Όταν το μυαλό είναι ελεύθερο από κάθε σκέψη ή κρίση, ακινητοποιείται και λειτουργεί σαν καθρέφτης. Τότε και μόνο τότε μπορούμε να αντιληφθούμε τα πράγματα όπως είναι.
Μια μέρα, το καλοκαίρι του 1971, όταν δίδασκα μια ομάδα αντρών στο John Gardiner’s Tennis Ranch, στο Καρμέλ Βάλεϊ της Καλιφόρνια, ένας επιχειρηματίας συνειδητοποίησε πόσο περισσότερη δύναμη και έλεγχο είχε στο ρεβέρ του όταν πήγαινε τη ρακέτα του πίσω κάτω από το επίπεδο της μπάλας. Είχε ενθουσιαστεί τόσο πολύ με το «καινούριο» του χτύπημα, που έσπευσε να το αναφέρει στον φίλο του τον Τζακ, λες και είχε γίνει κάποιο θαύμα. Ο Τζακ, ο οποίος θεωρούσε πως το ασταθές ρεβέρ του ήταν ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ζωής του, ήρθε και με βρήκε την ώρα του μεσημεριανού φαγητού, αναφωνώντας: Είχα ανέκαθεν φριχτό ρεβέρ. Μήπως θα μπορούσες να με βοηθήσεις;
Ρώτησα: Γιατί είναι φριχτό το ρεβέρ σου;
Ανεβάζω τη ρακέτα πολύ ψηλά στο μπάκσουινγκ.
Πώς το ξέρεις;
Μου το έχουν πει τουλάχιστον πέντε προπονητές. Δεν μπορώ με τίποτα να το διορθώσω.
Αμέσως συνειδητοποίησα το παράλογο του πράγματος. Μπροστά μου στεκόταν ένα ανώτερο επιχειρηματικό στέλεχος που έλεγχε μεγάλες, πολύπλοκες εμπορικές επιχειρήσεις και μου ζητούσε βοήθεια, λες και δεν είχε κανέναν έλεγχο επί του δεξιού χεριού του. Αναρωτήθηκα αν έπρεπε να του δώσω την απλή απάντηση: Και βέβαια μπορώ να σε βοηθήσω. ΧΑΜΗΛΩΣΕ ΤΗ ΡΑΚΕΤΑ ΣΟΥ!
Αλλά παράπονα όπως αυτά του Τζακ είναι συνηθισμένα μεταξύ ανθρώπων κάθε επιπέδου ευφυΐας και γνωστικής επάρκειας. Εξάλλου, ήταν σαφές ότι τουλάχιστον άλλοι πέντε δάσκαλοι τένις τού είχαν πει να χαμηλώσει τη ρακέτα του, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Τι τον κρατούσε από το να το κάνει; απορούσα.
Ζήτησα από τον Τζακ να κάνει μερικές αιωρήσεις με τη ρακέτα στο αίθριο όπου βρισκόμασταν. Η αιώρηση προς τα πίσω ξεκινούσε πολύ χαμηλά, όμως στη συνέχεια, ακριβώς πριν την αιώρηση προς τα εμπρός, ανέβαινε στο επίπεδο του ώμου του και κατέβαινε με στόχο μια νοητή μπάλα. Οι πέντε προπονητές είχαν δίκιο. Του ζήτησα να κάνει αιώρηση πολλές φορές, χωρίς να σχολιάσω. Δεν είναι καλύτερα τώρα; με ρώτησε. Προσπάθησα να κρατήσω τη ρακέτα χαμηλά. Ωστόσο, κάθε φορά, λίγο πριν την αιώρηση προς τα εμπρός, η ρακέτα του σηκωνόταν ψηλά. Ήταν εμφανές ότι αν χτυπούσε μια πραγματική μπάλα, η αντίστροφη περιστροφή της λόγω της συγκεκριμένης αιώρησης, θα προκαλούσε την εκτροπή της.
Το ρεβέρ σου είναι εντάξει, του είπα καθησυχαστικά. Απλώς, κατά την εκτέλεσή του, υφίσταται κάποιες αλλαγές. Θα πρότεινα να το παρατηρήσεις καλύτερα. Περπατήσαμε μαζί προς μια μεγάλη τζαμαρία κι εκεί του ζήτησα να κάνει και πάλι αιώρηση κοιτάζοντας την αντανάκλασή του. Υπάκουσε, ανεβάζοντας και πάλι ψηλά τη ρακέτα, αλλά αυτή τη φορά είχε μείνει έκπληκτος. Πράγματι, σηκώνω ψηλά τη ρακέτα πίσω! Φτάνει πάνω από τον ώμο μου! Δεν υπήρχε επίκριση στη φωνή του, απλώς ανέφερε με κατάπληξη ό,τι είχαν δει τα μάτια του.
Αυτό που με εξέπληξε ήταν η έκπληξη του Τζακ. Δεν είχε αναφέρει ότι πέντε δάσκαλοι του τένις τού είχαν πει ότι ανέβαζε πολύ ψηλά τη ρακέτα του; Είμαι σίγουρος ότι αν κι εγώ του είχα πει το ίδιο πράγμα μετά την πρώτη του αιώρηση, θα είχε απαντήσει: Ναι, το ξέρω. Αλλά πλέον ήταν ξεκάθαρο ότι δεν είχε πραγματική συναίσθηση, καθώς κανείς δεν εκπλήσσεται με κάτι που ήδη γνωρίζει. Παρά τα τόσα μαθήματα, δεν είχε βιώσει άμεσα πόσο ψηλά έφτανε πίσω η ρακέτα του. Το μυαλό του ήταν τόσο απορροφημένο από τη διαδικασία της κρίσης και την προσπάθεια αλλαγής του «κακού» χτυπήματος, ώστε ποτέ πριν δεν είχε αντιληφθεί πώς εκτελούσε το ίδιο το χτύπημα.
