Έναν αιώνα μετά, Σίγκμουντ Φρόυντ και Γιόζεφ Μπρόυερ φαίνεται να παραμένουν επίκαιροι για τη θεωρία τους.
Μια γυναίκα 35 ετών χάνει την αίσθηση των ποδιών της και εντελώς ξαφνικά γίνεται παράλυτη από τη μέση και κάτω. Σε μια άλλη περίπτωση, μια γυναίκα αισθάνεται μια ακατανίκητη επιθυμία να κλείσει τα μάτια της ώσπου τελικά δεν μπορεί να τα ανοίξει. Έπειτα από πολλές εξετάσεις, καμία σωματική ασθένεια δε βρέθηκε σε αυτές τις ασθενείς, όμως τί προκάλεσε τα συμπτώματά τους;
Καταστάσεις όπως αυτές συνήθως διαγιγνώσκονται ως υστερία. Στην πραγματικότητα, ταιριάζουν απόλυτα με ότι επισήμαναν έναν αιώνα νωρίτερα, ο Sigmund Freud και ο Josef Breuer στο βιβλίο τους «Μελέτες για την Υστερία». Ίσως να θεωρήσετε ότι από την εποχή του Freud η κατανόησή μας έχει προχωρήσει ή ότι είναι πιο μοντέρνα, ότι δηλαδή ο Freud ήταν λάθος. Όμως δεν συμβαίνει αυτό.
Ο όρος «υστερία» απορρίφθηκε όταν η επιρροή της ψυχοδυναμικής θεωρίας για την ψυχική ασθένεια, με τις έννοιες της ασυνείδητης ψυχικής δύναμης που επηρεάζουν τη συμπεριφορά, τέθηκε υπέρ της ψυχιατρικής. Παρ’ όλο που οι έννοιες αυτές μετατράπηκαν σε πιο μετρήσιμα χαρακτηριστικά και συμπτώματα, η κατάσταση παραμένει σε αυτό που σήμερα ονομάζεται "διαταραχή μετατροπής".
Ο Freud πρότεινε ότι η ενθύμηση ενός τραύματος, το οποίο ο ασθενής αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει επειδή του προκαλεί μεγάλη ψυχική αγωνία, μπορεί να «μετατραπεί» σε σωματικά συμπτώματα. Σήμερα, αυτό που προκαλεί έκπληξη, είναι ότι περιπτώσεις όπως αυτές, είναι συνηθισμένες για τους νευρολόγους.
Για παράδειγμα, η περίπτωση της 35χρονης γυναίκας (Ely), που αναφέρεται παραπάνω, έχει γραφτεί στο «Τραύμα» του Gordon Turnbull, ένα βιβλίο για την ιστορία και τη θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες. Αφού οι ακτινογραφίες στο νωτιαίο μυελό της Ely έδειξαν αιμορραγία, ο Turnbull έκανε οσφυονωτιαία παρακέντηση ώστε να εξαγάγει το υγρό. Η Ely δεν ταράχτηκε ούτε όταν έμπαινε η βελόνα. Φαινόταν αδιάφορη για την ξαφνική παράλυση της.
Μπερδεμένος ο Turnbull ξαφνικά σκέφτηκε τον Freud, ο οποίος ανέφερε, ότι η διανοητική σύγκρουση θα μπορούσε να γίνει σωματική αναπηρία.
Κατά την συνέντευξη του με την Ely, τελικά ανακάλυψε ότι είχε βιαστεί από κάποιον που ήξερε. Αυτό προκάλεσε την αφόρητη διανοητική σύγκρουση που «μετατράπηκε» σε φυσικά συμπτώματα. Προφανώς η Ely το γνώριζε αυτό, αλλά είχε ωθήσει τη σημασία του γεγονότος μακριά από τη συνείδηση της, ώστε να προστατευθεί. Διαπίστωσε ότι μιλώντας επανειλημμένως για τις εμπειρίες της ήταν καθαρτικό - τα συναισθήματα της απελευθερώθηκαν. Δύο ημέρες αργότερα, ήταν σε θέση να φύγει από το νοσοκομείο, χωρίς βοήθεια.
Η γυναίκα (η Μαρία) που αισθάνθηκε μία ακατανίκητη επιθυμία να κλείνει συνεχώς τα μάτια της, είναι μία από τις πολλές περιπτώσεις που περιγράφει η νευρολόγος Suzanne O'Sullivan στο βιβλίο «Όλα είναι στο μυαλό σου». Ο σύζυγός της βρισκόταν προφυλακισμένος για κακοποίηση παιδιών, αλλά αρνήθηκε να πιστεύει ότι αυτό μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την ασθένειά της. Σύντομα ανάρρωσς λαμβάνοντας μια θεραπεία με μυοχαλαρωτικά φάρμακα. Αλλά ένα μήνα αργότερα, έκανε ξανά εισαγωγή στο νοσοκομείο, πάσχοντας από αμνησία. Οι εγκεφαλικές εξετάσεις ήταν φυσιολογικές, αλλά ένας γείτονας είπε στην O' Sullivan ότι ο σύζυγός της είχε απελευθερωθεί από τη φυλακή. Η O' Sullivan αναρωτήθηκε τι ήταν αυτό που η ασθενής «δεν μπορούσε να αντέξει να κοιτάξει» ή «ανέχεται να θυμάται».
