Η Αφροδίτη Καψαρίδη είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, συνιδρύτρια και επιστημονική υπεύθυνη της πλατφόρμας online ψυχοθεραπείας Clicktotherapy, ενώ παράλληλα εργάζεται ως ψυχολόγος στην Ψυχιατρική Κλινική Έφηβων και Νέων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Λωζάννης.
Τι είναι η Online Ψυχοθεραπεία, πώς δημιουργήθηκε και πώς έχει εξελιχθεί σήμερα;
Ο όρος online ψυχοθεραπεία περιγράφει εύγλωττα τη διαδικασία παροχής ψυχολογικών υπηρεσιών όταν αυτές πραγματοποιούνται με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Έτσι, μιλάμε για online ψυχοθεραπεία, όταν αναφερόμαστε σε συνεχείς διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ψυχολόγου και του πελάτη, κατά τις οποίες και οι δύο εμπλέκονται ενεργά αποσκοπώντας στη διαμόρφωση μια επαγγελματικής, συμβουλευτικής και ψυχοθεραπευτικής σχέσης.
Οι αλληλεπιδράσεις του ψυχολόγου με τον πελάτη μπορεί να είναι σύγχρονες, δηλαδή να λαμβάνουν χώρα την ίδια στιγμή, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στις βιντεοκλήσεις. Επιπλέον, συχνά μπορεί να συνδυάζονται με ασύγχρονες αλληλεπιδράσεις, όπως είναι η ανταλλαγή μηνυμάτων.
Συνεπώς, μπορούμε να πούμε ότι όταν υπάρχει συστηματική επικοινωνία ανάμεσα στον ψυχολόγο και τον πελάτη, αποβλέποντας στην προαγωγή της ψυχικής υγείας του δεύτερου, και ενώ οι δυο τους βρίσκονται σε απομακρυσμένα σημεία, μιλάμε για online ψυχοθεραπεία.
Με αυτή την έννοια, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι πρώιμες μορφές online ψυχοθεραπείας συναντάμε από το 1960, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν ξεκίνησαν να πραγματοποιούνται υποστηρικτικές ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις μέσω τηλεφώνου, σε πληθυσμούς που βρίσκονταν απομακρυσμένες περιοχές.
Τέτοιοι πληθυσμοί ήταν είτε πολίτες που δυσκολεύονταν να πραγματοποιήσουν δια ζώσης συνεδρίες ή ακόμα στρατιώτες που έχρηζαν επείγουσας ψυχολογικής παρέμβασης για τη διαχείριση συμπτωμάτων μετατραυματικού άγχους.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, μαζί με την εξάπλωση του διαδικτύου, άρχισαν να εμφανίζονται δημόσια φόρουμ, ιστολόγια ή ομαδικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που περιλάμβαναν συζητήσεις σχετικά με θέματα ψυχικής υγείας. Μολονότι σήμερα τέτοιου είδους πρακτικές δεν αναγνωρίζονται ως online ψυχοθεραπεία, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι αποτέλεσαν τον προπομπό για την παγίωσή της.
Το 1995 πραγματοποιήθηκε η πρώτη επί πληρωμή διαδικτυακή συνεδρία και, έκτοτε, φορείς όπως η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (ΑPA), όρισαν βασικές κατευθύνσεις και κανόνες σχετικά με το τί μπορούμε να ορίζουμε σήμερα online ψυχοθεραπεία, καθώς επίσης και το πλαίσιο αλλά και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί αυτή να διεξάγεται.
Σήμερα, η λογική που διέπει την online ψυχοθεραπεία είναι ότι η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να γίνει πιο προσιτή με την παροχή τουλάχιστον ενός μέρους της παρέμβασης στο διαδίκτυο. Γι’ αυτό άλλωστε και γνωρίζει μεγάλη άνθιση, μιας και ολοένα και περισσότεροι ψυχολόγοι εμπιστεύονται αυτήν την προσέγγιση, είτε ως αποκλειστική ψυχοθεραπευτική πρακτική, είτε σε ένα πλαίσιο μικτής ψυχοθεραπευτικής φροντίδας, όπου μόνο μερικές από τις ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες διεξάγονται online.
