Η ημερίδα θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 1 Δεκεμβρίου 2018, στις 10.30.
Συντονίστρια: Λαζαράτου Τέση
Ψυχοθεραπεύτρια Υπεύθυνη Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας και Εκπαίδευσης του Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ»
ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ
Ο αριθμός των συμμετεχόντων είναι περιορισμένος. Είναι απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. Θα χορηγηθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης κατόπιν αιτήματος στην γραμματεία.
ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
Δικαίωμα συμμετοχής: 20€
Για όποια/ον παρακολουθεί και άλλο σεμινάριο την ίδια περίοδο: έκπτωση 10% Για φοιτητές, εκπαιδευόμενους σε Εταιρείες του χώρου της Ψυχικής Υγείας, ανέργους με κάρτα ΟΑΕΔ: 10€
Για ομάδες 4 ατόμων και άνω: 15€
Καταληκτική ημερομηνία δήλωσης συμμετοχής: 30/11/2018
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ
10.30: εγγραφές
Ενότητα Ι: Πολυπρισματική προσέγγιση του καρκίνου
Προεδρία: Νίκος Ανδριώτης
Ψυχίατρος, Αναπληρωτής Επιστημονικός Υπεύθυνος Τμήματος Ενηλίκων , Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ» Υπεύθυνος του Προγράμματος Πνοή
11.00 – 11.20: «Βιολογία και Ψυχολογία του Καρκίνου»
Βασίλης Μπαρμπούνης
Ιατρός, Ογκολόγος Σύμβουλος Προγράμματος Πνοή
11.20 – 11.30: ερωτήματα – σχόλια
11.30 – 11.50: «Δοκεί δε μοι η ψυχή και το σώμα συμπαθείν αλλήλοις…» Αριστοτέλης «Φυσιογνωμικά», 808 β-12
Εύη Πάσχου
Ψυχίατρος, Ψυχαναλύτρια Μέλος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας (ΕΨΕ)
Το αυτονόητο του Αριστοτέλη (Φυσιογνωμικά) και του Πλάτωνα (Διάλογος του Χαρμίδη), ότι οι αρρώστιες του σώματος δεν είναι ανεξάρτητες από τις καταστάσεις της ψυχής, έρχεται να τεκμηριώσει η σύγχρονη επιστήμη, στο τέλος του 20ου αιώνα, με την διαπίστωση της πλαστικότητας του εγκεφάλου (Kandel, Morris κ.α.).
«Οι συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων τροποποιούνται συνεχώς από την εμπειρία (Blake, Byll, Merzenich 2002), και οι αλλαγές είναι εξίσου δομικές και λειτουργικές».
«Ο εγκέφαλος θα πρέπει να θεωρηθεί ένα ιδιαίτερα δυναμικό όργανο, που βρίσκεται σε μόνιμη σχέση με το περιβάλλον όσο και με τα ψυχικά συμβάντα του υποκειμένου ή τις πράξεις του (Kandel 2001)».
Θα ήθελα να προσπαθήσω να διατυπώσω τις σκέψεις μου για το νόημα που αποκτά στη κλινική πράξη, για την κατανόηση και αντιμετώπιση του καρκίνου και όχι μόνον, αυτή η αποδεδειγμένη πια στενή σύνδεση μεταξύ σώματος – ψυχισμού – γεγονότων ζωής – περιβάλλοντος.
11.50 – 12.00: ερωτήματα – σχόλια
12.00–12.20: «Μετασχηματισμοί: Εικαστική Ψυχοθεραπεία σε ογκολογικούς ασθενείς»
Φωτεινή Λουκαρέα
Συνθετική Συμβουλευτική, Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια
Οι ασθενείς, έχουν συχνά δυο εξηγήσεις για την κατάστασή τους: μία την οποία ομολογούν και μια για την οποία δε μιλούν. Η πρώτη είναι η περιγραφή της κατάστασής τους με βάση τις γνώσεις για τις φυσικές πλευρές της ιατρικής διάγνωσης και θεραπείας. Η άλλη, για την οποία δε μιλούν, είναι πιο προσωπική και συχνά συνιστά την άποψη που έχουν οι ίδιοι για την ασθένειά τους. Η προσωπική εξήγηση βασίζεται σε συνειδητή επεξεργασία, αλλά μπορεί να επηρεάζεται και από ασυνείδητο υλικό. Μπορεί να περιλαμβάνει ανησυχία, σύγχυση, παρανοήσεις, φόβο και άγχος (Malchiodi, 2009). Το άτομο που νοσεί, χάνει συχνά το αίσθημα ελέγχου του σώματός του και το αίσθημα αυτονομίας του, ενώ οι ασθενείς που νοσηλεύονται χάνουν, επιπλέον, τον έλεγχο του χρόνου, επειδή ζουν με βάση το χρονικό προγραμματισμό του νοσοκομείου.
