιο το καύσιμο στο οποίο τρέχει η μηχανή του Χόλιγουντ, παρέχοντας μια συνεχή ροή από εκκολαπτόμενους αστέρες προς κατανάλωση. Και για εκείνους τους λίγους που είναι αρκετά τυχεροί για να δοκιμάσουν την αληθινή επιτυχία, αυτό που τους περιμένει είναι το συντριπτικό βάρος της αυτοεξαπάτησης που απαιτείται για να ανταπεξέλθεις όταν όλα εξατμίζονται.

Ψυχώ (1960)

Λίγοι σκηνοθέτες εμπότισαν τόσο όμορφα τις δουλειές τους με εκκεντρικές ψυχολογικές παθολογίες, όπως ο Alfred Hitchcock. Με ταινίες που αγγίζουν την εμμονή, την κλεπτομανία και την ηδονοβλεψία - για να αναφέρουμε μόνο λίγες εξ αυτών–ο Hitchcock ήταν ένας υφαντής παγκόσμιας κλάσης και καλλιεργητής των φροϋδικών εννοιών. Το «Ψυχώ» είναι ο θρίαμβος της τελευταίας φάσης της καριέρας του. Ο κύριος χαρακτήρας του είναι ο Norman Bates, του οποίου το ήπιο εξωτερικό προσωπείο, κρύβει μια πληθώρα μητρικών προβλημάτων, καταπιεσμένων αναμνήσεων και αποσχιστικών βίαιων καταναγκασμών. Ο Norman διαθέτει ένα μοναχικό μοτέλ στο δρόμο, στο οποίο μια νεαρή γυναίκα, η Marion Crane, έχει την κακή τύχη να καταλήξει μια νύχτα προσπαθώντας να διαφύγει από μια παρορμητική πράξη κλοπής.

Η ταινία είναι γνωστή για την –τότε- δραματική σκηνή δολοφονίας, όπου ο Norman, ντυμένος με τα ρούχα της νεκρής μητέρας του, κάνει μια δραματική είσοδο στο μπάνιο της Crane, καταστρέφοντας την εικόνα των ντους για γενιές κινηματογραφόφιλων. Ωστόσο, είναι πολύ περίεργη επιλογή του Hitchcock να τελειώσει την ταινία με την κλασική διάγνωση της διαταραχής πολλαπλής προσωπικότητας του Norman που είναι ίσως πιο σύγχρονη από ιατρική άποψη. Η σκηνή καταγράφει την πολιτισμική μετατόπιση, όταν οι ψυχίατροι καλούνται να βγάλουν νόημα από φαινομενικά ανεξήγητες πράξεις βίας.

A Clockwork Orange (1971)

Οι κινηματογραφιστές άρχισαν να προσέχουν, μετά τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, την ανάδειξη νέων πιθανών θεραπειών όπως η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT) και η λοβοτομή. Δεν είχε σημασία ότι αυτές ήταν συχνά τόσο ανατριχιαστικές όσο οι συνθήκες που προορίζονταν να αποκαταστήσουν. Η κινηματογραφική διασκευή του μυθιστορήματος «A Clockwork Orange» που έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, είναι ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα ταινίας, όπου η θεραπεία ήταν το επίκεντρο της. Η ιστορία αφορά τον Alex και τη συμμορία του, των «droogs», που κινούνται ανεξέλεγκτοι στο Λονδίνο σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, διαπράττοντας τρομακτικές πράξεις βίας που περιλαμβάνουν βιασμό και τελικά δολοφονία.

Όταν η συμμορία παγιδεύει τον Alex και πηγαίνει στη φυλακή, γίνεται εθελοντής σε ένα πειραματικό πρόγραμμα μεταστροφής, για να τον θεραπεύσει από τα χειρότερα ένστικτά του. Λειτουργεί πάρα πολύ καλά: Επιστρέφει πίσω στον κόσμο, όπου καθίσταται ανυπεράσπιστος καθώς μια σειρά ανθρώπων που αδίκησε στο παρελθόν τον εκδικούνται. Η ταινία βασίζεται σε μια κλασική συζήτηση για το αν ο Άλεξ και οι όμοιοί του, είναι πλάσματα ελεύθερης θέλησης ή προϊόν της κουλτούρας και της εποχής τους. Δεδομένου ότι οι σύγχρονες μελέτες απεικόνισης του εγκεφάλου εντοπίζουν τις πιθανές νευρολογικές πηγές εγκληματικής συμπεριφοράς, οι ερωτήσεις που τίθενται από την ταινία φαίνεται να είναι όλο και πιο σχετικές.

