Μία συνέντευξη για την απήχηση της συστημικής προσέγγισης στις ανθρώπινες σχέσεις, στην οικογένεια και στα κοινωνικά συστήματα.
Το 'Λόγω Ψυχής'- Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Έρευνας στη Συστημική Ψυχοθεραπεία συστάθηκε το 2011 από τους Γιώργο Καλαρρύτη, MMedSci, Τσαμπίκα Μπαφίτη, MSc, PhD και Αθηνά Ανδρουτσοπούλου, PhD, ψυχολόγους και συστημικούς ψυχοθεραπευτές, με μακρόχρονη εμπειρία στην εκπαίδευση και εποπτεία επαγγελματιών ψυχικής υγείας.
H συνέντευξη δόθηκε από την Τσαμπίκα Μπαφίτη MSc, PhD, EuroPsy, ECP, Κλινική & Σχολική Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, Επιστημονικά Συν-υπεύθυνη του Λόγω Ψυχής-Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Έρευνας στη Συστημική Ψυχοθεραπεία η οποία μας εισάγει στη συστημική προσέγγιση, η οποία αρχικά ταυτιζόταν με την οικογενειακή θεραπεία και τις οικογενειακές συνεδρίες. Σήμερα αποτελεί ένα εργαλείο για την αντιμετώπιση κάθε είδους ψυχολογικών δυσκολιών ή δυσκολιών στις σχέσεις μέσω ατομικών, ομαδικών και οικογενειακών συνεδριών.
1. Πώς ακριβώς ορίζεται η έννοια του συστήματος; Ποια είναι τα κυρίαρχα συστήματα στη ζωή ενός ανθρώπου και πώς τον επηρεάζουν;
Σύστημα ορίζουμε κάθε σύνολο αντικειμένων ή ανθρώπων που συνδέονται με κάποια σχέση. Τα συστήματα στα οποία εμπλέκεται ένας άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του είναι απειράριθμα, όμως τα σημαντικότερα είναι η οικογένεια, οι συγγενείς, οι φίλοι, το πολιτισμικό πλαίσιο, το δίκτυο των ανθρώπων που επικοινωνεί, το επαγγελματικό του πλαίσιο, το σύστημα των θρησκευτικών, ακαδημαϊκών και άλλων ενδιαφερόντων, το έθνος του κ.ά.
Η ουσιώδης παράμετρος στο σύστημα είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των στοιχείων/μελών που το απαρτίζουν. Για παράδειγμα ο άνθρωπος ορίζεται ως βιοψυχοκοινωνικό σύστημα που αλληλεπιδρά (επηρεάζει και επηρεάζεται) με όλα τα στοιχεία των προαναφερθέντων συστημάτων. Οπότε η ψυχοσωματική του λειτουργία και υγεία είναι αλληλένδετη με τα σημαντικότερα συστήματα που αλληλεπιδρά.
H βιοφυσιολογική λειτουργία και ισορροπία του οργανισμού, ο τρόπος που αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, οι συναισθηματικές του αντιδράσεις, ο τρόπος επικοινωνίας, τα ενδιαφέροντα, το μοτίβο συσχέτισης και πολλά άλλα στοιχεία φαίνεται να επηρεάζονται και με την σειρά τους να επιδρούν στα βασικότερα συστήματα όπου εμπλέκεται ο άνθρωπος, που σε πρώιμο στάδιο είναι η γονεϊκή οικογένεια, μετά οι συνομήλικοι, οι δάσκαλοι, οι ερωτικοί σύντροφοι, οι συνάδελφοι κ.ο.κ.
2. Ποιες είναι οι βασικές αρχές της συστημικής θεωρίας και της συστημικής θεραπείας;
Η συστημική προσέγγιση, που αρχικά ταυτιζόταν με την οικογενειακή θεραπεία και τις οικογενειακές συνεδρίες, αποτελεί σήμερα ένα εργαλείο για την αντιμετώπιση κάθε είδους ψυχολογικών δυσκολιών ή δυσκολιών στις σχέσεις, μέσω ατομικών, ομαδικών και οικογενειακών συνεδριών.
