Αναλαμβάνοντας διευθυντής της «Boston Globe» το 2001, ο Μάρτι Μπάρον αναθέτει στην Spotlight, μια ειδική ομάδα ρεπόρτερ της εφημερίδας, να διερευνήσει την υπόθεση κακοποίησης ανηλίκων από ιερείς της τοπικής αρχιεπισκοπής. Αρχίζοντας την έρευνα, οι τέσσερις δημοσιογράφοι ανακαλύπτουν πως έχουν μπροστά τους ένα τεράστιο, ανεξέλεγκτων διαστάσεων, σκάνδαλο.
Στην ταινία η Βοστώνη παρουσιάζεται σαν ένα μεγάλο χωριό. Υπάρχει μια αίσθηση εντοπιότητας και σιωπηρής συνενοχής όλων, με αποκλειστικό γνώμονα το καλό της πόλης. «Αν χρειάζεται ένα χωριό για να μεγαλώσει ένα παιδί, τότε χρειάζεται κι ένα χωριό για να το κακοποιήσει». Ο αρχισυντάκτης στρέφει την έρευνα προς τη σωστή κατεύθυνση: στη συστημικότητα του φαινομένου και όχι στην σκανδαλολογική περιπτωσιολογία. Και η διαπίστωση αυτή προσδίδει στο γεγονός αυτό μια ευρύτερη διάσταση. Αναμφισβήτητα, οι άνθρωποι είναι εκείνοι που δίνουν σάρκα και υπόσταση στους θεσμούς, όταν ωστόσο το πρόβλημα είναι συστημικό οι ίδιες πρακτικές θα αναπαραχθούν ανεξαρτήτως της τιμωρίας των υπευθύνων προσώπων. Τι είναι όμως εκείνο που ορίζει την παιδική κακοποίηση και πώς η κοινωνία την αναπαράγει με διαφορετικούς τρόπους μέσα στα χρόνια;Το 1999, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείαςστην προσπάθεια του να άρει τα εμπόδια της διαφοροποίησης από χώρα σε χώρα εξέδωσε τον παρακάτω γενικό ορισμό: «Η κακοποίηση ή κακομεταχείριση ενός παιδιού περιλαμβάνει όλες τις μορφές σωματικής ή συναισθηματικής κακής μεταχείρισης, σεξουαλικής παραβίασης, παραμέλησης ή παραμελημένης θεραπευτικής αντιμετώπισης ή εκμετάλλευσης για εμπορικούς σκοπούς, η όποια καταλήγει σε συγκεκριμένη ή εν δυνάμει βλάβη της υγείας, της ζωής, της ανάπτυξης, ή αξιοπρέπειας του παιδιού, στο πλαίσιο μίας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης ή δύναμης».
Στην εν λόγω ταινία, όπως ακριβώς και στην πραγματικότητα, τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών εντοπίζονται σε δυσλειτουργικά οικογενειακά συστήματα. Στην προκειμένη περίπτωση, η απώθηση των αναμνήσεων ενισχύεται σθεναρά από την άρνηση του οικογενειακού και του ευρύτερου κοινωνικού συστήματος να δεχθεί την αλήθεια καθώς και τη διαιώνιση των μύθων που το σύστημα αυτό έχει πλάσει γύρω από τον εαυτό του για να προστατέψει την εικόνα του. Η ντροπή και η μυστικότητα γύρω από την κακοποίηση επιβαρύνουν ιδιαίτερα το παιδί-θύμα, που έχει ανάγκη να επιβιώσει, επιλέγοντας συνήθως να «κλειδώσει» όλες τις μνήμες.
Υπάρχει επίσης στην ταινία μια αξιοσημείωτη φράση ενός παιδεραστή ιερέα όπου δίνει τη διάσταση της διαστρέβλωσης και από την αντίπερα όχθη: «Πρέπει να καταλάβετε ότι δεν αντλούσα καμιά ηδονή από αυτό». Επομένως, ο ίδιος θύτης αισθάνεται περίπου αθώος. Στο νου του, η αμαρτία και η επαίσχυντη πράξη που διέπραξε δεν έγκειται στην επίπτωση που έχει στα θύματα του - στα παιδιά αλλά στην άντληση ηδονής. Κοντολογίς, ο εν λόγω ιερέας θεωρεί ότι θα ήταν αμαρτωλός αν είχε κάνει σεξ, από τον οποίο θα αντλούσε ηδονή, με συναινούντα ενήλικα, αλλά όχι μέσα από την κακοποίηση ενός παιδιού, καθώς η πράξη του αυτή δεν του προσέφερε την ανάλογη ευχαρίστηση.
Κομβικό σημείο στην εξέλιξη της ταινίας συνιστά η απόφαση της ομάδας των δημοσιογράφων να σπάσουν προσωπικά στεγανά και να επιφέρουν μια βαθύτερη ρήξη στο σύστημα, μέρος του οποίου αποτελούν και οι ίδιοι. Προσανατολίζονται όχι σε μια συγκυριακή αποκάλυψη των ενόχων, αλλά σε μία συλλογική προσπάθεια ριζικής αλλαγής του συστήματος, η οποία θα καταλήξει στην οριστική διάλυση των δεσμών της αποσιώπησης, της ντροπής και του στιγματισμού.
Με αφορμή τη συγκεκριμένη ταινία μπορούμε να διατυπώσουμε κάποιες ακόμη σκέψεις: Ποιος είναι ο ρόλος ενός θεραπευτή σε ανάλογες περιπτώσεις; Ο θεραπευτής είναι εκεί για να απλώσει το χέρι του στον θεραπευόμενο και μαζί να ταρακουνήσουν το «σύστημα». Ασφαλώς, κάθε σύστημα έχει ισχυρούς μηχανισμούς επιβίωσης και θα παλέψει σθεναρά να παραμείνει σταθερό. Σε αυτό το επώδυνο ταξίδι, ο κάθε θεραπευτής έχει χρέος να συνδράμει τον θεραπευόμενο: Ο μόνος κόσμος που έχουμε στην διάθεση μας είναι ο κόσμος που δημιουργούμε μαζί με τους άλλους μέσα από τις πράξεις συμβίωσης μας ο διάλογος, η εξιστόρηση γεγονότων και η αφήγηση παλαιών αναμνήσεων αποδεικνύονται πολύ βοηθητικά και θα οδηγήσουν δυνάμει σε νέες ερμηνείες αρκεί να θελήσει κανείς να δώσει αυτή τη «μάχη». Από τη μεριά του, ο θεραπευόμενος θα πρέπει να εργαστεί για να ανακτήσει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες και να τις συνθέσει προκειμένου να αποκτήσουν αλληλουχία και νόημα για την ιστορία του. Μόνο με αυτό τον τρόπο μπορεί να επιτευχθεί η ανάδυση του πραγματικού τραύματος, που θα οδηγήσει τον θεραπευόμενο στη μόνη οδό σωτηρίας που υπάρχει: τη συγχώρεση του ίδιου του θύματος από τον εαυτό του.
Δείτε το trailer της ταινίας
