Η συνεξάρτηση, όταν φωτίζεται με την ανάλυση και την κατανόηση της θεραπείας Gestalt, μπορεί, τελικά, να μετατραπεί σε έναν δρόμο αυτογνωσίας και θετικής αλλαγής.
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πολύς λόγος για τα χαρακτηριστικά των ατόμων με κακοποιητικές και χειριστικές συμπεριφορές. Η Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας για παράδειγμα, έχει αναλυθεί όσο καμία άλλη από Ειδικούς Ψυχικής Υγείας σε πολυάριθμα άρθρα και συνεντεύξεις.
Τί γίνεται όμως με τον άλλο πόλο των «τοξικών σχέσεων»; Ποιο είναι το ψυχολογικό προφίλ του «σημαντικού άλλου» που μάλλον πιο πολύ αισθάνεται και βιώνει την «ασημαντότητά» του υπομένοντας και παραμένοντας σε αυτή την εξουθενωτική δυναμική; Ποιοι είναι οι τομείς στους οποίους δυσκολεύεται και πώς μπορεί η Ψυχοθεραπεία Gestalt να βοηθήσει ένα άτομο με αυτά τα χαρακτηριστικά να ελευθερωθεί από παγιωμένα μοτίβα και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του;
Συχνά, τα άτομα που μένουν για αρκετό διάστημα σε τέτοιες κακοποιητικές σχέσεις εμφανίζουν συνεξαρτητικά στοιχεία στην προσωπικότητά τους. Η συνεξάρτηση είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που χαρακτηρίζεται από την υπερβολική εξάρτηση ενός ατόμου από τους άλλους, συχνά σε σχέση με άτομα που έχουν προβλήματα, όπως εθισμούς ή ψυχικές διαταραχές ή κακοποιητική συμπεριφορά.
Άτομα που βιώνουν συνεξάρτηση ενδέχεται να αναπτύξουν ένα πρότυπο συμπεριφορών που τα οδηγεί σε ακραία θυσία των αναγκών και των επιθυμιών τους προκειμένου να ικανοποιήσουν τους άλλους. Αυτή η κατάσταση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμηση, τις σχέσεις και την ψυχική υγεία.
Η Φύση της Συνεξάρτησης
Η συνεξάρτηση συχνά πηγάζει από δυσλειτουργικά οικογενειακά πρότυπα. Ως παιδί, ο άνθρωπος που εμφανίζει αυτά τα χαρακτηριστικά, βρέθηκε σε ένα οικογενειακό πεδίο που μπορεί να υπήρχε ένας γονιός εξαρτημένος από ουσίες ή κάποια Ψυχική Ασθένεια με αποτέλεσμα η συμπεριφορά του να διέπεται από αντιφάσεις και αστάθεια. Ίσως να υπήρχε σωματική, λεκτική ή συναισθηματική κακοποίηση ή παραμέληση.
Σε τέτοιες οικογένειες, τα μέλη μπορεί να μάθουν ότι η αγάπη και η αποδοχή συνδέονται με την ικανοποίηση των αναγκών των άλλων διότι τα όρια μεταξύ των μελών δεν είναι ξεκάθαρα. Το παιδί μπορεί να αναγκάζεται να «φροντίζει» τον γονέα συναισθηματικά, άρα οι ρόλοι τους να είναι αντεστραμμένοι. Ως αποτέλεσμα, η ανάγκη για αυτονομία και προσωπική αξιοπρέπεια συχνά παραμελείται.
Κατά τον Gordon Wheeler (θεραπευτή Gestalt) ως παιδιά αλλά και ως ενήλικες, δεν μπορούμε να ζήσουμε και να αναπτυχθούμε χωρίς ζεστή, οικεία υποδοχή και επαφή. Ιδανικά, το παιδί χτίζει αυτή την αίσθηση της ζεστασιάς και «του ανήκειν» με έναν κατάλληλο τρόπο γύρω από τους ενήλικες που το φροντίζουν, οι οποίοι θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τον αναπτυσσόμενο εσωτερικό κόσμο της εμπειρίας του δείχνοντας ενσυναίσθηση και αυθεντικό ενδιαφέρον.
Το παιδί αναπτύσσεται ομαλά σε μια συνεχή αμοιβαία ανταλλαγή με το περιβάλλον του, που είναι ο ενήλικας φροντιστής του, σε μια συνθήκη όπου παιδί και γονιός ακούνε ο ένας τον άλλον με αποτέλεσμα να συν-δημιουργεί ο ένας τον εσωτερικό κόσμο του άλλου. Την διαδικασία αυτήν την ονομάζει «οικεία διυποκειμενική ανταλλαγή» την οποία διατηρώ εάν την έχω μάθει στην πρωταρχική μου επαφή στο οικογενειακό πεδίο με τους γονείς μου και στην ενήλικη ζωή όπου συνάπτω σχέσεις και μέσα από αυτές αναπτύσσομαι δια βίου.