Οι σύγχρονοι συστημικοί θεραπευτές δίνουν έμφαση τόσο στο νοητικό όσο και στο συγκινησιακό μέρος της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Με τη συμβολή των ερευνητών, έχουν αντιληφθεί ότι η θεραπευτική σχέση είναι ο σημαντικότερος παράγοντας αλλαγής, μετά το προσωπικό κίνητρο. Δείχνουν μεγάλο σεβασμό στους ανθρώπους, αναγνωρίζουν τις δυνατότητες τους και ενθαρρύνουν τα υγιή τους κομμάτια να αναπτυχθούν, δίνοντας μικρότερη έμφαση στις δυσκολίες και τη ‘δυσλειτουργία’ τους. Επίσης, χωρίς να παραγνωρίζουν τη σημασία των παροντικών οικογενειακών σχέσεων, στρέφουν το βλέμμα τους και στα πρώιμα παιδικά βιώματα, προσπαθώντας να κατανοήσουν πώς αναπτύχθηκε η κάθε ξεχωριστή προσωπικότητα.
Παράλληλα, δίνουν σημασία στις επιρροές του κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος ως καθοριστικούς παράγοντες κατασκευής νοημάτων άρα και προβλημάτων. Υιοθετούν την άποψη ότι οι άνθρωποι κατασκευάζουν τις αλήθειες τους μέσα από τη γλώσσα και ότι προσπαθούν να δώσουν νόημα στις εμπειρίες τους μέσα από τις αφηγήσεις τους. Για το λόγο αυτό ακούν πολύ προσεκτικά τόσο το τι λένε οι άνθρωποι όσο και το πώς μιλούν για αυτό που τους απασχολεί.
3. Πότε έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της η συστημική προσέγγιση και ποια ήταν η ανάγκη δημιουργίας;
Η συστημική προσέγγιση αναπτύχθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950, αρχικά για να προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο στην θεραπεία με οικογένειες. Την εποχή εκείνη η ριζοσπαστική οπτική της μετατόπισε το κέντρο βάρους από το άτομο στις σχέσεις. Τα συμπτώματα έπαψαν να θεωρούνται «ατομικές υποθέσεις» και άρχισαν να θεωρούνται «υποθέσεις της οικογένειας». Η ανάγκη που ώθησε σε αυτή την μετατόπιση οπτικής αφορούσε τους περιορισμούς που αντιμετώπιζε η θεραπευτική διαδικασία όταν η παθολογία ή το σύμπτωμα εστιαζόταν αποκλειστικά στο άτομο. Από τότε έως σήμερα η συστημική οπτική αξιοποιήθηκε και αξιοποιείται πολλαπλώς για να συνδυάσει και να συνθέσει ιδέες από άλλες θεωρίες και θεραπευτικές προσεγγίσεις, φιλοσοφικά ρεύματα και σύγχρονα ερευνητικά ευρήματα.
4. Η οικογένεια γνωρίζουμε ότι είναι το βασικό και πρωταρχικό ανθρώπινο σύστημα. Οι αξίες και οι σχέσεις μέσα σε αυτό διαμορφώνουν τις στάσεις των παιδιών που στη συνέχεια γίνονται ενήλικες. Πόσο ισχυρές είναι αυτές οι αξίες; Μπορούν να αλλάξουν στην πορεία της ενήλικης ζωής και αν ναι, πώς γίνεται αυτό;
Οι πρώιμες εμπειρίες στην οικογένεια αποτυπώνονται στα νευρωνικά μας κυκλώματα καθώς μέσα από απειράριθμες αλληλεπιδράσεις διαμορφώνουμε μοτίβα συναισθηματικής συνδιαλλαγής με τους ανθρώπους, την αίσθηση για τον εαυτό μας και την αντίληψή μας για τον κόσμο. Οι σημαντικότερες εγγραφές αφορούν εμπειρίες σωματικής επαφής, έκφρασης των συναισθημάτων, ιδιαιτέρως των δυσάρεστων όπως η λύπη, ο θυμός, ο φόβος και εμπειρίες επικοινωνίας, που περιλαμβάνουν τόσο το περιεχόμενο όσο και το ύφος των ιστοριών που επιλέγουν να μοιράζονται τα μέλη της οικογένειας. Αυτές οι εγγραφές στον εγκέφαλο ενεργοποιούνται εν πολλοίς ασυνείδητα, με αποτέλεσμα πράγματι να αντιδρούμε σε γεγονότα του παρόντος με αντιλήψεις και συναισθήματα που πηγάζουν από την οικογενειακή μας ιστορία.
