Στην εποχή της ψηφιακής συνδεσιμότητας, τα κοινωνικά δίκτυα έχουν εισβάλει δυναμικά στην καθημερινότητα των εφήβων. Στην Ελλάδα ξεκίνησε η συζήτηση για την απαγόρευση της πρόσβασης σε παιδιά κάτω των 16 ετών καθώς οι ψυχολογικές επιπτώσεις τους προκαλούν έντονο προβληματισμό.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος γεμάτη αλλαγές, αβεβαιότητες και αναζητήσεις. Ο έφηβος προσπαθεί να βρει ταυτότητα, να αποκτήσει αυτονομία και να κερδίσει αποδοχή μέσα στο κοινωνικό του περιβάλλον. Σήμερα, μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας έχει μεταφερθεί στις ψηφιακές πλατφόρμες· τα κοινωνικά δίκτυα έχουν γίνει η σκηνή πάνω στην οποία οι νέοι εκτίθενται, συγκρίνονται και συχνά κρίνουν την αξία τους μέσα από την αντανάκλαση των άλλων.
Οι ψυχολογικές έρευνες τα τελευταία χρόνια είναι αποκαλυπτικές. Σύμφωνα με μελέτες του American Psychological Association, η υπερβολική χρήση των κοινωνικών δικτύων συνδέεται με αυξημένα επίπεδα άγχους και καταθλιπτικών συμπτωμάτων στους εφήβους, καθώς και με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση.
Το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ έχει επισημάνει ότι η παραμονή στα κοινωνικά δίκτυα για πάνω από τρεις ώρες την ημέρα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Τα δεδομένα αυτά έρχονται να ενισχύσουν την άποψη πως η αδιάκοπη έκθεση στον ψηφιακό κόσμο δεν είναι απλώς ένας αθώος τρόπος ψυχαγωγίας αλλά μια ισχυρή επιρροή στον τρόπο που οι νέοι αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τους άλλους.
Η συζήτηση γύρω από την απαγόρευση χρήσης των κοινωνικών δικτύων από παιδιά κάτω των 16 ετών βασίζεται ακριβώς σε αυτήν την ανησυχία. Όπως προστατεύουμε τους ανήλικους από ουσίες ή συνήθειες που μπορεί να τους βλάψουν, έτσι αναδύεται η ανάγκη να τους προστατεύσουμε και από την «ψηφιακή εξάρτηση».
Δεν είναι τυχαίο ότι οι πλατφόρμες έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να κρατούν τον χρήστη συνεχώς ενεργό, προσφέροντας μικρές δόσεις ικανοποίησης μέσω των ειδοποιήσεων. Ο έφηβος εγκέφαλος, που δεν έχει ακόμη αναπτύξει πλήρως τους μηχανισμούς αυτορρύθμισης, είναι ιδιαίτερα ευάλωτος σε αυτόν τον φαύλο κύκλο.
Στην Ελλάδα, η συζήτηση έχει πλέον περάσει και στο επίπεδο της πολιτικής πράξης. Το επόμενο διάστημα αναμένεται να ψηφιστεί νόμος που θα περιορίζει την πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα για παιδιά κάτω των 16. Η πρόθεση είναι σαφής: η προστασία της ψυχικής υγείας των νέων από τους κινδύνους της υπερβολικής χρήσης και της διαδικτυακής βίας. Ωστόσο, οι αντιρρήσεις είναι εξίσου έντονες.
Κάποιοι θεωρούν ότι μια τέτοια ρύθμιση ίσως αποκόψει τους εφήβους από την κοινωνική πραγματικότητα των συνομηλίκων τους ή ότι θα οδηγήσει σε κρυφές παρακάμψεις των κανόνων μέσω ψεύτικων λογαριασμών.
Ίσως, τελικά, η απάντηση δεν βρίσκεται στην απόλυτη απαγόρευση αλλά σε μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση. Η ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας, η ευαισθητοποίηση των γονέων και η συνεργασία με τις ίδιες τις πλατφόρμες ώστε να εφαρμόζονται αυστηρότεροι έλεγχοι ηλικίας μπορεί να δημιουργήσει ένα περιβάλλον πιο ασφαλές και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστικό.
Η πρόκληση για την ελληνική κοινωνία είναι να βρει εκείνη τη χρυσή τομή που θα επιτρέψει στους νέους να ωριμάσουν με ασφάλεια, χωρίς να στερηθούν τα θετικά της ψηφιακής εποχής.
Βιβλιογραφία
- Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271–283.
- Keles, B., McCrae, N., & Grealish, A. (2020). A systematic review: The influence of social media on depression, anxiety and psychological distress in adolescents. International Journal of Adolescence and Youth, 25(1), 79–93.
- Woods, H. C., & Scott, H. (2016). #Sleepyteens: Social media use in adolescence is associated with poor sleep quality, anxiety, depression and low self-esteem. Journal of Adolescence, 51, 41–49.