Κοιτάζοντας στο γυαλί, που καθρέφτιζε το χτύπημά του όπως ακριβώς ήταν, ο Τζακ κατάφερε να κρατήσει τη ρακέτα του χαμηλά σχεδόν χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, καθώς έκανε ξανά την αιώρηση. Η αίσθηση είναι τελείως διαφορετική από κάθε άλλο ρεβέρ που έχω χτυπήσει, δήλωσε. Και συνέχισε τις αιωρήσεις. Παραδόξως, δεν έδωσε συγχαρητήρια στον εαυτό του που το έκανε σωστά. Ήταν απλώς απορροφημένος από το πόσο διαφορετική αίσθηση είχε.
Μετά το γεύμα, πέταξα στον Τζακ μερικές μπάλες κι εκείνος κατάφερε να θυμηθεί την αίσθηση του χτυπήματος και να επαναλάβει την ενέργεια. Αυτή τη φορά, ένιωσε απλώς την κατεύθυνση της ρακέτας, αφήνοντας τη διαίσθησή του να αντικαταστήσει την οπτική εικόνα που του πρόσφερε η τζαμαρία. Ήταν μια καινούρια εμπειρία για εκείνον.
Σύντομα χτυπούσε ρεβέρ με περιστροφή προς τα εμπρός στο τερέν με μια άνεση που έκανε την αιώρηση να φαίνεται εντελώς φυσική. Μέσα σε δέκα λεπτά ένιωθε «στο φόρτε του» κι έκανε μια παύση για να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του. Δεν φαντάζεσαι πόσο εκτιμώ αυτό που έκανες για εμένα. Μέσα σε δέκα λεπτά έμαθα περισσότερα για το ρεβέρ μου απ’ ό,τι σε είκοσι ώρες μαθημάτων. Ένιωσα να φουσκώνω από περηφάνια καθώς αφομοίωνα αυτά τα «καλά» λόγια. Ταυτόχρονα, δεν ήξερα πώς να αντιμετωπίσω αυτό το γενναιόδωρο κομπλιμέντο και ζορίστηκα προσπαθώντας να βρω μια σεμνή απάντηση.
Έπειτα, για μια στιγμή, το μυαλό μου σκοτείνιασε και συνειδητοποίησα ότι δεν είχα δώσει στον Τζακ καμία οδηγία για το ρεβέρ του! Μα τι σου δίδαξα; ρώτησα. Εκείνος παρέμεινε σιωπηλός για τριάντα ολόκληρα δευτερόλεπτα, προσπαθώντας να θυμηθεί τι του είχα πει. Τελικά, απάντησε: Δεν θυμάμαι να μου είπες κάτι! Απλώς με παρακολουθούσες, έτσι μπήκα κι εγώ στη διαδικασία να παρακολουθώ τον εαυτό μου περισσότερο από ποτέ. Αντί να προσπαθώ να καταλάβω ποιο ήταν το λάθος με το ρεβέρ μου, άρχισα απλώς να παρατηρώ, και ξαφνικά σημείωσα βελτίωση. Δεν είμαι σίγουρος για ποιο λόγο, αλλά σίγουρα έμαθα πολλά σε σύντομο χρόνο. Είχε μάθει, αλλά είχε «διδαχτεί»; Αυτή η ερώτηση με ξάφνιασε.
Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο καλά ένιωσα εκείνη τη στιγμή, ή γιατί ένιωσα έτσι. Δάκρυα ανέβηκαν στα μάτια μου. Είχα μάθει εγώ, είχε μάθει κι εκείνος, αλλά τα εύσημα δεν μπορούσαν να δοθούν σε κανέναν συγκεκριμένα. Υπήρχε μόνο η αναλαμπή της συνειδητοποίησης ότι συμμετείχαμε και οι δύο σε μια εξαιρετική διαδικασία φυσικής μάθησης.
Το κλειδί που ξεκλείδωσε το καινούριο ρεβέρ του Τζακ –το οποίο ουσιαστικά βρισκόταν εξαρχής εκεί, απλώς περίμενε να αναδειχτεί– ήταν ότι, τη στιγμή που έπαψε να προσπαθεί να αλλάξει το ρεβέρ του, είδε πώς ήταν πραγματικά. Αρχικά, με τη βοήθεια της τζαμαρίας, βίωσε αμέσως την αιώρηση της ρακέτας προς τα πίσω. Χωρίς σκέψη ή ανάλυση, απέκτησε μεγαλύτερη επίγνωση για το συγκεκριμένο κομμάτι της κίνησης. Όταν το μυαλό είναι ελεύθερο από κάθε σκέψη ή κρίση, ακινητοποιείται και λειτουργεί σαν καθρέφτης. Τότε και μόνο τότε μπορούμε να αντιληφθούμε τα πράγματα όπως είναι.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Το εσωτερικό παιχνίδι του τένις του W. Timothy Gallwey που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα στο dioptra.gr και σε όλα τα συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεία.