Όσο περισσότερο συνειδητοποιούμε τις επιρροές αυτές και ζούμε επανορθωτικές εμπειρίες στα πλαίσια σχέσεων (συντροφικών, ψυχοθεραπείας, κ.ά.), δημιουργούμε νέες πιο ευέλικτες νευρωνικές συνάψεις και η συμπεριφορά μας γίνεται πιο ευέλικτη και λειτουργική γιατί συντονίζεται με τα παρόντα ερεθίσματα και όχι τις παλιές εγγραφές.
5. Ο άνθρωπος είναι μέρος ενός συστήματος στο οποίο επιδρά και επηρεάζεται, μία αμφίδρομη σχέση αλληλοεπίδρασης. Επομένως, θα λέγατε ότι η προσωπικότητά του είναι αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων και όχι της δικής του ελεύθερης επιλογής; Μπορεί ποτέ να απαγκιστρωθεί από τις σχέσεις και να ορίσει τη ζωή του πέρα από αυτές;
Πράγματι οι οικογενειακές σχέσεις είναι σχέσεις αλληλεπίδρασης και το παιδί συμβάλλει σε αυτές με τα ιδιοσυγκρασιακά του στοιχεία. Ωστόσο η έκφραση ή η καταστολή πολλών από τα ιδιοσυγκρασιακά αυτά στοιχεία επηρεάζεται από τη σχέση με τους φροντιστές του. Όσο η έρευνα εξελίσσεται διαπιστώνουμε ότι πολλά από τα στοιχεία που θεωρούσαμε στο παρελθόν ιδιοσυγκρασιακά μάλλον αναπτύσσονται μέσω της επαφής με τους σημαντικούς άλλους. Όσο για την ελευθερία της βούλησης, φαίνεται ότι όσο πιο συναισθηματικά άκαμπτες, στερητικές ή/και τραυματικές είναι οι συνθήκες που μεγαλώνει ένα παιδί τόσο πιο άκαμπτο και δυσπροσαρμοστικό στις αλλαγές θα γίνει μεγαλώνοντας. Αυτό συμβαίνει γιατί νιώθει απειλή να αλλάξει τις στρατηγικές που υιοθέτησε από νωρίς για να αντέξει και να διαχειριστεί πολύ επώδυνες εμπειρίες. Αντίθετα, παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς που είναι φροντιστικοί, επιτρεπτικοί, με αποδοχή προς τα συναισθήματα και τις ανάγκες των παιδιών τους, αυτά, αργότερα, τολμούν να αμφισβητήσουν και να εξελίξουν το σκεπτικό τους, να δοκιμάσουν νέες σχέσεις, στρατηγικές και επιλογές, γιατί νιώθουν μεγαλύτερη εσωτερική ασφάλεια. Αυτοί οι άνθρωποι κατακτούν πιο εύκολα τη δυνατότητα να σχετίζονται στενά με τους άλλους αλλά και να αυτοπροσδιορίζονται, δηλαδή χτίζουν μια υγιή συν-εξάρτηση, μια σχεσιακή αυτονομία.