One Flew Over the Cuckoo's Nest (1975)

Ο πρωταγωνιστής της ταινίας «Στη Φωλιά του Κούκου» δεν υποφέρει από εμφανείς ψυχιατρικές διαταραχές. Προσποιείται όμως ότι έχει ψυχική διαταραχή, για να μεταφερθεί από τη φυλακή σε, όπως πιστεύει, ένα άνετο ψυχιατρείο. Αφού επιχειρεί να παροτρύνει τους συνανθρώπους του σε μια μάχη εναντίον των σκληρών ιατρικών φρουρών τους, «ανταμείβεται» με ECT και τελικά λοβοτομή. Μία από τις πιο διάσημες απεικονίσεις της ψυχιατρικής στον σύγχρονο κινηματογράφο, η ταινία βρίσκεται στην καρδιά των διαφορετικών στόχων της τέχνης και της ιατρικής.

Η ταινία «Στη Φωλιά του Κούκου» ασχολείται πρωτίστως με τη μεταφορική χρήση της ψυχιατρικής για το πώς οι διεφθαρμένοι κοινωνικοί θεσμοί διατηρούν την τάξη. Πρόκειται για μια ιδέα, όχι χωρίς πραγματικές συνέπειες, ειδικά για την ιστορικά αδιάκριτη πρακτική της λοβοτομής. Ωστόσο, η δυναμική «εμείς εναντίον αυτών», είχε μια εμφανή επίδραση στην αντίληψη της ψυχιατρικής, συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στη μειωμένη φήμη της ECT. Ένα άρθρο του 2009 σημείωσε ότι προωθώντας «το μύθο για τον ακίνδυνο εκκεντρικό, του οποίου η συμπεριφορά υπερβάλλεται σαν ψυχική ασθένεια και αντιμετωπίζεται ανεπαρκώς», η ταινία «Στη Φωλιά του Κούκου» προήγαγε αντιψυχιατρικά συναισθήματα, που ακούσια μπορεί να έχουν περαιτέρω στιγματίσει τους ψυχιατρικούς ασθενείς.

Annie Hall (1977)

Μεταξύ του 1950 και του 1975, ο αριθμός των ψυχολόγων που εμπλέκονται στην ψυχική υγεία, θεωρείται ότι έχει οκταπλασιαστεί. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, οι ψυχαναλυτικές έννοιες ήταν τόσο γνωστές ώστε μπορούσαν να συζητούνται ανοιχτά σε ένα απίθανο μέρος: μια μεγάλη αμερικανική κωμωδία. Η ταινία «Νευρικός εραστής», με αρχικό τίτλο «Ανηδονία», από τον ψυχιατρικό όρο της αδυναμίας να βιώσει κανείς την ευχαρίστηση, ήταν μια παραπλανητικά απλή ιστορία όπου «το αγόρι συναντά το κορίτσι» που σηματοδοτεί ωστόσο ένα σημείο αιχμής για την ψυχολογική ορολογία που εισέρχεται στην εκλαϊκευμένη γλώσσα.

Η ταινία επανάσταση του Woody Allen, ποιητή της γενικευμένης διαταραχής άγχους του κινηματογράφου, δε διστάζει καθόλου να αναφέρει το πνεύμα του Φρόιντ και τη σχέση του με το ασυνείδητο στην αρχή της ή να προβάλει την υπαρξιακή ανία του κύριου χαρακτήρα του του Alvy Singer (αντιμετωπίζεται σαν ένα νεαρό αγόρι που ενημερώνει τον γιατρό του ότι το τίποτα μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε επειδή το σύμπαν επεκτείνεται). Ο Woody Allen θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί την ψυχανάλυση ως πηγή έμπνευσης για τα επόμενα χρόνια. Τα δακτυλικά αποτυπώματα του είναι πάνω από κάθε σύγχρονη κινηματογραφική ή τηλεοπτική εκπομπή, όπου οι νευρωτικά χρωματισμένοι κάτοικοι των πόλεων, επιδίδονται στην ποπ ψυχολογία για να δικαιολογήσουν μερικές φορές τις δικές τους επιλογές.

