PsychologyNow Team

Η θεωρία της Συντελεστικής Εξαρτημένης Μάθησης του B.F. Skinner

Η θεωρία της Συντελεστικής Εξαρτημένης Μάθησης του B.F. Skinner

PsychologyNow Team

Μία από τις πιο γνωστές και σημαντικές θεωρίες στον τομέα της Συμπεριφορικής Ψυχολογίας είναι η θεωρία της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης. Προτάθηκε από τον Αμερικανό ψυχολόγο Burrhus Frederic Skinner ως απάντηση στη θεωρία της κλασικής εξαρτημένης μάθησης του Ivan Pavlov, την οποία θεωρούσε ως πολύ απλή για να ερμηνεύσει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς.


Αναλυτικότερα, βάσισε τη θεωρία του στο «Νόμο του Αποτελέσματος» του Edward Thorndike. Πρόκειται για μια ψυχολογική θεωρία κατά την οποία οι πράξεις που ακολουθούνται από επιθυμητά αποτελέσματα είναι πιο πιθανό να επαναληφθούν, σε αντίθεση με αυτές που συνοδεύονται από αρνητικά αποτελέσματα οι οποίες είναι λιγότερο πιθανό να επαναληφθούν.

Έτσι ο Skinner μελετώντας τις ηθελημένες αντιδράσεις -ή αλλιώς συντελεστικές συμπεριφορές- των οργανισμών όταν τοποθετούνται σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα, πρόσθεσε στον «Νόμο του Αποτελέσματος» την έννοια των ενισχυτών. Υποστήριξε δηλαδή πως η συμπεριφορές που ενισχύονται τείνουν να επαναλαμβάνονται, ενώ αυτές που δεν ενισχύονται τείνουν να εξαλείφονται, καταλήγοντας με αυτό τον τρόπο στη διάσημη θεωρία της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης.

Πιο συγκεκριμένα, η θεωρία της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης προτείνει πως οι επιπτώσεις μια συμπεριφοράς καθορίζουν την πιθανότητα αυτή να επαναληφθεί: αν η συμπεριφορά ενισχύεται ή επιβραβεύεται είναι πιθανότερο να επαναληφθεί, ενώ αν τιμωρείται είναι λιγότερο πιθανό να επαναληφθεί.

Ο Skinner μελέτησε τη θεωρία του διεξάγοντας πειράματα με ζώα τα οποία τοποθετούσε στο λεγόμενο «κουτί του Skinner» -«Skinner Box»-. Το «κουτί του Skinner» ήταν μια συσκευή μέσω της οποίας παρατηρούνταν αντικειμενικά η συμπεριφορά του ζώου σε μικρό χρονικό διάστημα.


Διαβάστε σχετικά: Ivan Pavlov: Ο ιδρυτής της κλασικής εξαρτημένης μάθησης


Το ζώο μπορούσε να ανταμειφθεί ή να τιμωρηθεί για τη συμμετοχή του σε συγκεκριμένες συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα το πάτημα ενός μοχλού, με αποτέλεσμα να επαναλάβει ή όχι αντίστοιχα τη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Μέσω των πειραμάτων αυτών μάλιστα εντοπίστηκαν τρεις τύποι συντελεστικών αντιδράσεων που μπορούν να ακολουθούν τη συμπεριφορά:

  • Ουδέτερες συντελεστικές αντιδράσεις: πρόκειται για αντιδράσεις από το περιβάλλον που δεν ενισχύουν ούτε μειώνουν την πιθανότητα να επαναληφθεί η συμπεριφορά.
  • Ενισχυτές: πρόκειται για αντιδράσεις από το περιβάλλον που ενισχύουν την πιθανότητα να επαναληφθεί μια συμπεριφορά, ενώ μπορεί να είναι θετικοί – μέσω επιβραβεύσεων- ή αρνητικοί -μέσω της απομάκρυνσης μιας επιβράβευσης-.
  • Τιμωρία: πρόκειται για αντιδράσεις από το περιβάλλον που μειώνουν την πιθανότητα να επαναληφθεί μια συμπεριφορά και είναι αντίθετες από τους ενισχυτές. Είναι δύσκολο να εντοπιστεί η διαφορά ανάμεσα στους αρνητικούς ενισχυτές και την τιμωρία, ωστόσο η σημαντικότερη διαφορά τους είναι πως οι πρώτοι ενδυναμώνουν τη συμπεριφορά, ενώ η δεύτερη αποδυναμώνει τη συμπεριφορά.

Η συντελεστική εξαρτημένη μάθηση έχει εφαρμογή και στην καθημερινή ζωή. Αρκετές φορές έχει χρησιμοποιηθεί σε τεχνικές αλλαγής και διαμόρφωσης της συμπεριφοράς, ενώ χρησιμοποιείται και στην οικονομία μέσω ενός συστήματος επιβράβευσης συγκεκριμένων συμπεριφορών με κέρματα, είτε πρόκειται για ψεύτικα-εικονικά χρήματα είτε για αυτοκόλλητα κλπ., τα οποία οδηγούν με τη σειρά τους στην πραγματική επιβράβευση που μπορεί να είναι μια δραστηριότητα ή κάποια προνόμια.

Τέλος ιδιαίτερη χρήσιμη είναι και η εφαρμογή της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης στον τομέα της εκπαίδευσης, καθώς οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενισχύσουν τις επιθυμητές συμπεριφορές μέσω της επιβράβευσης, αλλά και να μειώσουν τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές μέσω τεχνικών αρνητικής ενίσχυσης.

Σύμφωνα με τα παραπάνω λοιπόν είναι φανερή η μεγάλη σημασία της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης τόσο για την εξέλιξη του τομέα της Συμπεριφορικής Ψυχολογίας, αλλά και για την καθημερινή ζωή, καθώς η θεωρία αυτή μπορεί να ερμηνεύσει μία πληθώρα συμπεριφορών αλλά και να βρει εφαρμογή σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας.


Βιβλιογραφία

Bas Morf
Απόδοση: Μορφιάδου Βασιλική – Ψυχολόγος

 

 

 

*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*

2. banner diafhmishs mypsychologist koino

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...