Η ταχεία διάδοση της online ψυχοθεραπείας οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Πρώτον, η πρόσφατη εμπειρία της πανδημίας και οι συνεπαγόμενοι κοινωνικοί περιορισμοί υποχρέωσαν τους ψυχολόγους να στραφούν, να δοκιμάσουν και να εμπιστευτούν την online λύση.
Δεύτερον, έχουμε πλέον στη διάθεσή μας πληθώρα αποδεικτικών στοιχείων από ερευνητικά έργα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των online παρεμβάσεων που, αίροντας τους ενδοιασμούς, ευνοούν την ανάπτυξή τους. Τέλος, επίσημοι φορείς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση Ψυχοθεραπείας (ΕΑP) εργάζονται προς τη δημιουργία ενός πλαισίου ρύθμισης της οnline ψυχοθεραπείας, με στόχο την διευθέτηση και διάδοσή της.
Είναι η online ψυχοθεραπεία αποτελεσματική; Υπάρχουν περιπτώσεις που αντενδείκνυται;
Σύμφωνα με έναν αυξανόμενο αριθμό ερευνητικών ευρημάτων, η διαδικτυακή ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι εξίσου αποδοτική και αποτελεσματική με τη δια ζώσης ψυχοθεραπεία. Για αυτό το λόγο άλλωστε υπάρχει έντονο ενδιαφέρον την τελευταία δεκαετία ώστε θεραπευτικές παρεμβάσεις και κατευθύνσεις να μεταφράζονται σε διαδικτυακή επικοινωνία.
Οι έρευνες μάς δείχνουν ότι η online ψυχοθεραπεία φαίνεται να είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για ασθενείς με ήπια ή μέτρια ψυχολογική δυσκολία (συμπτώματα), αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι και μια υποστηρικτική τεχνική και για ασθενείς σε οξεία συνθήκη, χωρίς δυνατότητα άμεσης προσωπικής φροντίδας.
Οι ψυχολόγοι που παρέχουν online ψυχοθεραπεία χρειάζεται να είναι προσεκτικοί ως προς την αρνητική επίδραση της χρήσης της τεχνολογίας σε κάποιες περιπτώσεις πελατών. Καθώς η online ψυχοθεραπεία μπορεί να συμβάλει στην υπερβολική χρήση του διαδικτύου, χρειάζεται ειδική προσοχή από τους ψυχολόγους ώστε να αποφευχθούν ζητήματα κοινωνικής απομόνωσης και εθισμού στο διαδίκτυο.
Επίσης, περιπτώσεις σοβαρών ψυχικών διαταραχών ή ασθενείς που είναι ιδιαίτερα δυσλειτουργικοί ή αποτελούν απειλή για τον εαυτό τους ή για τους άλλους, χρειάζεται οι ψυχολόγοι να προβαίνουν αμέσως σε παραπομπή των ασθενών για παρέμβαση στην κοινότητα, καθώς η online ψυχοθεραπεία δε συστήνεται σε αυτές τις περιπτώσεις.
Συνολικά, υπάρχουν πολλαπλά οφέλη στην online ψυχοθεραπεία που την καθιστούν εξίσου, αν όχι και περισσότερο, αποτελεσματική από τη δια ζώσης ψυχοθεραπεία. Αρχικά, αποτελεί μια βιώσιμη λύση για όλους εκείνους που έχουν χρονικούς ή τοπικούς περιορισμούς για να εμπλακούν σε δια ζώσης ψυχοθεραπεία.
Επιπλέον, στην online ψυχοθεραπεία επιτρέπεται η καταγραφή της εξέλιξης του πελάτη, εφόσον αυτό έχει συμφωνηθεί στο θεραπευτικό συμβόλαιο. Έτσι, ευνοούνται τόσο η καταγραφή όσο και η επανεξέταση των χρησιμοποιούμενων θεραπευτικών τεχνικών (όπου αυτό χρειάζεται), των συμφωνημένων θεραπευτικών στόχων, ενώ διευκολύνεται και η ενσωμάτωση θεραπευτικού υλικού (βίντεο, ιστότοποι, κλπ) στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία.