Η Σιωπή των Αμνών  (1991)

Μετά από μια δεκαετία κατά την οποία οι δολοφόνοι στις ταινίες τρόμου γίνονταν όλο και πιο υπερφυσικοί, η δεκαετία του 1990 είδε μια επιστροφή στη χρήση ψυχιατρικών βάσεων για να εξηγήσουν αυτούς τους χαρακτήρες. Το πιο εκλεπτυσμένο από αυτό το αναδυόμενο είδος, ήταν πιθανώς η βραβευμένη με Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας «Η Σιωπή των Αμνών», η οποία αναλύει λεπτομερώς την έρευνα μίας νεοσύλλεκτης πράκτορας του FBI, της Clarice Starling, που σκιαγραφόντας τα προφίλ των δολοφόνων εντοπίζει ένα δολοφόνο με το όνομα Buffalo Bill, ο οποίος έχει την τάση να παίρνει τα δέρματα των γυναικείων θυμάτων του. Η ταινία παρουσιάζει μια καταστροφική αντίληψη αποδίδοντας τα εγκλήματα του Buffalo Bill στην αποτυχία του να καταφέρει την χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου. «Ο Bill μισεί την ταυτότητά του και αυτό νομίζει ότι τον κάνει τρανσέξουαλ», λέει στη Starling, ο φυλακισμένος ψυχοπαθής Hannibal Lecter.

Η ταινία ήταν μόνο η τελευταία σε μια μακρά σειρά ταινιών θρίλερ που απέδιδαν βίαιες τάσεις στους χαρακτήρες, με κάτι που ήταν γνωστό τότε ως διαταραχές ταυτότητας φύλου. Στην πραγματικότητα, το αντίστροφο φαινόμενο είναι αλήθεια: Το 2013, η πλειοψηφία των θυμάτων ανθρωποκτονιών μίσους (72%) ήταν τρανσέξουαλ γυναίκες. Παρ’ όλο που το Χόλιγουντ προσπάθησε πρόσφατα να βελτιώσει τις εμφανίσεις του στην LGBT κοινότητα, ο αντίκτυπος τέτοιων παρερμηνειών πιθανόν να χρειαστεί χρόνια για να ξεπεραστεί.

Safe (1995)

«Είστε αλλεργικοί στον 20ο αιώνα;» Για την προβληματισμένη νοικοκυρά Carol White, η οποία πάσχει από μυστηριώδη συμπτώματα στην παρουσία χημικών ερεθισμάτων, αυτή η διαφήμιση είναι η πρώτη αφορμή ελπίδας μετά από μήνες ανεπιτυχών επισκέψεων με τους γιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας και τους ψυχιάτρους. Όμως, μήπως τα συμπτώματα της Carol είναι φυσικές αντιδράσεις σε έναν ολοένα και πιο τοξικό κόσμο ή μια εκδήλωση βαθύτερων ψυχολογικών προβλημάτων; Ο σκηνοθέτης του «Safe», Todd Haynes, εμπνεύστηκε από τις ιστορίες περιβαλλοντικών ασθενειών (επίσης γνωστές ως «πολλαπλές χημικές ευαισθησίες») εκείνης της εποχής.

Η διάγνωση παραμένει αμφιλεγόμενη και συχνά ομαδοποιείται με άλλα σωματικά σύνδρομα (π.χ. ινομυαλγία, χρόνια κόπωση) των οποίων η μυστηριώδης αιτιολογία και συχνά υποκειμενικά συμπτώματα, έχουν οδηγήσει στην ενοχοποίηση ότι οι ασθενείς φαντάζονται την κατάστασή τους. Όταν η Carol αναζητά θεραπεία σε ένα πνευματικό καταφύγιο της ερήμου, αποδεικνύει ακόμα ένα αδιέξοδο, καθώς αναγκάζεται να αναλάβει την ευθύνη για την ασθένειά της και να θεραπεύσει τον εαυτό της «από μέσα». Το «Safe» δεν δίνει καμία απάντηση ως προς την πηγή της ασθένειας της Carol, αλλά είναι μια έντονη υπενθύμιση ότι όσοι δεν έχουν βρει θεραπεία από τη συμβατική ιατρική, θα βρουν παρηγοριά όπου μπορούν.