6. Ο Έριχ Φρομ υποστηρίζει ότι η επιθυμία μας να δημιουργούμε σχέσεις, πηγάζει από την υπαρξιακή αγωνία της συνειδητοποίησης της μοναξιάς μας. Μπορούμε να ζήσουμε μία ζωή με μοναχικότητα ή οι σχέσεις αποτελούν μονόδρομο και ασυνείδητη επιλογή μας;
Έρευνες σε μονοκύτταρους οργανισμούς, σε θηλαστικά και σε ανθρώπους δείχνουν ότι η σύνδεση μας με τους άλλους αποτελεί κυτταρική προδιάθεση. Σωματικές λειτουργίες (ανοσοποιητικό, νευρικό, ενδοκρινικό και καρδιαγγειακό σύστημα) και ψυχικές λειτουργίες αποδεικνύεται ότι ρυθμίζονται ή και αποκαθίστανται μέσω της σωματικής και συναισθηματικής επαφής. Βεβαίως, υπάρχουν άνθρωποι που λόγω τραυματικών πρώιμων σχέσεων ή συγκυριών ζουν μόνοι. Αυτοί οι άνθρωποι, ωστόσο, στερούνται πολύ ουσιαστική τροφοδότηση και αυτό επηρεάζει την ψυχοσωματική τους λειτουργία.
Για παράδειγμα, άνθρωποι που ζουν απομονωμένοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα για ασθένειες όπως άνοια, ογκολογικά, καρδιαγγειακά νοσήματα, ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, παραληρητικές διαταραχές, ανθυγιεινές συνήθειες όπως κατάχρηση αλκοόλ, φαγητού ή τσιγάρου και δυσκολότερη αποθεραπεία σε περίπτωση ασθένειας ή χειρουργικής επέμβασης.
7. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι μιλούν για την ανάγκη να βρεθούν οι άνθρωποι μαζί, να δημιουργήσουν σχέσεις και νέα συστήματα που θα εξελίξουν και θα δώσουν λύσεις σε σύγχρονα προβλήματα. Την ίδια στιγμή όμως ο ατομισμός κυριαρχεί, ο καθένας κλείνεται στον εαυτό του και εχθρεύεται τη διαφορετικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Πώς το ερμηνεύετε εσείς αυτό;
Η εγγύτητα, η επαφή και η δημιουργική συνδιαλλαγή μπορούν να επισυμβούν μόνο όταν οι εμπλεκόμενοι νιώθουν ασφάλεια, ισοτιμία, ελευθερία έκφρασης. Στη σημερινή εποχή η αίσθηση της ασφάλειας έχει κλονιστεί πολυεπίπεδα, καθώς ο καθένας μας καλείται να αφομοιώσει ραγδαίες εξελίξεις στη λειτουργία της οικογένειας, τους ρόλους, τις σχέσεις, τις επαγγελματικές συνθήκες, τα τεχνολογικά άλματα, τις αξίες, τον τρόπο ζωής, αλλαγές που κλονίζουν κάθε αίσθηση σταθερότητας και οικειότητας με το περιβάλλον. Επιπλέον πολλές από αυτές τις αλλαγές καταργούν ένα διαμορφωμένο θεσμικό οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο που προσέφερε αίσθηση κανονικότητας, προβλεψιμότητας, δικαίου και προστασίας. Ηγέτες και πολιτικά συστήματα κλυδωνίζονται και χάνουν το ηθικό και κοινωνικό τους έρεισμα, λαοί με τεράστιες πολιτισμικές διαφορές επιμειγνύονται ανεξέλεγκτα, χωρίς πλαίσιο και χωρίς τη θέληση τους π.χ. πρόσφυγες. Ο άνθρωπος νιώθοντας εσωτερική σύγχυση από την προσπάθεια αφομοίωσης τόσο ετερόκλητων ερεθισμάτων χωρίς ασφαλή συναισθηματική, πολιτισμική ή εθνολογική βάση, καλείται να αντιμετωπίσει μια ρευστή και συχνά απειλητική εξωτερική πραγματικότητα. Όταν ο άνθρωπος νιώθει αποσταθεροποιημένος και απειλημένος γίνεται άκαμπτος και επιθετικός προς το άλλον που τον βιώνει ως εχθρό, στην προσπάθεια του να προστατεύσει την ακεραιότητα του. Έτσι η περιήγηση στο διαφορετικό παύει να είναι μια ευχάριστη πρόκληση, μια περιπέτεια που διευρύνει τους ορίζοντες, μια επιλογή και καταλήγει μια εμπειρία με στοιχεία καταναγκασμού που προκαλούν συναισθηματικές αντιδράσεις.