Σε τι διαφέρει ο ρόλος του ψυχοθεραπευτή στην online από τη δια ζώσης ψυχοθεραπεία;
Τα χαρακτηριστικά της online ψυχοθεραπείας ρυθμίζουν με διαφορετικό τρόπο την συμπεριφορά του πελάτη και κατά συνέπεια διευκολύνουν τον ρόλο του ψυχοθεραπευτή. Κατ΄αρχάς, η άμεση πρόσβαση που προσφέρει η τεχνολογία ευνοεί στο να αρθούν περιορισμοί και αντιστάσεις, που για κάποιους πελάτες μπορεί να προέρχονται από την ίδια την ψυχολογική δυσκολία και που διαφορετικά θα παρεμπόδιζαν τη λήψη αυτής της απόφασης, όπως είναι οι περιπτώσεις αγοραφοβίας, άγχους ή άλλων διαταραχών που δυσχεραίνουν τη φυσική συνάντηση.
Επιπλέον μια σειρά παραγόντων που υπάρχουν στην online ψυχοθεραπεία, ενισχύουν τα κίνητρα των πελατών και κατά συνέπεια τη δέσμευσή τους στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Αρχικά, επειδή η διαδικτυακή ψυχοθεραπεία μπορεί να παρέχεται ανώνυμα και κανείς δεν φαίνεται να εισέρχεται στο γραφείο του ψυχολόγου, μπορεί να ενισχύσει την αίσθηση ανωνυμίας και ιδιωτικότητας του πελάτη.
Η αντιλαμβανόμενη ή πραγματική ανωνυμία μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει σε μειωμένη αναστολή και μεγαλύτερο άνοιγμα στη συζήτηση συναισθηματικών θεμάτων. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί στην εξάλειψη των εμποδίων αναφορικά με δέσμευση του πελάτη. Η online ψυχοθεραπεία, μειώνοντας ή εξαλείφοντας εμπόδια που συνδέονται με στερεότυπα σχετικά με την αναζήτηση φροντίδας της ψυχικής υγείας, όπως ο φόβος του κοινωνικού στιγματισμού, μπορεί να προσεγγίσει πελάτες που ίσως να μην αναζητούσαν ποτέ ψυχοθεραπεία. Επομένως, μπορεί να χρησιμεύσει ως σημείο εισόδου στο σύστημα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης και της δια ζώσης παρέμβασης ως πιθανό επόμενο βήμα.
Επιπλέον, η online ψυχοθεραπεία επιτρέπει τον αυξημένο έλεγχο και την ενδυνάμωση των πελατών συγκριτικά με τη δια ζώσης. Για παράδειγμα, είναι πολύ πιο εύκολο ένας πελάτης να μεταφερθεί σε άλλον ψυχολόγο, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο μεγαλύτερο έλεγχο της θεραπείας του. Αυτό αναδιαμορφώνει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ ψυχολόγου και πελάτη, καθιστώντας την αλληλεπίδραση πιο συνεργατική.
Οι παραπάνω λόγοι είναι μερικοί από εκείνους που εξηγούν το φαινόμενο βάσει του οποίου η θεραπευτική σχέση που δημιουργείται στην online ψυχοθεραπεία είναι συνήθως ισοδύναμη ή καλύτερη από τη ψυχοθεραπεία δια ζώσης. Αυξάνοντας τις πιθανότητες μιας καλής θεραπευτικής σχέσης και ενισχύοντας την πρακτική του ψυχολόγου μέσα από μια ισχυρότερη θεραπευτική συμμαχία με τον πελάτη, η online ψυχοθεραπεία, αναμφίβολα διευκολύνει τον ρόλο του.
Η ομάδα του Clicktotherapy
Ποια ήταν η ιδέα ίδρυσης του Clicktotherapy;
Έχοντας η ίδια ζήσει τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής μου στο εξωτερικό, πέρασα από την εμπειρία της online ψυχοθεραπείας, μιας και ήταν ευκολότερο (και αποτελεσματικότερο) για εμένα να κάνω ψυχοθεραπεία στη μητρική μου γλώσσα. Το 2020, όταν ο ιδρυτής του Clicktotherapy Παναγιώτης Χαραμής, μοιράστηκε μαζί μου την ιδέα του για δημιουργία μιας πλατφόρμας που θα παρέχει online ψυχοθεραπεία και μου πρότεινε αυτή τη συνεργασία, συμφώνησα χωρίς δεύτερη σκέψη.
