Η κυρία Βάσω Παπαδιώτη-Αθανασίου, Συστημική – Οικογενειακή Θεραπεύτρια, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στον Tομέα Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων, παρουσιάζει το πρότυπο Κέντρο Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής στα Ιωάννινα και μιλά στο PsychologyNow.gr για τους αυθεντικούς δεσμούς της ελληνικής οικογένειας και πώς αποτελεί πλεονέκτημα στη μάχη κάθε δυσκολίας, όπως συμβαίνει και σήμερα στη χώρα μας.
- Ως επιστημονικά υπεύθυνη και ιδρύτρια του ΚΕΣΥΘΕΣ θα θέλαμε να μας πείτε για την ιδέα της ίδρυσης του Κέντρου Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής (ΚΕ.ΣΥ.ΘΕ.Σ);
Η ιδέα ξεκίνησε όταν παρατήρησα ότι στα Ιωάννινα, όπου είναι και ο αγαπημένος τόπος όπου ζω, αλλά και σε ολόκληρη την Ήπειρο και την βορειοδυτική Ελλάδα, δεν υπήρχε κάποιο Κέντρο για εκπαίδευση ατόμων από το χώρο της Ψυχικής Υγείας σε μια αναγνωρισμένη Σχολή Ψυχοθεραπείας. Η απουσία ενός τέτοιου Κέντρου ήταν ιδιαίτερα αισθητή για τους απόφοιτους από τον Τομέα Ψυχολογίας του τμήματος Φ.Π.Ψ. στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο οποίο δίδασκα για πολλά χρόνια.
Οι απόφοιτοι του τμήματος αυτού ενώ έκαναν πολλά μαθήματα ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας και οι πιο πολλοί ήθελαν να ασκήσουν κλινικό έργο, δεν είχαν τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν σε μια σχολή ψυχοθεραπείας. Ως ειδικευμένη στον κλινικό χώρο στη συστημική ψυχοθεραπεία, αποφάσισα μαζί με συνεργάτες μου να ιδρύσουμε το ΚΕΣΥΘΕΣ, ένα Κέντρο το οποίο θα προσφέρει ολοκληρωμένη εκπαίδευση, ακαδημαϊκού επιπέδου, σ’ αυτό τον κλάδο ψυχοθεραπείας.
Από τον Ιανουάριο του 2021 το ΚΕΣΥΘΕΣ θα επεκτείνει τις δραστηριότητές του με ένα παράρτημα και στην Αθήνα, με το ίδιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, αλλά και πιο εμπλουτισμένες υπηρεσίες εκεί, πάντα με βάση την Συστημική προσέγγιση.
Ο λόγος για την επέκταση αυτή, είναι το αυξημένο ενδιαφέρον υποψηφίων που ζουν εκτός Ιωαννίνων να συμμετέχουν στο πρόγραμμα, αλλά και οι ανάγκες της αγοράς οι οποίες καθιστούν την συστημική σκέψη ως μια εξέχουσα λύση στα θέματα που προκύπτουν στις σημερινές σχέσεις, επαγγελματικές, προσωπικές, κλπ. Την επιστημονική ευθύνη έχω εγώ για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, αλλά την διοικητική ευθύνη έχει αναλάβει η κόρη μου, Δρ. Κατερίνα Αθανασίου, η οποία ασχολείται και αυτή με την Συστημική Θεραπεία από το 2015.
Έτσι, ήδη συμμετέχουν στην ομάδα μας, εκπαιδευόμενοι από την Αθήνα, ενώ από τον Ιανουάριο του 2021 τα δια ζώσης μαθήματα θα πραγματοποιούνται εκεί, με την υποστήριξη έμπειρων συνεργατών μας.
- Τι είναι Συστημική – Οικογενειακή Θεραπεία και σε τι διαφέρει από άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις;
Είναι μια σχολή ψυχοθεραπείας η οποία αναπτύχθηκε μετά το 1950 περίπου. Η συστημική – οικογενειακή θεραπεία αντιμετωπίζει τα ψυχολογικά προβλήματα του ατόμου όχι μόνο ως ατομική του υπόθεση, αλλά μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο ζει. Δίνει έμφαση στις σχέσεις και στη δυναμική του πλαισίου που επηρεάζουν την όλη συμπεριφορά του ατόμου.
