Οι σύγχρονες τάσεις στον εργασιακό τομέα αναδεικνύουν νέα δεδομένα σύμφωνα με τα οποία η καλή ψυχική υγεία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη δημιουργία ενός επιτυχημένου εργασιακού περιβάλλοντος, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Και ενώ πριν από λίγες δεκαετίες η επιτυχία μιας επιχείρησης χαρακτηριζόταν από οικονομικούς δείκτες και ρυθμούς ανάπτυξης, σήμερα οι εταιρείες που δείχνουν τον δρόμο βάζουν στην εξίσωση μια άλλη σημαντική παράμετρο, την καλή ψυχική υγεία των εργαζομένων τους. Το εργασιακό περιβάλλον που επενδύει στην καλή ψυχολογία εξασφαλίζει το μέγιστο των δυνατοτήτων τους, με αποτέλεσμα τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την μακροημέρευση.
Όπως επιβεβαιώνει και η έρευνα του jobseeker, είναι πλέον πολύ σημαντικός ο ρόλος των παροχών που προάγουν την ψυχική υγεία στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον. Ένα υψηλό ποσοστό της τάξης του 77% των επαγγελματιών αξιολογεί πλέον ως αναγκαίες τις παροχές που στηρίζουν την ψυχική υγεία, όπως π.χ τα προγράμματα ευεξίας. Στον αντίποδα, μόνο το 33% των ιδιοκτητών επιχειρήσεων θέτουν ως προτεραιότητα τις παροχές ψυχικής υγείας, τη δική τους και των υπαλλήλων τους, αποδεικνύοντας πως δεν γίνονται εύκολα αντιληπτοί οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν.
Επενδύουν οι ελληνικές επιχειρήσεις στην καλή ψυχική υγεία;
Οι οργανισμοί που αναπτύσσονται στο νέο παγκοσμιοποιημένο τοπίο των επιχειρήσεων, παύουν να αντιμετωπίζουν την ψυχική υγεία ως «πολυτέλεια» και θεωρούν πως είναι πια καταλύτης στην επιτυχία και στην προσέλκυση ικανών και ταλαντούχων εργαζομένων. H Ελλάδα, μέχρι στιγμής, φαίνεται να είναι ουραγός αυτών των εξελίξεων χωρίς να μπορεί να συμβαδίσει με χώρες που κάνουν βήματα-ίσως και άλματα-στα εργασιακά.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα, μια ακαδημαϊκή πολύ-εθνική έρευνα που διεξάγεται στην Ευρώπη ανά δύο χρόνια, τα δεδομένα της οποίας παρουσιάστηκαν από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, η χώρα μας καταγράφει τον υψηλότερο μέσο όρο καταθλιπτικών συμπτωμάτων στην Ευρώπη. Η κατάθλιψη είναι υπαρκτό πρόβλημα πλέον για πολλούς Έλληνες και Ελληνίδες και η εργασία φαίνεται πως αποτελεί έναν από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες για αυτή την ανησυχητική εξέλιξη.
Η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, η οποία έχει μελετήσει επισταμένως τη σχέση εργασίας και ψυχικής υγείας στην Ελλάδα, επισημαίνει πως το 27% των εργαζομένων υποφέρει από στρες, άγχος και κατάθλιψη που οφείλονται στο εργασιακό περιβάλλον ή επιδεινώνονται από αυτό, καθιστώντας τα προβλήματα ψυχικής υγείας ως το δεύτερο πιο συχνό πρόβλημα υγείας που σχετίζεται με την εργασία.
Η μεγάλη έρευνα της ΕΥ Ελλάδος, της Hellas EAP και του Εργαστηρίου Πειραματικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών είναι ενδεικτική για την ψυχολογική κατάσταση των εργαζομένων στην Ελλάδα. Η έρευνα καταγράφει υψηλά ποσοστά σε συμπτώματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη, σε δείγμα 3.129 εργαζομένων. Αναλυτικότερα:
- Τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους αισθάνονται μελαγχολία και 41% απαισιοδοξία για το μέλλον.
- Τρεις στους τέσσερις ερωτηθέντες (75%), αισθάνονται νευρικότητα ή εσωτερική ταραχή.
- 44% βρίσκονται σε διαρκή υπερένταση.
- 10% βιώνουν κρίσεις πανικού.
