Το ΔΙΚΕΨΥ, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Tavistock Clinic έχει προσαρμόσει στην ελληνική γλώσσα το πρόγραμμα «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ», που βοηθά τους γονείς να κατανοήσουν τη συμπεριφορά του παιδιού και το παιδί να εκφράσει μέσα από το παιχνίδι τη δική του πραγματικότητα, ελεύθερα, αυθόρμητα και χωρίς λογοκρισία, ικανοποιώντας έτσι αρκετές από τις βασικές του ανάγκες.
Γιατί το παιχνίδι αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη ζωή των παιδιών;
Το παιχνίδι βοηθά το παιδί να αναζητήσει αλλά και να εκφράσει τη δική του πραγματικότητα, ελεύθερα, αυθόρμητα και χωρίς λογοκρισία, ικανοποιώντας έτσι αρκετές από τις βασικές του ανάγκες. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το βρέφος μέσω του παιχνιδιού αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του και επικοινωνεί με αυτό.
Το παιχνίδι συμβάλλει στην ασφαλή προσκόλληση του παιδιού αλλά και στην ανάπτυξη των γνωστικών του δυνατοτήτων, όπως η γλωσσική ικανότητα και η ενίσχυση της μνήμης, βοηθώντας το έτσι σταδιακά να αναπτύξει τις δεξιότητες που απαιτούνται για το σχολικό περιβάλλον.
Παραδοσιακά αναγνωρίζεται η συμβολή του παιχνιδιού στην ενίσχυση των κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων των παιδιών, οι οποίες καλλιεργούνται σταδιακά μέσω της επικοινωνίας και της συναναστροφής με τους σημαντικούς άλλους και διευρύνονται στις ομάδες των συνομιλήκων.
Ποια είναι η σημασία της παρατήρησης στα πλαίσια του παιχνιδιού;
Τόσο η παρατήρηση, όσο και η εμπλοκή των γονιών στο παιχνίδι με το παιδί συντελεί στο να παρακολουθήσουν και να κατανοήσουν τη συμπεριφορά του παιδιού, καθώς και τις κοινωνικές, συναισθηματικές και γνωστικές δεξιότητες που αναδύονται μέσα από αυτό.
Συμβάλλει στην ικανότητα συγκέντρωσης και αυτορρύθμισης του παιδιού καθώς με αυτόν τον τρόπο παρέχονται τα κατάλληλα όρια και οι ασφαλείς περιορισμοί αφήνοντας χώρο τόσο στο παιδί να επεξεργαστεί τα ερεθίσματα που του δίνονται, όσο και στους γονείς να καταφέρουν να διεισδύσουν στον κόσμο του παιδιού μέσα από το παραθυράκι του παιχνιδιού, της συνεργασίας και της φαντασίας.
Τι είναι το «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ»;
Το «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ» είναι μια θεραπευτική προσέγγιση που εφαρμόζεται στην κλινική Tavistock του Λονδίνου με την ονομασία «Watch me Play!». Απευθύνεται σε γονείς, φροντιστές και άτομα που βρίσκονται σε στενή σχέση με το βρέφος ή το παιδί (για λόγους συντομίας στο παρόν κείμενο θα αναφέρονται οι όροι “παιδί” και “γονείς”). Το ΔΙΚΕΨΥ, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Tavistock Clinic έχει προσαρμόσει στην ελληνική γλώσσα το πρόγραμμα «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ».
Ένας από τους βασικούς στόχους του προγράμματος είναι να βοηθήσουν το παιδί να αναπτυχθεί και να αποκτήσει έναν ασφαλή δεσμό. Μέσα από την εφαρμογή του «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ», μπορεί κανείς να γνωρίσει καλύτερα το παιδί και να κατανοήσει τόσο τις διακυμάνσεις στη συμπεριφορά του, όσο και τον συναισθηματικό κόσμο που «ξεδιπλώνεται» μέσα από το παιχνίδι.
Ο γονέας έρχεται σε επαφή με το εύρος των δεξιοτήτων που δύναται να αποκτήσει το μικρό παιδί. Είναι ένα μέσο, που διευκολύνει τη συνάντηση των δύο κόσμων του γονέα και του παιδιού. Ειδικά σε περιόδους δυσκολιών ή κρίσης που μπορεί να αντιμετωπίζει η οικογένεια, το «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ» στοχεύει να βοηθήσει το παιδί να κατορθώσει να εκφραστεί και να επικοινωνήσει με κάθε τρόπο λεκτικά ή μη μέσα από μια ευχάριστη διαδικασία.
Το «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ» μπορεί να εφαρμοστεί καθημερινά ή μέρα παρά μέρα, για 5 έως 20 λεπτά, ανάλογα με τις ανάγκες κάθε παιδιού καθώς και τη σχέση του με τους σημαντικούς άλλους.