Οι ενήλικες με συνεξαρτητικά στοιχεία προσωπικότητας, συνεχίζουν ένα παγιωμένο μοτίβο επαφής με τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους από την παιδική του ηλικία που εδράζεται σε μια βαθιά υπαρξιακή ντροπή. Ως παιδιά έμαθαν να καταπνίγουν τα δικά τους συναισθήματα για να μην τα «φορτώσουν» στους γονείς ή για να αποφύγουν την απόρριψη.
Λόγω της ασυνέπειας στο πώς λάμβαναν ως παιδιά την στοργή από τους γονείς τους, αναπτύσσουν έντονη ανάγκη για έγκριση και φόβο απόρριψης. Μπορεί να βιώνουν ένα διαρκές αίσθημα εξάντλησης, απώλεια αυτοεκτίμησης και δυσκολία στην διατήρηση υγιών ορίων. Επίσης μπορεί να δυσκολεύονται να δώσουν χώρο στις δικές τους ανάγκες και προσωπικούς στόχους. Οι συνέπειες της συνεξάρτησης μπορεί να είναι σοβαρές, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και η αίσθηση κενού.
Η Θεραπεία Gestalt και η Επίγνωση
Η θεραπεία Gestalt, που αναπτύχθηκε από τον Fritz Perls τη δεκαετία του 1940, είναι μια προσέγγιση που επικεντρώνεται στην ενσυνειδητότητα και την επίγνωση των συναισθημάτων και των αναγκών του ατόμου.
Αυτή η θεραπεία έχει σημαντικές εφαρμογές στη δουλειά με άτομα που βιώνουν συνεξάρτηση, καθώς επικεντρώνεται στη διαδικασία της ενσυνειδητότητας και προσπαθεί να επαναφέρει την αυτονομία και την αυτογνωσία του ατόμου.
Ο θεραπευτής Gestalt δημιουργεί έναν ασφαλή χώρο όπου ο θεραπευόμενος μαθαίνει να έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματά του και τις ανάγκες του, χωρίς κρίση. Αυτή η διαδικασία ενθαρρύνει την επίγνωση του «παρόντος».
Η θεραπεία Gestalt δεν είναι μόνο μια διαδικασία ανάλυσης του παρελθόντος, αλλά επικεντρώνεται στο πώς οι ανεπίλυτες καταστάσεις, ή αλλιώς οι «Ανοιχτοί λογαριασμοί» επηρεάζουν την ζωή του ατόμου στο σήμερα, οδηγώντας το σε καταναγκαστική επανάληψη των ίδιων δυσλειτουργικών μοτίβων σε μια απέλπιδα προσπάθεια για λύτρωση που συνήθως έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.
Η Διαδικασία Αποδοχής και Αλλαγής
Ένα από τα κύρια στοιχεία της θεραπείας Gestalt είναι η αποδοχή. Ο θεραπευτής ενθαρρύνει τον πελάτη να αποδεχτεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά του χωρίς κρίση. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, οι θεραπευόμενοι αρχίζουν να αναγνωρίζουν ότι είναι αποδεκτό να έχουν τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες. Η θεραπεία τους προσφέρει όχι μόνο τη δυνατότητα να συνδεθούν με την ίδια τους την ανθρώπινη φύση, αλλά και την ευκαιρία να προχωρήσουν προς τη δημιουργία υγιών σχέσεων.
Ο Ρόλος του «Εδώ και Τώρα»
Η έννοια του «εδώ και τώρα» είναι βασική στη θεραπεία Gestalt. Ενθαρρύνει τους θεραπευόμενους να εξετάσουν τις παρούσες συνθήκες και τις αλληλεπιδράσεις τους με τους άλλους, επισημαίνοντας πότε οι συμπεριφορές τους είναι επηρεασμένες από την ανάγκη να ελέγξουν τις καταστάσεις ή να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των άλλων.
Αυτή η εστίαση στο παρόν βοηθά τους θεραπευόμενους να κατανοήσουν πώς οι παλιές συνήθειες και αντιλήψεις τροφοδοτούν τη συνεξάρτησή τους και τους ενθαρρύνει να κάνουν νέες επιλογές.