Στην αρχή, υπήρχαν μόνο υποθέσεις για τους πληθυσμούς που μπορούν να βοηθηθούν περισσότερο. Πιο συγκεκριμένα, ξεκινήσαμε απευθυνόμενοι στους Έλληνες που ζούσαν στο εξωτερικό, και πραγματικά αποδείχθηκε ότι σε αυτόν τον πληθυσμό υπάρχει αυξημένη ανάγκη online ψυχοθεραπείας.
Τόσο γιατί προτιμάται, αλλά και συνίσταται, η ψυχοθεραπεία να πραγματοποιείται στη μητρική γλώσσα, ως το πρώτο κανάλι επικοινωνίας στη ζωή του ανθρώπου, και άρα το εντονότερα συνδεδεμένο με συναισθηματικές διαστάσεις, όσο και γιατί ο πληθυσμός αυτός έρχεται αντιμέτωπος με σημαντικές απώλειες, όπως η οικογένεια και οι παιδικοί φίλοι, αλλά και προκλήσεις προσαρμογής σε ένα νέο περιβάλλον, που καθιστούν την ανάγκη για ψυχολογική φροντίδα εντονότερη.
Σήμερα, βλέπουμε ότι και ο γηγενής πληθυσμός ολοένα και περισσότερο εμπιστεύεται την online ψυχοθεραπεία, κάτι που θα μπορούμε να αποδώσουμε τόσο στην εξοικείωση του πληθυσμού με την ψηφιακή πραγματικότητα, όσο και στη διάδοση και αποδεδειγμένη πλέον αποτελεσματικότητα της online ψυχοθεραπείας.
Το Clicktotherapy είναι, όπως λέτε, μια online κλινική ψυχικής υγείας. Τί σημαίνει αυτό για τους συνεργάτες ψυχολόγους; Τί σημαίνει αυτό για κάποιον που ενδιαφέρεται να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία;
Πράγματι, σαν πλατφόρμα online ψυχοθεραπείας το Clicktotherapy δεν περιορίζεται στην παραπομπή περιστατικών στους ψυχολόγους, αλλά έχει εμπλουτιστεί και με ένα κομμάτι κλινικών δραστηριοτήτων, όπως ακριβώς είναι οργανωμένες οι κλινικές ή τα ινστιτούτα ψυχοθεραπείας. Οι κλινικές ομαδικές δραστηριότητες πραγματοποιούνται μέσα από τη δημιουργία της «Κοινότητας Ψυχολόγων Clicktotherapy» που αποβλέπει στην προαγωγή της επικοινωνίας και της ανταλλαγής ιδεών, αλλά και του μοιράσματος εμπειριών και συναισθημάτων.
Στα πλαίσια της Κοινότητας, πραγματοποιούμε μηνιαίες συναντήσεις εποπτείας μεταξύ ομοτίμων, οι οποίες επιτρέπουν στους ψυχολόγους να εμπλουτίζουν την κλινική πρακτική τους. Η εποπτεία ομοτίμων αποτελεί μια δημιουργική και υποστηρικτική προσέγγιση που καλεί τους ψυχολόγους να προβληματιστούν και να συνδέσουν τις εμπειρίες τους με νέες γνώσεις, σε ένα μη ιεραρχικό πλαίσιο που ευνοεί την ανταλλαγή και τη συνεργασία.
Παράλληλα, αποτελεί μια αναγκαία δραστηριότητα καθώς ενισχύει την ψυχική τους ανθεκτικότητα και λειτουργεί ως ένα στήριγμα που τους επιτρέπει τόσο να επικυρώνουν τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις τους, όσο και να τους προσφέρει νέες προοπτικές και προσεγγίσεις που μπορούν να ενσωματώσουν στην πρακτική τους.