Πως εφαρμόζεται το «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ»;
Αρχικά ο γονέας θα πρέπει να αφιερώσει αποκλειστικό χρόνο στο παιδί, σε έναν ήσυχο χώρο χωρίς να αποσπάται από ηλεκτρονικές συσκευές ή άλλα ερεθίσματα. Ο γονέας κάθεται κοντά στο παιδί ώστε να αλληλεπιδρά μαζί του. Ένα πολύ σημαντικό βήμα είναι να καθοδηγείται από εκείνο παρατηρώντας με προσοχή τις κινήσεις και το βλέμμα του, επιχειρώντας να το μιμηθεί και να του δώσει το χώρο και τον χρόνο να αποφασίσει το ίδιο με τι επιθυμεί να παίξει.
Ο γονέας δε συμμετέχει ενεργά στο παιχνίδι αν αυτό δεν του ζητηθεί, ούτε εκφράζει τις δικές του ιδέες, δίνοντας έτσι στο παιδί την ευκαιρία να δράσει αυτόνομα. Ο γονέας προσφέρει την αδιάσπαστη προσοχή του προς το παιδί, πράγμα που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της δραστηριότητας, καθώς δίνει την ευκαιρία στους γονείς να αφουγκραστούν τα συναισθήματα που πηγάζουν τόσο από το παιδί μέσω των κινήσεων και των επιλογών του, όσο και από τους ίδιους.
Κατανοώντας τα δικά τους συναισθήματα και σκέψεις, οι γονείς είναι σε θέση να κατανοήσουν πιο εύκολα και το παιδί. Η ουσιαστική επικοινωνία με το παιδί θα πρέπει να διατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια του «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ». Η ενίσχυση και η επιβεβαίωση προς το παιδί όσον αφορά τις ιδέες και τις επιδόσεις του το ενθαρρύνουν να συνεχίσει να εξερευνά και να κατανοεί τον κόσμο.
Οι γονείς βοηθούν το παιδί να αναπτύξει τις γλωσσικές του δεξιότητες, παρατηρώντας και περιγράφοντας τις κινήσεις και το συναίσθημα του κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Ενθαρρύνεται η συζήτηση του παιχνιδιού και των συναισθημάτων που αναπτύχθηκαν στον ενήλικα με κάποιον άλλο ενήλικα (σύζυγο, θεραπευτή) ώστε ο γονιός να κατανοήσει σε βάθος αυτή την εμπειρία, τα συναισθήματα, τις ευχάριστες στιγμές και τις δυσκολίες που βιώνει.
Τι θα ήταν καλό να αποφύγουμε κατά τη διάρκεια του «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ»;
Ένας βασικός κανόνας στο «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ» είναι να μην βιάζεται ο ενήλικας και να αφήνει τον απαραίτητο χρόνο στο παιδί να εγκλιματιστεί και να διαμορφώσει το παιχνίδι με τους δικούς του όρους και κανόνες. Σημαντικό είναι το παιδί να αισθανθεί άνετα και να καθοδηγεί το ίδιο το παιχνίδι χωρίς να παρεμβαίνει ο ενήλικας.
Επίσης, ο ενήλικας θα πρέπει να προσπαθεί να αποφύγει να διδάξει το παιδί και να του υπαγορεύει πώς να κινηθεί, καθώς στόχος είναι το ίδιο να είναι αυθόρμητο και να δρα ανεξάρτητα και ελεύθερα. Τυχόν διορθώσεις, καθοδήγηση ή παρεμβάσεις θα εμποδίσουν την ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων και δεν θα βοηθήσουν το παιδί να επιχειρήσει μόνο του να φανταστεί, να δημιουργήσει και να νιώσει ασφάλεια και αυτοπεποίθηση.
Τέλος, η τακτοποίηση των παιχνιδιών προτείνεται να πραγματοποιείται στο τέλος της διεξαγωγής του παιχνιδιού, ώστε η προσοχή των ενηλίκων να βρίσκεται στο παιδί και να παραμένουν αφοσιωμένοι σε αυτό.
Τι οφέλη έχει αυτή η προσέγγιση;
Με την εφαρμογή της προσέγγισης «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ» ενδέχεται να σημειωθούν κάποιες θετικές αλλαγές τόσο για το παιδί, όσο και τον γονέα του. Η ενασχόληση με το παιδί και η αφιέρωση χρόνου σε αυτό συμβάλλουν στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του και το βοηθούν στη διαχείριση του άγχους αποχωρισμού.