Η Σημασία της Αυτοφροντίδας
Η θεραπεία Gestalt προωθεί την αυτοφροντίδα ως έναν κρίσιμο τομέα ανάπτυξης για άτομα που έχουν βιώσει συνεξάρτηση. Καθώς οι θεραπευόμενοι αποκτούν μεγαλύτερη επίγνωση των αναγκών τους, μπορούν να αρχίσουν να υιοθετούν πρακτικές αυτοφροντίδας που προάγουν την ευημερία τους και ενισχύουν την αυτονομία τους.
Αυτή η διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει τη δημιουργία ορίων, την αναγνώριση των δικών τους επιθυμιών και την υιοθέτηση τρόπων για να φροντίσουν τον εαυτό τους συναισθηματικά και σωματικά. Η αυτοφροντίδα μπορεί να περιλαμβάνει πρακτικές όπως ο διαλογισμός, η γυμναστική, η υγιεινή διατροφή ή η απλή παροχή χρόνου για να απολαύσουν αγαπημένες δραστηριότητες.
Δημιουργία Υγιών Σχέσεων
Μέσω της θεραπείας Gestalt, οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν να επικοινωνούν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους πιο ανοιχτά και ειλικρινά. Αυτή η διαδικασία τους παρέχει τα εργαλεία για την οικοδόμηση πιο υγιών σχέσεων, όπου η αλληλοβοήθεια και η υποστήριξη συμβαδίζουν με την ατομική αυτονομία.
Οι θεραπευτές τους υποστηρίζουν να ενθαρρύνουν μια δυναμική αλλαγής, όπου οι σχέσεις δεν καθορίζονται από την εξάρτηση, αλλά από την αμοιβαία στήριξη και την ισότητα.
Οι Προκλήσεις της Θεραπείας
Η διαδικασία της θεραπείας Gestalt δεν είναι πάντα εύκολη. Η αναγνώριση και η αποδοχή των συναισθημάτων μπορεί να φέρει στην επιφάνεια οδυνηρές αναμνήσεις ή εμπειρίες. Είναι σημαντικό οι θεραπευτές να δημιουργήσουν ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον όπου οι θεραπευόμενοι μπορούν να εξερευνήσουν αυτά τα θέματα χωρίς φόβο ή κρίση.
Η υποστήριξη από τον θεραπευτή είναι καθοριστική για να μπορέσουν οι θεραπευόμενοι να αισθανθούν αρκετά ασφαλείς ώστε να ανοίξουν την καρδιά τους και να δουλέψουν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Ο θεραπευτής Gestalt δεν προσπαθεί να διασπάσει «τις αντιστάσεις» του πελάτη αλλά τις εξερευνά μαζί του στο «εδώ και τώρα» της συνάντησης. Τις αναγνωρίζει ως «δημιουργικές προσαρμογές», ως σημαντικές πλευρές της προσωπικότητας που αξίζουν σεβασμό καθώς είναι εκείνες που βρήκαν μια αποδοχή στο σχεσιακό πεδίο του μέχρι σήμερα και συντείνουν στην μέχρι τώρα λειτουργικότητά του.
Η Διαρκής Διεργασία της Αυτογνωσίας
Η θεραπεία Gestalt είναι μια συνεχιζόμενη διαδικασία. Ενώ οι θεραπευόμενοι μπορεί να βιώσουν σημαντική αλλαγή και βελτίωση στη ζωή τους, η πορεία της αυτογνωσίας και της ανάπτυξης συνεχίζεται και μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Οι γνώσεις και οι δεξιότητες που αποκτούν κατά τη διάρκεια των συνεδριών τους συνοδεύουν και στο μέλλον.
Η ενσυνειδητότητα που αναπτύσσουν επιτρέπει στους θεραπευόμενους να είναι πιο παρόντες στις σχέσεις τους και να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τις δικές τους συναισθηματικές ανάγκες.
EΠΙΛΟΓΟΣ
Η συνεξάρτηση μπορεί να είναι μια δύσκολη εμπειρία και η θεραπεία Gestalt προσφέρει μια αποτελεσματική προσέγγιση για την κατανόηση και την αλλαγή της. Μέσω της ενσυνειδητότητας, της αποδοχής και της συγκέντρωσης στο «εδώ και τώρα», οι θεραπευόμενοι μπορούν να επανεκκινήσουν τη ζωή τους και να δημιουργήσουν πιο αυθεντικές συνδέσεις με τους άλλους.
Η διαδρομή προς την αυτονομία και την υγιή σχέση με τον εαυτό τους αποτελεί βασικό πυλώνα της θεραπείας και μπορεί να οδηγήσει σε μια ζωή γεμάτη νόημα και εκπλήρωση.