8. Τα τελευταία χρόνια όλος ο κόσμος, ο πλανήτης βρίσκεται υπό καθεστώς μίας «συστημικής παγκοσμιοποίησης», με γεγονότα που γίνονται στη μία άκρη του κόσμου να έχουν επίδραση στην άλλη άκρη. Είμαστε πλέον μέλη ενός τεράστιου συστήματος; Ποια είναι η οπτική της συστημικής προσέγγισης για το σύγχρονο κόσμο;
Πράγματι ο πλανήτης μας βρίσκεται υπό το καθεστώς μιας «συστημικής παγκοσμιοποίησης» και αυτό συνεπάγεται τεράστιες προκλήσεις γιατί ένα τόσο περίπλοκο σύστημα είναι εύκολο να εκτραπεί σε χαοτική λειτουργία. Η συστημική προσέγγιση θεωρεί ότι για την κατανόηση όλων των αυτών σύνθετων και αλληλένδετων των φαινομένων χρειάζεται να λαμβάνουμε υπ’ όψιν θέματα δύναμης και εξουσίας, γιατί όσοι αλληλεπιδρούν και διαμορφώνουν τις εξελίξεις δε διαθέτουν την ίδια δύναμη επιρροής.
9. Η Ελλάδα έχει ισχυρή την κουλτούρα της οικογένειας, ως ένα πρωτογενές σύστημα με μεγάλη επιρροή στα μέλη της, κυρίως καθηλωτική. Γιατί έχουν τόσο μεγάλη δύναμη οι σχέσεις που αναδεικνύονται μέσα από το οικογενειακό σύστημα και πώς τα νέα μέλη μπορούν να υπερασπιστούν προσωπικά προχωρήματα χωρίς να ενοχοποιηθούν;
Οι στενές σχέσεις στην ελληνική οικογένεια έχουν ιστορική συνέχεια και προέκυψαν απο την συνεξάρτηση που ήταν απαραίτητη για να επιβιώσουν τα μέλη της, σε μια παραδοσιακά αγροτική οικονομία. Μέσα στο πλαίσιο της συστημικής οπτικής που ήδη αναπτύχθηκε, οι στενοί αυτοί οικογενειακοί δεσμοί αποτελούν πολύτιμο συναισθηματικό εφόδιο για τα μέλη της οικογένειας γιατί προσφέρουν τη σταθερότητα και την ασφάλεια που είναι θεμελιώδεις για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Ωστόσο αυτό που χρειάζεται να διαπραγματευτούν τα νέα μέλη στην ελληνική οικογένεια είναι η γονεϊκή υπερπροστασία που περιορίζει την πρωτοβουλία, τη δημιουργικότητα, την κατάκτηση προσωπικής δύναμης μέσα από προσωπικές επιλογές και επιτεύγματα και η αίσθηση υποχρέωσης και «χρέωσης» για την γονεϊκή υπερπροσφορά φροντίδας που ενοχοποιεί κάθε προσπάθεια διαφοροποίησης και ελεύθερης επιλογής.
10. Ποιες είναι οι εφαρμογές της συστημικής προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία;
Η συστημική προσέγγιση εφαρμόζεται σε άτομα, ζευγάρια, οικογένειες, ομάδες, οικονομικούς ή πολιτικούς, οργανισμούς, εταιρίες, σχολεία και συμβάλλει μέσα από τη βαθύτερη κατανόηση της λειτουργίας του ανθρώπινου ψυχισμού, της δυναμικής των σχέσεων και του κοινωνικοπολιτισμικού πλαισίου στην ανάδειξη νέων πιο λειτουργικών ισορροπιών σε κάθε σύστημα όπου παρεμβαίνει αλλά και στην εξεύρεση λύσεων σε προβλήματα και δυσκολίες που ανακύπτουν σε αυτά.