Θα εξετάσουμε πώς είναι εφικτό, οι ασθενείς, να ανακτήσουν σε κάποιο βαθμό, τον έλεγχο της ζωής τους μέσω της δημιουργικής διαδικασίας που τους παρέχει την ελευθερία να επιλέγουν τα υλικά, την τεχνοτροπία και τα θέματα στα έργα τους, δημιουργώντας ό, τι αυτοί θέλουν. Επίσης, πώς είναι δυνατόν κατά τη δημιουργία ενός έργου τέχνης να ξεχάσουν στιγμιαία πως είναι άρρωστοι, να αφυπνιστούν σε άλλες εμπειρίες, πιο εσωτερικές, που θα ανοίξουν νέους δρόμους για τη σχέση με τον εαυτό τους και πιθανά με τους άλλους, δηλαδή να βιώσουν έναν εσωτερικό αλλά και εξωτερικό μετασχηματισμό.
Θα δούμε, μέσα από την παρουσίαση μιας κλινικής περίπτωσης, την πορεία ενός ογκολογικού ασθενή και το πώς επεξεργάστηκε τις συγκρούσεις του μέσω της εικαστικής ψυχοθεραπείας.
Η εικαστική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει ογκολογικούς ασθενείς να ανακαλύψουν πιθανές εσωτερικές συγκρούσεις δίνοντας ταυτόχρονα και την επιλογή για το πώς θα τις διαχειριστούν. Μπορεί, επίσης να συμβάλλει στην ψυχολογική τους ενδυνάμωση, καθώς χάρη στη δημιουργική διαδικασία, αποκτούν ενεργητικό ρόλο στον αντίποδα του ότι υφίστανται παθητικά τις συνέπειες της ασθένειάς τους. Η ψυχολογική εξέλιξη του ογκολογικού ασθενούς είναι κάτι που συνεχίζεται ανεξάρτητα από την εξέλιξη της νόσου αφού ο ασθενής με καρκίνο δεν είναι ο καρκίνος του.
12.20 – 12.30: ερωτήματα – σχόλια
12.30 – 12.50: «Ο καρκίνος ως λανθάνον έργο τέχνης»
Φώτης Καγγελάρης
Διδάκτωρ Ψυχοπαθολογίας, Συγγραφέας
Τα ιερογλυφικά της Τέχνης και του Καρκίνου είναι οι μηχανισμοί εξόδου του πλεονάσματος ενός μη μεταβολισμένου σε λόγο σώματος. Ο Καρκίνος είναι η ύστατη προσπάθεια διατήρησης ενός πρωτογενούς ναρκισσισμού που «προτιμά» να πεθάνει τον φέροντα οργανισμό από την παράδοση του στο σημαίνον ή τον συμβιβασμό του ως έργου τέχνης.
12.50 – 13.00: ερωτήματα – σχόλια
13.00 – 13.30: συζήτηση
13.30 – 14.30: διάλειμμα για φαγητό
Ενότητα ΙΙ: Εμπειρία και σωματικότητα
Προεδρία: Τέση Λαζαράτου
Ψυχοθεραπεύτρια Υπεύθυνη Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας και Εκπαίδευσης του Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ»
14.30 – 14.50: «Το βίωμα του σώματος»
Νικηφόρος Αγγελόπουλος
Ομότιμος Καθηγητής Ψυχιατρικής Επιστημονικός Υπεύθυνος Τμήματος Ενηλίκων Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ»
Το σώμα, εφόσον απαντάται στον χώρο και στον χρόνο και οι κινήσεις του υπακούουν στην αιτιότητα είναι φυσικό φαινόμενο. Όμως το σώμα του ο άνθρωπος δεν το γνωρίζει μόνο έξωθεν, ως «παράσταση» και φαινόμενο μέσω του χώρου, του χρόνου και της αιτιότητας, αλλά επιπλέον το βιώνει άμεσα και εσωτερικά και έτσι συναισθάνεται ότι υπάρχει πέρα από τη φυσική υπόστασή του. Σε αυτό το «σκοτεινό» και ασαφές σωματικό βίωμα αποκαλύπτεται η άδηλη ουσία του εαυτού, η οποία εν-σαρκώνεται στο αισθητό σώμα, στα όργανα, στις λειτουργίες και στις κινήσεις του. Το βιολογικό σώμα εγγράφεται σε όλα τα συστήματα που οικοδομούν τη ζωή και την ενότητα του ανθρώπινου οργανισμού και αυτή η πολλαπλότητα καθιστά έγκυρα όλα τα δυνατά ερμηνευτικά μοντέλα. Αναφορικά με τον ψυχισμό, το σώμα βρίσκεται στην «προνομιούχο» θέση να είναι, ταυτόχρονα, μέρος της εξωτερικής πραγματικότητας αλλά και πηγή της ψυχικής πραγματικότητας. Γι’ αυτό και εμπλέκεται σε όλο το φάσμα της ψυχοπαθολογίας,από την υστερία μέχρι το παραλήρημα.
Το σώμα έχει κεντρική θέση στην υποκειμενικότητα. Η συνείδηση του Εαυτού εκφράζεται με την ικανότητα διάκρισής του από τον Άλλον, τους Άλλους ή τα Άλλα. Η συνείδηση του Εαυτού περιλαμβάνει την ικανότητα ιδιοποίησης της αυτουργίας των σκέψεων και των πράξεών του. Στο «σώμα-αντικείμενο» αντιπαραβάλλεται το «βιούμενο σώμα».