Ως εκ τούτου ακόμα και στην ατομική θεραπεία διερευνά τη σχέση του ατόμου με τους σημαντικούς άλλους, το χώρο εργασίας, όπως και το αξιακό του σύστημα - τα πρέπει - που έχει διαμορφώσει για τη ζωή του και τις σχέσεις του, τα όποια συνδέονται με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Επίσης, η συστημική θεραπεία πέρα του ότι είναι ένας κλάδος ψυχοθεραπείας, είναι και ένας ευρύτερος τρόπος σκέψης και προσέγγισης της γνώσης, μια επιστημολογική προσέγγιση, η οποία μπαίνει σε πάρα πολλές επιστήμες, όπως την κοινωνιολογία, την οικονομία, την ιατρική, την περιβαλλοντολογία κ.α.
- Πώς έχει εξελιχθεί η οικογενειακή θεραπεία σήμερα;
Μια από τις βασικές αρχές της οικογενειακής θεραπείας είναι η εξέλιξη. Η οικογενειακή θεραπεία αφότου διαμορφώθηκε, ακολούθησε και συνεχίζει να ακολουθεί μια εξελικτική πορεία αξιοποιώντας τα αποτελέσματα από την κλινική εφαρμογή, όπως και από νέες θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές στον ευρύτερο επιστημονικό χώρο.
Για παράδειγμα, τελευταία έχει εντάξει στη θεραπευτική προσέγγιση τη θεωρία δεσμού και τα νέα δεδομένα από το χώρο της νευροφυσιολογίας. Όλες αυτές οι νεότερες προσεγγίσεις αξιοποιούνται στην εφαρμογή της οικογενειακής θεραπείας.
- Πείτε μας λίγα λόγια για το Κέντρο Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής (ΚΕΣΥΘΕΣ).
Το ΚΕΣΥΘΕΣ είναι ένα κέντρο το οποία προσφέρει:
- ολοκληρωμένη εκπαίδευση και δίπλωμα στην συστημική οικογενειακή θεραπεία
- ψυχολογική και συμβουλευτική υποστήριξη σε άτομα, ζευγάρια, οικογένειες, εργαζόμενους και επιχειρήσεις
- οργανώνει σεμινάρια για ειδικούς ψυχικής υγείας, επιχειρήσεις, εργαζόμενους, φοιτητές και το ευρύτερο κοινό.
Η βασική προσέγγιση που ακλουθούμε στο κέντρο είναι η συστημική.
- Ποιοι έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και πώς αυτό βοηθά στη μετέπειτα επαγγελματική τους πορεία;
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας και Ανθρωπιστικών Σπουδών (ψυχολόγους, ψυχιάτρους, κοινωνικούς λειτουργούς, κοινωνιολόγους, αποφοίτους ΦΠΨ), όπως και σε εργαζόμενους σε άλλους κλάδους που το αντικείμενο εργασίας τους απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες επικοινωνίας στην ανθρώπινη συμπεριφορά (γιατροί, νοσηλευτές, εκπαιδευτικοί, δικηγόροι, στελέχη επιχειρήσεων, κ.ά.) που επιθυμούν να εξειδικευτούν στην Οικογενειακή Θεραπεία και να αποκτήσουν δεξιότητες παρέμβασης και τεχνικές σύμφωνα με την συστημική σκέψη.
Το πρόγραμμα που υλοποιεί το Κε.Συ.Θε.Σ. έχει αναγνώριση και πιστοποίηση από την EFTA-TIC (Επιμελητήριο Κέντρων Εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Οικογενειακής Θεραπείας) και οι απόφοιτοι του Τετραετούς προγράμματος εγγράφονται ως μέλη της αναγνωρισμένης αυτής εταιρίας.