A Beautiful Mind (2001)

Αν και ο παγκόσμιος επιπολασμός της σχιζοφρένιας κυμαίνεται μεταξύ 0,5% και 1%, η διαταραχή εκπροσωπείται δυσανάλογα στις ταινίες για τις ψυχικές ασθένειες. Μια μελέτη που αναλύει τις αγγλικές ταινίες από το 1990 έως το 2010, αναγνώρισε 42 χαρακτήρες που εμφανίζουν σχιζοφρενικά συμπτώματα. Οι απεικονίσεις της διαταραχής σε αυτά τα φιλμ είναι ελλιπείς - ιδιαίτερα στην επιμονή τους στην απεικόνιση των σχιζοφρενικών ως επιρρεπείς σε ξαφνικές εκρήξεις, συχνά φονικής βίας. Η ταινία «Ένας υπέροχος άνθρωπος», η ιστορία ζωής του μαθηματικού John Nash, ενσωματώνει την περίπλοκη κληρονομιά του Χόλιγουντ με αυτήν την ασθένεια. Γινόμαστε μάρτυρες της κατάστασης του Nash, κυρίως μέσω της κατασκευής οπτικών ψευδαισθήσεων.

Στην πραγματική ζωή, ο Nash, όπως οι περισσότεροι σχιζοφρενείς, γνώρισε μόνο ακουστικές ψευδαισθήσεις. Οι κινηματογραφιστές είναι οι καλύτεροι στην ανάδειξη των αγώνων του Nash για τη θεραπεία και βελτίωση της υγείας του. Ο Nash ήταν τελικά σε θέση να ασκήσει ένα σπάνιο επίπεδο ελέγχου της διαταραχής του και τελείωσε τη ζωή του, κερδίζοντας το Βραβείο Νόμπελ. Αναμφισβήτητα εντυπωσιακή, αλλά όχι αντιπροσωπευτική, η ταινία προάγει τον μύθο ότι η σχιζοφρένεια και η ιδιοφυΐα συνδέονται πάντοτε με κάποιο τρόπο.

The Aviator (2004)

Το “Aviator”, είναι η ιστορία του Howard Hughes, του πρωτοπόρου μηχανικού της αεροναυπηγικής, η οποία αποφεύγει να εμβαθύνει στο τέλος της ζωή του δισεκατομμυριούχου ως ενός παγκοσμίου φήμης ερημίτη και επικεντρώνεται στην αρχική άνοδό του στην εξουσία. Η ταινία είναι συγκλονιστική στην απεικόνιση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ) που περιέχει την πηγή των τεράστιων ταλέντων του Hughes (είναι ένας σχολαστικός επιχειρηματίας, ο πρώτος Steve Jobs) καθώς και την πτώση του (στην κορυφή της επιτυχίας του, είναι ικανός να παραλύσει από την απλή σκέψη να χρειαστεί να αγγίξει μια πόρτα του μπάνιου).

Τα ιστορικά βιογραφικά στοιχεία είναι συχνά ένοχα για την παροχή απλοϊκών θεωριών αιτιότητας για τη συμπεριφορά των χαρακτήρων και το “Aviator” δεν αποτελεί εξαίρεση, εστιάζοντας σε ένα επεισόδιο της παιδικής ηλικίας του Hughes, όπου η μητέρα του με την εμμονή με τα μικρόβια, φαίνεται να μετέφερε την κατάστασή της στον γιο της μέσω επαναλαμβανόμενων πλύσεων. Ο ισχυρισμός πιθανότατα έχει την πηγή του σε μια «ψυχολογική αυτοψία» του Hughes που διεξήχθη λίγο μετά το θάνατό του. Παρ’ όλο που οι δυσμενείς πρώιμες επιδράσεις πιστεύεται ότι παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της ΙΨΔ, πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η διαταραχή οφείλεται, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, σε εγκεφαλικές διαταραχές. Το “Aviator” δείχνει ότι η ιατρική είναι ίσως πιο άνετη με την αβεβαιότητα από ό,τι το Χόλιγουντ.

Melancholia (2011)

Σε αντίθεση με τη σχιζοφρένεια, η μείζων καταθλιπτική διαταραχή είναι μια ιδιαίτερα διαδεδομένη διαταραχή, η οποία γενικά αποφεύγεται να προβάλλεται στον σύγχρονο κινηματογράφο. Η αιτία μπορεί να βρίσκεται στη δυσκολία αποτύπωσης της εκδήλωσης μιας κατάστασης που χαρακτηρίζεται συχνά από την αδυναμία ανάληψης δράσης. Η απάντηση της «Melancholia» είναι να δημιουργήσει μια περίπλοκη μεταφορά επιστημονικής φαντασίας. Την παραμονή του γάμου της, η Justine υποτροπιάζει σε ένα επεισόδιο κατάθλιψης, ακριβώς όταν ανακαλύπτεται ότι ένας πλανήτης εκτός ηλιακού συστήματος κινείται προς τη Γη. Ενώ οι γύρω της συνεχίζουν να ζουν με τυφλή πίστη ότι η καταστροφή θα αποφευχθεί, η Justine παρασύρεται περαιτέρω προς τα κάτω, απορρίπτοντας τον αρραβωνιαστικό της, αρνούμενη να φάει και να πάει στην κρεβατοκάμαρά της.