- Σε υψηλά επίπεδα βρίσκονται και οι εκδηλώσεις θυμού (75%) ενώ τρεις στους δέκα έχουν ξεσπάσματα θυμού που δεν μπορούν να ελέγξουν.
- Τρεις στους τέσσερις (75%) δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται περισσότερο για την ψυχική υγεία, σε σχέση με το παρελθόν.
Ψυχική υγεία στην εργασία: Ο κίνδυνος του burn out και οι επιπτώσεις του
Το αρνητικό εργασιακό κλίμα, οι κακές συναδελφικές σχέσεις, η ψυχολογική βία, ο εκφοβισμός και η παρενόχληση κάθε είδους αυξάνουν σημαντικά τα επιπεδα στρες στην εργασία και στην προσωπική ζωή, οδηγώντας ευάλωτους εργαζόμενους σε “burn out”. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1970 από τον ψυχολόγο Herbert Freudenberger στην προσπάθειά του να περιγράψει την εξουθένωση σε γιατρούς και νοσηλευτές, εξαιτίας της εξαντλητικής εργασίας και του στρες που βίωναν. Μετέπειτα ο όρος χρησιμοποιήθηκε για να συμπεριλάβει κάθε εργαζόμενο που νιώθει ψυχικά εξαντλημένος και αδυνατεί να ανταπεξέλθει στα καθημερινά του καθήκοντα.
Υπάρχουν τρία βασικά και αναγνωρίσιμα συμπτώματα του συνδρόμου:
Συναισθηματική εξάντληση: Οι εργαζόμενοι νιώθουν διαρκώς ψυχική και σωματική κόπωση που δεν υποχωρεί.
Αποξένωση και έλλειψη ενδιαφέροντος: Πρόκειται για ένα αίσθημα αδιαφορίας που κάνει τον εργαζόμενο να γίνεται κυνικός και αδιάφορος ενώ ενδεχομένως χάνει και την ικανότητα επικοινωνίας με το υπόλοιπο εργασιακό περιβάλλον.
Απουσία προσωπικής ολοκλήρωσης: Η δημιουργικότητα μειώνεται και υπάρχει διάχυτη η αίσθηση της ματαίωσης που οδηγεί σε μειωμένη απόδοση στην εργασία.
Η εξάντληση/burnout έχει σημαντική επίδραση και στην ομαλή ροή της εργασίας καθως αποτελεί βασική αιτία απουσίας από τα καθήκοντα. Μελέτες που έχουν δημοσιευθεί στο έγκριτο PubMed Central, έχουν δείξει ότι οι εργαζόμενοι που βιώνουν εξάντληση έχουν υψηλότερο ποσοστό απουσιών από την εργασία τους, αποδεικνύοντας πως το burn out μπορεί να έχει, όχι μόνο άμεσο αντίκτυπο στις καθημερινές υποχρεώσεις, αλλά και μακροπρόθεσμα, στην παραμονή των εργαζομένων στις θέσεις τους. Γίνεται λοιπόν εύκολα κατανοητό πως η καλή ψυχική υγεία των εργαζομένων επηρεάζει σημαντικά την παραγωγικότητα και τη βιωσιμότητα των οργανισμών μέσω της αυξημένης απουσίας και της ανεπάρκειας εκπλήρωσης των καθηκόντων.
Οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί που διαθέτουν ευελιξία θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν την κρισιμότητα της κατάστασης και την ανάγκη για δράση. Με αφορμή τα συμπεράσματα έγκυρων φορέων, η ευθύνη των οργανισμών δεν περιορίζεται μόνο στην παραδοχή του προβλήματος αλλά, κυρίως, στη δημιουργία συνθηκών που θα ενισχύσουν ουσιαστικά την ψυχική ανθεκτικότητα των εργαζομένων, όπως π.χ. αναφέρει το Jobseeker, σύγχρονες θέσεις εργασίας, νέοι τρόποι διαχείρισης χρόνου, καλή επικοινωνία με τους προϊσταμένους κ.α.
Το μέλλον ανήκει στους εργοδότες που αντιλαμβάνονται πια πως το βασικότερο συστατικό σε έναν οργανισμό είναι οι εργαζόμενοι που εξελίσσονται, νιώθουν δημιουργικοί και ισορροπούν επιτυχώς μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