Ειδικότερα, οι απόφοιτοι του 4ετούς προγράμματος λαμβάνουν τον τίτλο του Συστημικού Οικογενειακού Θεραπευτή/Συμβούλου με αναγνώριση από:
- την Ευρωπαϊκή Ένωση Οικογενειακής Θεραπείας (EFTA – European FamilyTherapy Association) και αντίστοιχο δίπλωμα,
- την Ελληνική Εταιρία Συμβουλευτικής (ΕΕΣ) και την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή, Ευρωπαϊκή Εταιρία Συμβουλευτικής (European Association Counselling).
- Άλλες ελληνικές Συστημικές Εταιρίες.
- Θα μας συστήσετε τα μέλη και τους συνεργάτες του Κε.Συ.Θε.Σ;
Την Διοικητική ευθύνη και Γενική Διεύθυνση του κέντρου έχει αναλάβει πλέον η κόρη μου, Κατερίνα Αθανασίου, η οποία είναι και η ίδια Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια με εξειδίκευση στην Συστημική Συμβουλευτική σε εργασιακό περιβάλλον. Το κέντρο πλαισιώνεται από άλλα μέλη, ενώ άλλοι εκπαιδευτές και συνεργάτες του Κε.Συ.Θε.Σ είναι άτομα με πολυετή εμπειρία στο χώρο της συστημικής οικογενειακής θεραπείας και με αντίστοιχο ακαδημαϊκό έργο. Αναφέρουμε μερικούς από αυτούς:
- Γκαντώνα Γεωργία, Msc, Phd Ψυχολόγος, Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεύτρια
- Γιώτσα Άρτεμις, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεύτρια
- Μπεθυμούτη Ηλέκτρα, Msc, Phd Ψυχολόγος, Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεύτρια και Εκπαιδεύτρια
- Τραχανά Σπυριδούλα, Ψυχολόγος ΑΠΘ, ειδ. Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεύτρια
- Τσίτου Ελευθερία, Msc, Ψυχοπαιδαγωγός, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, ειδικ. Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεύτρια
- Τσάκωνα Ελένη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, MSc Κοινωνικής Ψυχιατρικής – Παιδοψυχιατρικής, Οικογενειακή-Συστημική Θεραπεύτρια
- Ζήνδρος Ιωάννης, MSc Ψυχολόγος, Κλινικός Συντονιστής Οικοτροφείο “Νέα Αρχή”, Οικογενειακός-Συστημικός Θεραπευτής
- Αθανασίου Κατερίνα (MΑ, PhD)/ Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεύτρια, NLP Practitioner.
Στο Κέντρο διδάσκουν επίσης καλεσμένοι ομιλητές με ειδίκευση σε συγκεκριμένες σχολές οικογενειακής θεραπείας.
- Γνωρίζοντας το σημαντικό έργο σας στην Οικογενειακή θεραπεία και με την έκδοση δύο σημαντικών βιβλίων για αυτήν, θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τα βιβλία αυτά. Ποια στάθηκε η αφορμή για την αφετηρία της συγγραφικής σας δραστηριότητας;
Το πρώτο βιβλίο που έγραψα «Οικογένεια και Όρια – Συστημική προσέγγιση» είναι από τα πρώτα βιβλία που κυκλοφόρησαν για τη συστημική οικογενειακή θεραπεία στην Ελλάδα. Το είχα ξεκινήσει όταν άρχισα να διδάσκω το μάθημα «Σχολές Οικογενειακής Θεραπείας», σαν επιλεγόμενο μάθημα στους φοιτητές του τομέα Ψυχολογίας στο Φ.Π.Ψ. στο Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Αποτελεί θα λέγαμε μια εισαγωγή στη Συστημική Οικογενειακή θεραπεία όπου αναφέρονται: η γένεση της συστημικής θεραπείας, οι θεμελιωτές της, οι βασικές αρχές και πως αυτές εφαρμόζονται στο χώρο της οικογένειας. Κυκλοφορεί σε νεότερη έκδοση από τις εκδόσεις Τόπος.