11. Τι μπορεί να κερδίσει ένας άνθρωπος μπαίνοντας σε μία ψυχοθεραπευτική διεργασία με συστημική προσέγγιση; Πώς προσεγγίζετε εσείς στο Λόγω Ψυχής τον άνθρωπο που σας εμπιστεύεται;
Η προσέγγιση μας αντιμετωπίζει το θεραπευόμενο ως άνθρωπο με ιστορία, σχέσεων, δυνατότητες εξέλιξης και αυτοθεραπείας, ο οποίος παρουσιάζει κάποιες δυσκολίες ή συμπτώματα και χρειάζεται βοήθεια για να τα αντιμετωπίσει. Δεν τον βλέπουμε ως διαγνωστική κατηγορία και χρησιμοποιούμε περισσότερο περιγραφικούς και λιγότερο παθολογικούς όρους για να μιλήσουμε γι αυτόν. Επιδιώκουμε στα πλαίσια μιας θεραπευτικής σχέσης που διέπεται από σεβασμό, αυθεντικότητα και αποδοχή να παρέχουμε γνωστικοσυγκινησιακές εμπειρίες που θα βοηθήσουν το θεραπευόμενο μας να κατανοήσει βαθύτερα τον εαυτό του, να συνδέσει τα θέματα που τον απασχολούν με την ιστορία του και τις σημερινές του σχέσεις, να εντοπίσει πώς ο ίδιος συμβάλλει στην δημιουργία ή συντήρηση των δυσκολιών του και να δοκιμάσει νέους τρόπους διαχείρισης των δυσκολιών αυτών. Μέσα από αυτή τη διεργασία έχει τη δυνατότητα να συλλάβει πληρέστερα τη σημασία των αλληλεπιδράσεων και να διευρύνει το ρεπερτόριο των συναισθηματικών και συμπεριφορικών αντιδράσεων που ασυνείδητα κουβαλάει από παιδί, με αποτέλεσμα να βρίσκει πιο αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα του και να αποκτά την ευελιξία που του επιτρέπει να ξεπερνά δυσκολίες, να θεραπεύει συμπτώματα, να δημιουργεί πιο πλήρεις σχέσεις και να κάνει πιο υγιείς, φροντιστικές αλλά και τολμηρές επιλογές για τον εαυτό του και τη ζωή του.
12. Πώς υπερασπίζεται το Λόγω Ψυχής τη συστημική θεωρητική και ψυχοθεραπευτική προσέγγιση;
Η προσέγγιση του «Λόγω Ψυχής» πλαισιώνεται από τις βασικές θεωρητικές παραδοχές της συστημικής προσέγγισης: ότι ο άνθρωπος είναι ένα σύστημα που αλληλεπιδρά με άλλα συστήματα διαρκώς, η σημασία των οικογενειακών σχέσεων, η εστίαση στον τρόπο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης στην ποιότητα των σχέσεων του ανθρώπου, η σημασία του κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου και θεμάτων εξουσίας, η πραγματικότητα ως γλωσσική κατασκευή και η σημασία της αφήγησης, η αποφυγή της γλώσσας που παθολογικοποιεί η έμφαση στη θεραπευτική αλλαγή, η πίστη στις υγιείς πλευρές του ανθρώπου.
13. Τι ακριβώς είναι η «SANE - System Attachment Narrative Encephalon®» προσέγγιση που εφαρμόζεται στο Ινστιτούτο σας;
Η προσέγγιση στο Ινστιτούτο 'Λόγω Ψυχής' SANE - System Attachment Narrative Encephalon ® εμπλουτίζει τη συστημική ψυχοθεραπεία με τη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού, με τις βασικές παραδοχές της αφηγηματικής ψυχολογίας, καθώς και με τα συναφή ευρήματα από τον τομέα των νευροεπιστημών για τον εγκέφαλο.