Παρά τα πολλά νέα τεχνικά μέσα έρευνας, οι ερευνητές έχουν πολύ λίγα να προσφέρουν ώστε να νοηματοδοτήσουν για το πώς οι ψυχολογικές και συναισθηματικές εμπειρίες εμφανίζονται στα σωματικά συμπτώματα. Η O' Sullivan γράφει ότι: ... για όλες τις ελλείψεις στις έννοιες που πρότειναν οι Freud και Breuer στο βιβλίο τους Μελέτες για την Υστερία, ο εικοστός πρώτος αιώνας δεν έφερε μεγάλες προόδους σε μια καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών αυτής της διαταραχής.
Το γεγονός αυτό φαίνεται να αναγνωρίζεται πλέον δημοσίως τώρα. Για παράδειγμα, ο νευρολόγος Richard Kanaan δήλωσε ότι ο Freud εξακολουθεί να βρίσκεται στο ρεπερτόριο των προσεγγίσεων ερμηνείας για τις περιπτώσεις τέτοιων διαταραχών. Δεδομένου ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εξελιγμένες ιατρικές εξετάσεις, γνωρίζουμε τώρα ότι δεν είναι το νευρολογικό «υλικό» που έχει υποστεί βλάβη, αλλά το «λογισμικό», η απάντηση του ψυχολογικού μας κόσμου δηλαδή στο τραύμα, που οδηγεί στη διαταραχή μετατροπής.
Ο Freud αφού μελέτησε την ανατομία και τη νευρολογία, έγραψε αξιοσημείωτα άρθρα, μερικά από τα οποία θεωρούνται σήμερα κλασικά, όπως το άρθρο «Σε Αφασία». Αλλά την εποχή εκείνη, οι περιορισμοί στις επιστήμες του εγκεφάλου τον οδήγησαν να αναπτύξει έναν πιο ψυχολογικό χάρτη του νου.
Σε μια ριζική απομάκρυνση από τις πρακτικές που ακολουθούνταν έως τότε, οι οποίες είτε παράτασσαν τους υστερικούς ασθενείς σε δημόσιες διαδηλώσεις - όπως έκανε ο Γάλλος νευρολόγος, Jean-Martin Charcot ή τους αντιμετώπιζαν ως κακοποιούς, ο Freud άκουγε προσεκτικά τους ασθενείς του. Μετά από δέκα χρόνια αυτής της πρακτικής, ο Freud πίστευε ότι πίσω από κάθε υστερικό σύμπτωμα, όπως είναι οι σπασμοί, η παράλυση, η τύφλωση, η επιληψία, η αμνησία ή ο πόνος, κρύβονταν ένα τραύμα ή μια σειρά τραυμάτων.
Στα παραδείγματα πολλών περιπτώσεων του, ο Freud εντοπίζει με προσοχή αυτά τα κρυμμένα τραύματα. Τα γραπτά του στο βιβλίο του «Μελέτες για την Υστερία» εξακολουθούν να αποτελούν υποδειγματική ανάγνωση για όσους εργάζονται με ασθενείς με διαταραχές μετατροπής σήμερα, οι οποίοι αξίζουν επίσης να ακουστούν. Ενώ η διαταραχή της μετατροπής έχει προσελκύσει ελάχιστη ακαδημαϊκή προσοχή, όση έρευνα έχει διεξαχθεί έως σήμερα, επιβεβαιώνει τον Freud.
Το 2016, ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι ασθενείς με διαταραχή μετατροπής εμφάνιζαν μεγαλύτερο αριθμό γεγονότων που προκαλούσαν άγχος στη ζωή τους, σε σχέση με άλλους ανθρώπους και επεσήμαναν μια δραματική αύξηση σε αυτά τα περιστατικά, κοντά στην χρονική περίοδο που είχαν ξεκινήσει τα συμπτώματά τους. Αυτό το προφίλ ταιριάζει σε πολλές από τις περιπτώσεις που περιγράφει ο Freud στο «Μελέτες για την Υστερία».
Για παράδειγμα, οι δυσκολίες στην αναπνοή της Κατερίνας και τα οράματα ενός τρομακτικού προσώπου που την κοιτούσε, ήρθαν, αφού είδε ότι ο πατέρας της κακομεταχειριζόταν σεξουαλικά την ξαδέλφη της. Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι σε μερικούς ασθενείς δεν εντοπίστηκαν παράγοντες άγχους, αλλά αναρωτιέται κανείς αν αυτό είναι μόνο επειδή λίγοι ερευνητές μπορούν να αναπαραγάγουν τα στοιχεία που έχει αναδείξει ο Freud για τους ασθενείς του.
Ο Freud αναγνώριζε ότι οι ενοχλητικές αναμνήσεις δεν φεύγουν έτσι απλά. Η συμπόνια του Freud για αυτούς τους ασθενείς υπάρχει μέχρι και σήμερα, με τη μέθοδο που καθιέρωσε για να μειώσει τις αρνητικές, και μερικές φορές εξουθενωτικές επιδράσεις των συμπτωμάτων τους: την ψυχανάλυση.
Πηγή: medicalxpress
Απόδοση: Χρυσάνθη Λιούπη, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