Το δεύτερο βιβλίο, «Σχολές Οικογενειακής Θεραπείας», είχε επίσης ξεκινήσει να γράφεται με τη μορφή σημειώσεων για τις παραδόσεις μου στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Το ολοκλήρωσα μετά την παρακολούθηση του προγράμματος στο Πανεπιστήμιο του North Colorado University της Αμερικής, στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Marriage and Family Therapy», σε συνεργασία με τη Λία Σοφτά-Nall.
Αρχικά ήμασταν εμείς οι βασικοί συγγραφείς και στην επανέκδοση αυτού του βιβλίου είχαν δημιουργηθεί και νεότερες σχολές στον κλάδο της οικογενειακής θεραπείας στην Ελλάδα από νεότερους ερευνητές και θεραπευτές. Θεωρήσαμε έτσι ότι θα ήταν σωστό να γράψουν και οι εκπρόσωποι κάθε σχολής για το δικό τους αντικείμενο, κι έτσι εμείς έχουμε την επιμέλεια. Βέβαια τα περισσότερα κεφάλαια είναι δικά μας.
- Ποια είναι η εικόνα που έχετε για τη σύγχρονη Ελληνική οικογένεια; Υπάρχουν διαφορές και ομοιότητες με την παραδοσιακή οικογένεια;
Ασφαλώς και υπάρχει συνέχεια στην οικογένεια. Όπως αναφέρω και στο πρώτο μου βιβλίο για τον ορισμό της οικογένειας, η έρευνα έχει δείξει ότι και οι πρωτόγονοι λαοί και σε όλους τους πολιτισμούς υπήρχε μια μορφή οικογένειας. Στην πορεία η οικογένεια όπως και όλα τα ζωντανά συστήματα εξελίχτηκε, άλλαξε.
Ο γάμος και η οικογένεια από κοινωνική επιταγή έγινε ατομική επιλογή και οι άνθρωποι σήμερα επιλέγουν να είναι μαζί για να έχουν συντροφικότητα, υποστήριξη και μια ουσιαστική επικοινωνία. Όταν δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες αυτές, διαλύεται και δημιουργούνται νέοι δεσμοί. Για το λόγο αυτό έχουμε και πολλούς τύπους οικογενειών και οικογενειακών σχέσεων σήμερα.
- Η πανδημία του κορωνοϊού είναι πλέον μια πραγματικότητα που έχει επηρεάσει, και συνεχίζει να επηρεάζει, σε μεγάλο βαθμό όλες τις πτυχές της ανθρώπινης υπόστασης. Πώς πιστεύετε ότι επηρέασε τη δομή της οικογένειας στη χώρα μας;
Ένα κεφάλαιο στο βιβλίο σχολές οικογενειακής θεραπείας αναφέρεται στην εξέλιξη της Ελληνικής Οικογένειας και τις επιπτώσεις που είχε η πρόσφατη οικονομική κρίση μετά το 2008 στην Ελληνική κοινωνία και οικογένεια και τον τρόπο που η οικογένεια αντιμετώπισε αυτή την κρίση. Θα έλεγα πως με κάπως παρόμοιο τρόπο η ελληνική οικογένεια αντιμετωπίζει και τη σημερινή κρίση από την πανδημία.
Επιγραμματικά να πω ότι ανέκαθεν αυτό που χαρακτηρίζει την ελληνική οικογένεια είναι η αλληλοϋποστήριξη που υπάρχει μεταξύ των μελών και των γενεών της οικογένειας, όπως και των φίλων και μελών της κοινότητας. Αυτό είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την αντιμετώπιση των δυσκολιών το οποίο ενεργοποιείται άμεσα σε περιόδους κρίσεων.
Επίσης, θα έλεγα ότι είμαστε ένας αισιόδοξος και πολύ κοινωνικός λαός και αυτό εξασφαλίζει μια ελπίδα, μια αισιοδοξία ότι θα ξεπεραστεί το πρόβλημα, θα αντιμετωπιστεί και θα είναι καλύτερα τα πράγματα στο μέλλον. Και όπως μας λέει ο Steve DeShazer, ένας σημαντικός οικογενειακός θεραπευτής, όταν ελπίζεις και ονειρεύεσαι, βρίσκεις τρόπους να κάνεις πράξη τα όνειρά σου.
