Λίγες μέρες έχουν περάσει από τον θάνατο του Nelson Mandela και ήδη από τις πρώτες ώρες δεκάδες αφιερώματα έχουν δημοσιευτεί στην μνήμη του, τα οποία ποικίλουν και συμπεριλαμβάνουν από κοινότυπα μηνύματα μέχρι ξεχωριστά, που διακρίνονται για την ευαισθησία τους και την συγκίνηση που προκαλούν.
Ενώ οι περισσότεροι θα τον θυμούνται για τις αντιξοότητες που κατάφερε να υπερβεί στη ζωή του, οι ψυχολόγοι έχουν έναν επιπλέον λόγο για να τον θυμούνται. Ο Nelson Mandela θα μείνει στην ιστορία ως ο άνθρωπος ο οποίος ενδεχομένως κατάφερε να φτάσει στο αποκορύφωμα της ψυχικής ικανότητας του ατόμου – ένας όρος που ο ψυχολόγος Abraham Maslow αναφέρει στη δεκαετία του 1940 ως «αυτό- πραγμάτωση».
Σύμφωνα με τη θεωρία του Maslow, οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν μια σειρά από προκλήσεις στη ζωή, από τις πιο βασικές ανάγκες, όπως το φαγητό και ο ύπνος μέχρι την ασφάλεια, την αγάπη, την αυτοεκτίμηση και την «αυτο-πραγμάτωση». Μόνο όταν οι συνθήκες και η συμπεριφορά ενός ατόμου του έχουν επιτρέψει να περάσει και να ανέβει ένα χαμηλότερο επίπεδο μπορεί να περάσει σε ένα υψηλότερο. Για τον Maslow και τη γενιά των ανθρωπιστικών ψυχολόγων που ακολούθησαν τα βήματά του, το άτομο που φτάνει στην «αυτό-πραγμάτωση» θεωρείται εκείνο που καταφέρνει να υπερβεί όλα τα χαμηλότερα επίπεδα αναγκών προκειμένου να φτάσει σε μια κατάσταση πλήρους προσωπικής και πνευματικής ολοκλήρωσης.
Οι περισσότεροι από εμάς δεν καταφέρνουμε να φτάσουμε ποτέ στην κορυφή της πυραμίδας του Maslow – αντίθετα, περνάμε τη ζωή μας αγωνιζόμενοι στα χαμηλότερα επίπεδα, αναζητώντας αγάπη, χρήματα, κοινωνική καταξίωση. Aν είμαστε λιγότερο τυχεροί την περνάμε αγωνιζόμενοι για την επιβίωσή μας και μόνο. Η κορυφή της πυραμίδας είναι μια προνομιακή και ταυτόχρονα μοναχική θέση, κάτι το οποίο όμως δεν ενοχλεί το άτομο το οποίο έχει φτάσει στο επίπεδο της «αυτο-πραγμάτωσης». Αυτοί οι λίγοι τυχεροί θεωρούνται ως ''ημίθεοι'' σε ψυχολογικό επίπεδο: αισθάνονται ασφαλείς σε όλα τα χαμηλότερα επίπεδα ενώ είναι ταυτόχρονα συμπονετικοί, δημιουργικοί, έχουν πλήρη έλεγχο των παρορμήσεών τους, είναι εξοικειωμένοι με τη μοναξιά, βρίσκονται σε κοινωνική αρμονία, είναι φυσικά ενδυναμωμένοι, βρίσκονται πέρα της ανάγκης έγκρισης των τρίτων προσώπων για οποιαδήποτε απόφασή τους και έχουν πλήρη επίγνωση των σκέψεών και του ευρύτερου κόσμου. Επιπλέον, όπως κατάφερε ο Μandela, κατά τη διάρκεια που βρισκόταν μέσα στη φυλακή, το άτομο που έχει φτάσει στην «αυτό-πραγμάτωση» έχει την ικανότητα να βρίσκει νόημα και σκοπό στη ζωή, ακόμη και υπό τις πιο αντίξοες συνθήκες.
Ο Mandela δεν είναι η μόνη επώνυμη προσωπικότητα που θεωρείται ότι έχει καταφέρει να φτάσει στην «αυτο-πραγμάτωση». Άλλα παραδείγματα αποτελούν ο Gandhi, ο Beethoven, η Μητέρα Τερέζα και η Eleanor Roosevelt. Μέχρι πρότινος όμως ο Mandela θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα από τα ελάχιστα εξέχοντα πρόσωπα ακόμα εν ζωή.
Η θεωρία του Maslow είναι αρκετά ενδιαφέρουσα, ωστόσο τίθεται το ερώτημα για το εάν μπορεί θεωρηθεί επιστημονικά έγκυρη. Με το πέρασμα των χρόνων, η θεωρία της «ιεράρχησης των αναγκών», συνάντησε σταθερά μια κριτική καθώς χαρακτηρίστηκε ως ένας λανθασμένος συνδυασμός επιστήμης και ηθικής, κοινωνικά και πολιτισμικά προκατειλημμένη, μεροληπτική και ελιτίστικη. Μια εξέχουσα κριτική που διατυπώθηκε τη δεκαετία του 1970, κατέληξε στο ότι υπήρχε μικρή εμπειρική απόδειξη για μια τέτοια ιεράρχηση, παρά την άφθονη ένδειξη σχετικά με το πως κινητοποιούμαστε από κίνητρα που αφορούν την επιβίωση, την αναπαραγωγή και την κοινωνική θέση.
Ακόμη και οι ψυχολόγοι που αναγνωρίζουν την αξία της θεωρίας, έχουν συνειδητοποιήσει ότι η σύγχρονη κατανόηση της βιολογίας απαιτεί μια ανακαίνιση και μια αναδόμηση της πυραμίδας του Maslow, που όμως να μην συμπεριλαμβάνει την «αυτό- πραγμάτωση». Όπως ο Roosevelt ή ο Gandhi, ο Mandela δεν μπορούσε να ξεπεράσει τα θεμελιώδη όρια της νευροβιολογίας. Η ‘‘υψηλού επιπέδου’’ νευρωνική διαδικασία, είναι αόρατη στη συνείδηση μας και απορρέει από παρορμήσεις οι οποίες είναι πέραν του συνειδητού μας ελέγχου. Η πυραμίδα των αναγκών, αν υπάρχει, θα πρέπει να είναι περισσότερο διαδραστική και περίπλοκη από ότι πρότεινε ο Maslow.
Όποια και να είναι η αλήθεια για την ιεραρχία του Maslow, o θάνατος του Mandela θα δώσει σε πολλούς ψυχολόγους μια χρονική παύση προκειμένου να αναρωτηθούν αν ήταν πραγματικά- όπως πολλοί υποστηρίζουν- μια ζωντανή ένδειξη ψυχολογικής αρτιότητας.
Πηγή: guardian.com
Απόδοση - Επιμέλεια: Psychologynow.gr