Ωστόσο, όταν καταστεί προφανές το αναπόφευκτο της καταστροφής της Γης, η Justine φαίνεται να ανταπεξέρχεται, όντας μαθημένη στο αναπόφευκτο της τραγωδίας και της άσκοπης δράσης. Η ιδέα της ταινίας δεν προβάλλεται χωρίς επιστημονική στήριξη: Μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα με καταστάσεις καταθλιπτικών διαθέσεων, είναι καλύτερα στην επίλυση των κοινωνικών διλημμάτων. Παρ’ όλο που η «Melancholia» δεν επιδεικνύει λιτό ρεαλισμό, η φανταστική της μεταφορά μπορεί να περιέχει περισσότερη αλήθεια για την ψυχική ασθένεια από τις περισσότερες ταινίες.

Οδηγός Αισιοδοξίας (2012)

Ο Οδηγός Αισιοδοξίας ακολουθεί τον Pat, έναν πάσχοντα από διπολική διαταραχή, ο οποίος δεσμεύεται σε μια άκαμπτη ρουτίνα αυτοβελτίωσης, η οποία ωστόσο δεν περιλαμβάνει τη λήψη των φαρμάκων του. Η ζωή του αναποδογυρίζει όταν συναντά την Tiffany, μια πρόσφατη χήρα που αντιμετωπίζει την απελπισία της μέσω μιας σειράς σεξουαλικών ατοπημάτων. Παρακολουθώντας τη σκηνή όπου μιλούν οι Pat και Tiffany μοιραζόμενοι το ιστορικό των φαρμάκων τους, είναι σαν να παρακολουθείς τη δάδα να μεταβιβάζεται από την Φροϋδική ποπ-ψυχολογία του Woody Allen, στην νέα γλώσσα της Φαρμακοβιομηχανίας.

Ο σκηνοθέτης David O. Russell εμπνεύστηκε να κάνει την ταινία μετά από τους αγώνες του δικού του γιου με διπολική διαταραχή και η ταινία περιέχει μια βασική κατανόηση του τρόπου με τον οποίο βιώνονται οι ψυχικές ασθένειες. Η ταινία έχει κενά (εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από έννοιες όπως η μοίρα και η τύχη), αλλά είναι έντονα σύγχρονη στις συνταγές της. Μέσω ενός συνδυασμού φαρμακοθεραπείας και κοινωνικής υποστήριξης, οι χαρακτήρες εμφανίζονται πιο υγιείς, ενώ ταυτόχρονα αποδέχονται τους περιορισμούς τους. Όπως λέει η Tiffany σε έναν επικριτικό Pat, «Θα υπάρξει πάντα ένα μέρος μου που είναι παραπλανητικό και βρώμικο, αλλά μου αρέσει αυτό, όπως και όλα τα άλλα μέρη του εαυτού μου».

Συνοψίζοντας

Ασφαλώς, οι ψυχίατροι θεραπεύουν ασθενείς, των οποίων οι έννοιες των δικών τους διαταραχών, έχουν διαμορφωθεί θετικά και αρνητικά, από τέτοιες ταινίες. Αν και αυτό μπορεί να είναι απογοητευτικό όταν προσπαθεί να ανταγωνιστεί κανείς με επικρατούσες παραπλανητικές αναφορές, οι ταινίες αντιπροσωπεύουν επίσης πιθανούς τρόπους για να ξεκινήσει ο διάλογος με τους ασθενείς, ειδικά καθώς η δυναμική της σχέσης κινηματογράφου/ψυχιατρικής, δεν μειώνεται. Για να επαναπροσδιορίσουν τις σκέψεις του Alfred Hitchcock στην τηλεόραση, οι ταινίες έκαναν πολλά για την ψυχιατρική «με τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με αυτήν, καθώς και συμβάλλοντας στην αναζήτηση βοήθειας από αυτήν».


Πηγή: www.medscape.com
Απόδοση – Επιμέλεια: Psychologynow.gr

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...