- Ποια είναι τα επαγγελματικά σχέδια σας για το ΚΕΣΥΘΕΣ τη χρονιά που έρχεται;
Σαν Συστημικοί θεραπευτές θεωρούμε ότι ο συστημικός τρόπος σκέψης μας βοηθάει να είμαστε καλύτερα με τον εαυτό μας αλλά και με τους άλλους, «μας ωριμάζει» σαν ανθρώπους. Ιδιαίτερα σήμερα, την εποχή της παγκοσμιοποίησης, μας βοηθάει να αναλάβουμε την ευθύνη μας σαν άτομα και ως λαοί για την επιβίωση και το ευ ζην του πλανήτη γη και των ανθρώπων που φιλοξενεί.
Ως εκ τούτου μια φιλοδοξία δική μου και των συνεργατών μου είναι να μπορέσουμε αυτό τον τρόπο σκέψης και τη συστημική γνώση να τη διαδώσουμε σε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο. Αυτός ήταν και ένας από τους βασικούς στόχους που ξεκίνησα αυτό το κέντρο στα Ιωάννινα και τώρα επεκτείνεται στην Αθήνα.
Βέβαια πρωταρχικός μας στόχος είναι να εκπαιδεύσουμε με επάρκεια άτομα από το χώρο της ψυχικής υγείας, τα οποία είτε τώρα ξεκινούν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, είτε εργάζονται ήδη στο χώρο αυτό.
Να μπορούμε να τους βοηθήσουμε να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους, να τους εφοδιάσουμε με γνώσεις, με τεχνικές, και με τρόπο αντίληψης των πραγμάτων και στάση ζωής που οι ίδιοι θα αποκτήσουν για να είναι πιο αποτελεσματικοί, είτε ως θεραπευτές είτε γενικά στο χώρο εργασίας τους. Αυτή είναι η δική μου φιλοδοξία και των συνεργατών μου και με βάση τα ως τώρα αποτελέσματα πιστεύω ότι το πετυχαίνουμε.
Στόχος μας φέτος, δεδομένης της κατάστασης είναι να προσφέρουμε διαδικτυακά σεμινάρια ενημέρωσης και εκπαίδευσης τόσο για υποστήριξη σε ειδικούς ψυχικής υγείας, όσο και στο ευρύτερο κοινό. Ετοιμάζουμε μια σειρά από νέα σεμινάρια και προγράμματα, πάντα με άξονα την Συστημική Σκέψη, τα οποία θα ανακοινώσουμε σύντομα.
Οι φωτογραφίες είναι από τον χώρο του ΚΕΣΥΘΕΣ στα Ιωάννινα. Ο χώρος διαμορφώνεται ανάλογα με τις Οδηγίες Προστασίας του Πολίτη.
Σύντομο βιογραφικό της κυρίας Βάσω Παπαδιώτη-Αθανασίου:
Συστημική – Οικογενειακή Θεραπεύτρια, τ. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στον Τομέα Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Επιστημονική Υπεύθυνη του ΚεΣυΘεΣ.
Από το 2010, μετά την παραίτησή της από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, επιστημονική υπεύθυνη στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Συστημική – Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία της Εταιρίας Συστημικής Θεραπείας και Παρέμβασης σε άτομα, οικογένειες και ευρύτερα Συστήματα (ΕΣΥΘΕΠΑΣ) στο παράρτημα Ιωαννίνων, και στο Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Εκπαίδευσης (ΚΕΣΥΕΚ) στα Ιωάννινα. Από τον Αύγουστο του 2015, έχει υπό την εποπτεία της το Κέντρο Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής (Κε.Συ.Θε.Σ.) (www.kesythes.gr, kesythes@gmail.com), στο οποίο γίνεται εκπαίδευση ατόμων από τον χώρο ψυχικής υγείας στη συστημική – οικογενειακή θεραπεία, παρέχεται ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλευτική σε άτομα, ζευγάρια και οικογένειες και οργανώνονται σεμινάρια. Επίσης, από τον Οκτώβριο του 2015 Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Δείτε περισσότερα για την κυρία Παπαδιώτη-Αθανασίου εδώ.