Η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού (attachment) του John Bowlby, όπως έχει εξελιχθεί σήμερα μέσα από ερευνητικές μελέτες και παρατηρήσεις, προσφέρει μια αναπτυξιακή θεωρία για τον τρόπο που αναπτύσσεται η προσωπικότητα και για τα αίτια των μετέπειτα ψυχολογικών δυσκολιών, χωρίς να ενοχοποιεί την οικογένεια. Διαπιστώνει τα διαγενεολογικά μοτίβα που συντηρούν τη συναισθηματική ανασφάλεια των παιδιών και τον τρόπο που αυτή η ανασφάλεια επηρεάζει τις ενήλικες σχέσεις.
Κλειδί για τη μεταβίβαση μοτίβων συναισθηματικής ασφάλειας-ανασφάλειας από το γονέα στο παιδί αποτελεί η αφήγηση εμπειριών και ο βαθμός συγκρότησής της. Μεγάλη σημασία για το βαθμό συγκρότησης έχει το κατά πόσο ο γονέας είναι σε επαφή με τα συναισθήματά του. Η εικόνα του εαυτού συγκροτείται μέσα από αφήγηση ιστοριών και διάλογο με τους γονείς ο οποίος εσωτερικεύεται. Ο εαυτός μας αποτελεί μια αυτοβιογραφική αφήγηση η οποία εξελίσσεται παράλληλα με έναν εσωτερικό διάλογο μεταξύ πολλών φωνών μας που συνυπάρχουν. Το ποια φωνή (αυστηρή, τρυφερή) θα επικρατήσει κάθε φορά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις πρώιμες εμπειρίες μας στο πραγματικό διάλογο με τους γονείς μας αλλά και κατοπινές εμπειρίες μας με σημαντικούς άλλους. Η σημασία μιας μετα-φωνής πιο συμπονετικής, η οποία αφήνει χώρο αλλά και συντονίζει τις διάφορες φωνές αποτελεί αντικείμενο πρόσφατων ερευνών στο Ινστιτούτο μας.
Τα ευρήματα των νευροπιστημών για τον εγκέφαλο, τονίζουν την αποτύπωση των πρώιμων αλλά και των κατοπινών εμπειριών μας, θετικών και αρνητικών στα νευρωνικά μας κυκλώματα. Οι ερευνητές δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη σημασία των πρώιμων συναισθηματικών δεσμών, αλλά και στη σημασία της αφήγησης ως το μέσο επιρροής και αλλαγών στην ανάπτυξη του εγκεφάλου μας. Ο εγκέφαλος συνεχίζει να πλάθεται σε μεγάλο βαθμό σε όλη μας τη ζωή, και μπορεί να αναπτυχθεί προς ευεργετική κατεύθυνση μέσα από επανορθωτικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, όπως αυτές που προσφέρει, η ψυχοθεραπεία.
Στο «Λόγω Ψυχής» συνθέτουμε τις τέσσερις βασικές έννοιες: σύστημα, συναισθηματικός δεσμός, αφήγηση και εγκέφαλος. Η σύνθεση αυτή αντλεί από τη διεθνή εμπειρία αναγνωρισμένων μελετητών και ψυχοθεραπευτών με ανάλογα ενδιαφέροντα και θεωρητικό προσανατολισμό. Επιτυγχάνεται δε μέσα από την προσωπική μας μελέτη, έρευνα και συγγραφή, αλλά και τη βιωματική εφαρμογή και πολύχρονη εμπειρία μας στο χώρο της ψυχοθεραπείας, της εκπαίδευσης και της εποπτείας επαγγελματιών ψυχικής υγείας.
Βρείτε περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου "Λόγω Ψυχής"
Επιμέλεια συνέντευξης: Χάρης Πίσχος, Ψυχολόγος