Επίσης αποτελεί μια μέθοδο ενίσχυσης της γλωσσικής ανάπτυξης και της μη λεκτικής επικοινωνίας μέσα από την αλληλεπίδραση του παιδιού με το περιβάλλον και εξερεύνησης του πώς να εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του σχετικά με το παιχνίδι. Με αυτόν τον τρόπο δύναται να είναι και πιο έτοιμο να ανταπεξέλθει στο σχολικό πλαίσιο όπου θα ενταχθεί έχοντας ήδη αναπτύξει ποικίλες δεξιότητες.
Το «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ» προσδίδει περισσότερη εμπειρία στον γονέα και τον βοηθά ν’ αναγνωρίζει τη στάση και τη συμπεριφορά του παιδιού. Με αυτόν τον τρόπο καλλιεργείται η εμπιστοσύνη στη σχέση τους, ενώ παράλληλα επιτυγχάνεται και η ενίσχυση της προσπάθειας του παιδιού να ρυθμίσει το συναίσθημά του και ν’ αποκτήσει δεξιότητες, όπως αυτή της συγκέντρωσης και της ρύθμισης της συμπεριφοράς.
Εάν, ωστόσο, δεν παρατηρηθεί κάποια αλλαγή μετά από 4 με 8 εβδομάδες μετά την έναρξη του «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ», τότε ο γονέας θα ήταν καλό να συμβουλευτεί έναν ειδικό ώστε να τον βοηθήσει να επαναλάβει το πρόγραμμα αυτό ή να λάβει μια περαιτέρω στήριξη και αξιολόγηση.
Πως μπορεί αυτή η προσέγγιση να εφαρμοστεί με παραπάνω από ένα παιδί;
Η διαδικασία του «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ» μπορεί να είναι πιο απαιτητική με παραπάνω από ένα παιδί, καθώς το κάθε παιδί διεκδικεί τον χρόνο του και δεν μοιράζεται εύκολα την προσοχή του γονέα. Σε αυτή την περίπτωση προτείνεται να δίνεται ο απαιτούμενος χρόνος ξεχωριστά στο κάθε παιδί έστω για 5 λεπτά ώστε να επενδύσει ο γονέας στις διαφορετικές ανάγκες και στον ξεχωριστό τρόπο επικοινωνίας του κάθε παιδιού.
Αυτός ο ξεχωριστός χρόνος που θα αφιερώσει κανείς στο παιδί το βοηθά ουσιαστικά να παραμείνει συγκεντρωμένο στις δραστηριότητες του και με την πάροδο του χρόνου και την επανάληψη θα αναγνωρίζει πως θα έρθει και η δική του σειρά μετά το αδερφάκι του, καθώς η προβλεψιμότητα δρα πάντα ανακουφιστικά για τα παιδιά.
Τι θα πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση που το παιχνίδι του παιδιού γίνεται έντονο και επιθετικό;
Είναι πολύ σημαντικό ο γονέας να προσπαθεί να κατανοήσει την ένταση που μπορεί να πηγάζει από το παιχνίδι του παιδιού, καθώς είναι φυσιολογικό ένα παιδί να βιώνει ορισμένες φορές συναισθήματα θυμού, οργής και ματαίωσης. Είναι σημαντικό να μπορεί το παιδί να εκφράσει αυτά τα έντονα συναισθήματα μέσα από το συμβολισμό που προσφέρει το παιχνίδι.
Σε αυτή την περίπτωση από τη στιγμή που διατηρείται ένα όριο και δεν υπάρχει πιθανότητα τραυματισμού κατά τη διάρκεια του πιο επιθετικού παιχνιδιού, προτείνεται να δίνεται χρόνος στο παιδί και να παρατηρεί με προσοχή ο ενήλικας τις κινήσεις του και τα συναισθήματα που αναδύονται από αυτές περιγράφοντάς τα στο παιδί.
Ωστόσο, εάν οι πιο επιθετικές εκφάνσεις της επικοινωνίας του παιδιού δυσκολεύουν τον γονέα και αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει καθ’ επανάληψη με αποτέλεσμα να αποσυντονίζεται ο γονέας και να υπάρχει μεγάλη ένταση στην ατμόσφαιρα, θα ήταν σκόπιμο να απευθυνθεί σε κάποιον ενήλικα που γνωρίζει το παιδί, είτε σε κάποιον ειδικό με σκοπό να λάβει την απαραίτητη καθοδήγηση.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στα παρακάτω λινκ: http://dikepsy.gr/index.php?view=view_article&option=watch_me_play&lang=el
https://tavistockandportman.nhs.uk/care-and-treatment/our-clinical-services/watch-me-play/
Στην ιστοσελίδα του ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ θα αναρτηθούν σύντομα οι ημερομηνίες διεξαγωγής της εκπαίδευσης των ειδικών που επιθυμούν να εξειδικευτούν στην προσέγγιση «ΚΟΙΤΑ ΜΕ ΝΑ ΠΑΙΖΩ».