Επιπρόσθετα, το Clicktotherapy προσφέρει μια εξαιρετική ευκαιρία για νέους ψυχολόγους και εκκολαπτόμενους ψυχοθεραπευτές, καθώς δίνει τη δυνατότητα ανάληψης περιστατικού με εποπτεία που πραγματοποιείται σε συνεργασία με πιστοποιημένους επόπτες και συνεργάτες της πλατφόρμας, ο οποίοι αναλαμβάνουν να παρακολουθούν το νέο ψυχοθεραπευτή κατά την εξέλιξή του σε έμπειρο επαγγελματία.
Όσον αφορά στον τρόπο διαχείρισης θεραπευτικών αιτημάτων, πραγματοποιείται εξέταση αυτών προτού ανατεθούν στους συνεργάτες ψυχολόγους. Αυτό συμβαίνει για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, με αυτό τον τρόπο επιλέγονται για διαχείριση και παρέμβαση εντός του Clicktotherapy μόνον εκείνα τα αιτήματα τα οποία πληρούν τις προϋποθέσεις δέσμευσης σε online ψυχοθεραπεία, και έτσι φιλτράρονται τα μη κατάλληλα περιστατικά που χρήζουν διαφορετικής παρέμβασης.
Δεύτερον, η ανάλυση του αρχικού θεραπευτικού αιτήματος μας επιτρέπει να επιλέξουμε την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που είναι η καταλληλότερη για τον κάθε πελάτη. Με αυτόν τον τρόπο, διασφαλίζουμε ότι ο κάθε ψυχολόγος και συνεργάτης του Clicktotherapy θα μπορέσει να εφαρμόσει τις κλινικές του δεξιότητες με βάση την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στην οποία εξειδικεύεται, αναλαμβάνοντας περιστατικά που είναι επιδεκτικά στη δική του πρακτική.
Επομένως, ο τρόπος διαχείρισης και ανάθεσης των θεραπευτικών αιτημάτων μας επιτρέπει τόσο να προστατεύουμε τους ψυχολόγους συνεργάτες μας προχωρώντας σε έγκαιρη παραπομπή για παρέμβαση στην κοινότητα, όπου αυτό χρειάζεται, όσο και να ενισχύουμε τη θεραπευτική συμμαχία μεταξύ των ψυχολόγων και των πελατών τους αναθέτοντάς τους τα κατάλληλα περιστατικά.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ψυχολόγων που συνεργάζονται με το Clicktotherapy;
Βασικός στόχος της πλατφόρμας είναι να παρέχει ουσιαστική ψυχική φροντίδα με συγκεκριμένα αποτελέσματα σε όποιον το αναζητά. Με αυτή την αρχή, επιλέγουμε να συνεργαστούμε με επαγγελματίες ψυχολόγους που κατέχουν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και έχουν ψυχοθεραπευτική εμπειρία και εξειδίκευση σε τουλάχιστον μια επισήμως αναγνωρισμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.
Οι εξειδικεύσεις των ψυχολόγων συνεργατών μας καλύπτουν όλο το εύρος των ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων, όπως για παράδειγμα η Προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία, η Συστημική ψυχοθεραπεία, η Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία, η Γνωσιακή-Συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, η ψυχοθεραπεία Gestalt, η Εστιασμένη στο Συναίσθημα ψυχοθεραπεία κ.α.
Πώς θα μπορούσε ένας ψυχολόγος να συνεργαστεί με το Clicktotherapy;
Εξετάζουμε όλα τα αιτήματα συνεργασίας που κατατίθενται μέσω της ιστοσελίδας μας clicktotherapy.gr. Αφού βεβαιωθούμε ότι ο ψυχολόγος πληροί τα τυπικά προσόντα, τον καλούμε αρχικά σε μια αναγνωριστική συνέντευξη. Σε αυτό το στάδιο δίνεται η δυνατότητα στον ψυχολόγο να λάβει επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία του Clicktotherapy.
Στη συνέχεια, ακολουθεί μια δεύτερη συνέντευξη, όπου εξετάζονται το επιστημονικό υπόβαθρο και οι κλινικές δεξιότητες του ψυχολόγου, ενώ κατόπιν αυτής λαμβάνεται η απόφαση συνεργασίας.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