Προς χάριν μιας σταθερής ορολογίας, τα φαινόμενα της εμπειρίας του σώματος συνοψίζονται στον όρο «εικόνα του σώματος» και οι διαφορετικές ψυχολογικές της όψεις περιλαμβάνουν στοιχεία:
- Αντιληπτικά: που αφορούν το σχήμα του σώματος την εικόνα του, ιδιαιτέρως την αντίληψη του μεγέθους του σώματος.
- Γνωσιακά: που αφορούν την έννοια του σώματοςη οποία περιλαμβάνει σκέψεις, πίστεις, και γνώσεις που έχει το άτομο σχετικώς με το σώμα του.
- Συναισθηματικά: που αφορούν την κάθεξη του σώματος, κυρίως την ικανοποίηση που προσλαμβάνει το άτομο από το σώμα του.
Στις ψυχοπαθολογικές διαταραχές της εικόνας του σώματος μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται το σημείο του καθρέφτη, συμπτώματα αποχωρισμού από το σώμα, δυσφορία για το κατέχειν αυτό το σώμα, αισθήματα αποσύνθεσης, αποδόμησης ή κατακερματισμού του, ή αίσθηση ότι έχει κοπεί το σώμα στα δύο. Συχνές είναι οι σκέψεις και διαθέσεις ως προς το σώμα, καθώς και ποικίλες παθολογικές αισθήσεις από τα αισθητήρια. Οι διαταραχές μπορεί ακόμη να αφορούν το σωματικό σχήμα, τη θέση του σώματος και των μελών στον χώρο, τα φαινόμενα της αποπροσωποποίησης και της αποσωματοποίησης. Το αίσθημα αλλαγής του σώματος και κυρίως του προσώπου και της μιμικής του απασχολούν έντονα και συχνά αγχώνουν τους ασθενείς, οι οποίοι συσχετίζουν τη μιμική του προσώπου με τις παραληρητικές ιδέες τους. Η διαταραχή της αντίληψης του μεγέθους του σώματος και το αίσθημα ότι ορισμένα μέλη του είναι ασυνήθιστα μικρά αποτελούν ειδικά συμπτώματα της παθολογίας του σώματος και υποδεικνύουν μια δυσλειτουργία στην επεξεργασία της αισθητηριακής πληροφορίας που δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί. Άλλες ανώμαλες εμπειρίες του σώματος περιλαμβάνουν διαταραχές της πρόσληψης του άλγους, έξω από το σώμα εμπειρίες, την δυσμορφοφοβία, τον αυτοτραυματισμό και τον αυτοακρωτηριασμό.
14.50 – 15.00: ερωτήματα – σχόλια
15.00 – 15.20: «Η ίδια-ετερότητα ως προϋπόθεση θεραπείας»
Μιχάλης Λέφας
Ομοιοπαθητική Ίασις
Η προσέγγιση της ετερότητας αναγκαίος όρος για την κατανόηση του εαυτού μας και κατά συνέπεια για την αναγνώριση της διαφορετικότητας του άλλου.
Η κατηγοριοποίηση (ως αποτέλεσμα του παραμερισμού των ετεροτήτων) και η συνακόλουθη εξομοίωση, ευνοεί κατασταλτικές διαδικασίες. Η άρνηση της ιδιαίτερης εξατομικευμένης προσωπικότητας είναι δυσοίωνος όρος για οιαδήποτε απελευθερωτική διαδικασία.
Η ιδιαιτερότητα του άλλου αποτελεί ικανό όρο για την ανακίνηση της θεραπευτικής διαδικασίας ενός εκάστου. Ο νόμος των ομοίων θεωρεί την ίδιαετερότητα (μέσα σε μία άτμητη ολότητα) ως αναπόσπαστο τμήμα της πορείας προς την ίαση.
15.20 – 15.30: ερωτήματα – σχόλια
15.30 – 15.50: «Το σώμα: Τέχνη και Ιατρική»
Πέπη Ρηγοπούλου
Ομότιμη Καθηγήτρια του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Συγγραφέας, Σκηνοθέτρια
15.50 – 16.10: προβολή βίντεο «Εκδοχές της ενδοσκόπησης»
16.10 – 16.30: «Εικόνα του σώματος και εικαστικές γλώσσες»
Νίκος Σιδέρης
Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής Διδάσκων της Ψυχαναλυτικής Σχολής του Στρασβούργου (E.P.S) Μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ψυχανάλυσης (FEDEPSY) Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ»
Η εικόνα του σώματος, πυρήνας του Φαντασιακού, λειτουργεί και ως επικαθορισμός κάθε γλώσσας, λεκτικής ή μη-λεκτικής.
Η επινόηση νέων εικαστικών διαλέκτων και γλωσσών για την απόδοση μιας ιδιαίτερης εκδοχής της εικόνας του σώματος εικονογραφεί αυτή τη διεργασία, με εύγλωττα παραδείγματα τον Picasso, τον Dali και τη σύγχρονη τέχνη.
16.30 – 17.30: συζήτηση