Η συνεξάρτηση, όταν φωτίζεται με την ανάλυση και την κατανόηση της θεραπείας Gestalt, μπορεί, τελικά, να μετατραπεί σε έναν δρόμο αυτογνωσίας και θετικής αλλαγής με την προϋπόθεση ότι οι θεραπευόμενοι είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις τους και να επιδιώξουν την προσωπική τους ανάπτυξη. Η “αυτεπίγνωση” που προάγεται μέσα από τη θεραπεία αυτή είναι κλειδί για την απελευθέρωση από τα δεσμά της συνεξάρτησης και την καλλιέργεια υγιών, αλληλοεξαρτώμενων σχέσεων.
Αυτή η μεταμόρφωση απαιτεί δέσμευση και προσπάθεια, καθώς οι θεραπευόμενοι πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για τη ζωή τους και τις επιλογές τους. Η θεραπεία Gestalt τους βοηθά να ανακαλύψουν τις δυνάμεις τους και να αναγνωρίσουν ότι έχουν τη δυνατότητα να κάνουν θετικές αλλαγές.
Αντιμετωπίζουν τους φόβους τους και αμφισβητούν τις ριζωμένες πεποιθήσεις που τους κρατούν πίσω. Μαθαίνοντας να ακούν τις εσωτερικές τους φωνές, οι θεραπευόμενοι μπορούν να επιλέξουν την αυθεντικότητα και την πληρότητα στη ζωή τους.
Εσύ τί θα επιλέξεις λοιπόν, εξάρτηση ή αμοιβαία στήριξη και ισότητα;
Η Πάνου Κατερίνα είναι Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και το γραφείο της βρίσκεται στην Λεωφόρο Ποσειδώνος στον Άλιμο. Το τηλέφωνο επικοινωνίας της είναι το 698 186 3730 και το email της katpanou1@gmail.com.
Βιογραφικό
Ονομάζομαι Πάνου Κατερίνα. Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1990. Αγαπούσα από μικρή την Λογοτεχνία, την Μυθολογία και την Τέχνη. Σε αυτά τα πεδία αναζητούσα νόημα σε ιστορίες και
ανθρώπινες αλήθειες πέρα από τα προφανή. Σπούδασα στο Ιστορικό – Αρχαιολογικό της Φιλοσοφικής σχολής του ΕΚΠΑ.
Διαθέτω μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης με εστίαση στην υποστήριξη ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες και αναπτυξιακές ιδιαιτερότητες.
Εκπαιδεύτηκα στην ψυχοθεραπευτική προσέγγιση Gestalt στο Gestalt Foundation.
Εργάστηκα με παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές ως δασκάλα παράλληλης στήριξης σε Δημοτικά Σχολεία.
Η ενασχόλησή μου με την Ψυχοθεραπεία και την Συμβουλευτική προέκυψε καθώς παρατηρούσα ότι οι δυσκολίες των ανθρώπων που αναλάμβανα δεν ήταν μόνο δικές τους αλλά αποτελούσαν μέρος ενός πολύπλοκου σχεσιακού πλέγματος. Είχα μια βαθύτερη ανάγκη κατανόησης του εαυτού, των σχέσεων και των προτύπων που μας διαμορφώνουν.
Η συνάντησή μου με την Gestalt, αποτέλεσε ένα καθοριστικό βήμα προς την σύνδεση με το «εδώ και τώρα», την εσωτερική μου αλήθεια και την προσωπική μου ευθύνη. Σήμερα εργάζομαι ιδιωτικά ως Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας με ενήλικες σε ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Wheeler, Gordon. Η Φωνή της Ντροπής: Η Ενσωμάτωση της Ντροπής στην Ψυχοθεραπεία Gestalt. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 2004. (Πρωτότυπος τίτλος: Gestalt Reconsidered: A New Approach to Contact and Resistance, 1991)
- Hycner, Richard, & Jacobs, Lynne. Η Θεραπευτική Σχέση ως Ίαση στην Ψυχοθεραπεία Gestalt. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 2006. (Πρωτότυπος τίτλος: The Healing Relationship in Gestalt Therapy: A Dialogic/Self Psychology Approach, 1995)
- Yontef, Gary M. The Voice Within: Love and Choices in Gestalt Therapy. Los Angeles: Gestalt Journal Press, 2007.
- Polster, Erving & Polster, Miriam. Gestalt Therapy Integrated: Contours of Theory and Practice. New York: Brunner/Mazel, 1974.
