Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι τα μοντέλα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι ανεπαρκή για μάθηση, διδασκαλία και παραγωγικότητα για τους μαθητές.
Οι νηπιαγωγοί του γιου μου, κατά τη διάρκεια των διαδικτυακών μαθημάτων, έδιναν τις οδηγίες: «Μάτια να βλέπουν, αυτιά να ακούν, φωνές ήσυχες, σώματα ακίνητα». Παρ’ όλα αυτά, παρατηρούσα τα χέρια του 6χρονου παιδιού μου να μένουν απασχολημένα με αντικείμενα που μπορούσε να βρει στο σπίτι – ζωγράφιζε, έχτιζε με τουβλάκια, έφτιαχνε μορφές με πλαστελίνη.
Ενώ κάποιοι θα μπορούσαν να περιγράψουν αυτό το παιδί ως αφηρημένο, οι έρευνες προτείνουν πως η χρήση των αντικειμένων στην πραγματικότητα διεγείρει τον εγκέφαλό του, επιτρέποντας του να εστιάσει στην απαιτούμενη εργασία.
Ως γονιός δύο παιδιών που πηγαίνουν σχολείο και καθηγητής και ερευνητής της μάθησης μέσω τεχνολογίας, πιστεύω ότι τα μοντέλα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι ανεπαρκή για μάθηση, διδασκαλία και παραγωγικότητα.
Αυτό συμβαίνει διότι το να καθόμαστε μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή περιορίζει ή και μας αποκόπτει τελείως από πολλές από τις ικανότητες νοηματοδότησης και κατανόησης που διαθέτει το σώμα μας. Για να μάθουμε πιο αποτελεσματικά, ο εγκέφαλος βασίζεται στις κινήσεις του σώματός μας, στο να χρησιμοποιούμε μια ποικιλία εργαλείων, να δρούμε σε δυναμικές περιοχές και να έχουμε τους συνεργάτες μας κοντά μας.
Ο ρόλος του σώματος στη σκέψη
Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση θεωρείται πως εφόσον το μυαλό είναι απασχολημένο είναι εντάξει το σώμα να παραμένει ακίνητο. Αλλά αυτό το επιχείρημα λειτουργεί ανάποδα. Έρευνα από το πεδίο της ενσωματωμένης γνώσης –η έρευνα του ρόλου του σώματος στη σκέψη– δείχνει ότι το σώμα πρέπει πρώτα να επικοινωνεί με τον κόσμο για να ενεργοποιήσει και να ανοίξει το μυαλό για μάθηση.
Γι’ αυτό τον λόγο, μαθητές που δουλεύουν με μια ποικιλία εργαλείων και υλικών κατά τη διάρκεια μιας μαθησιακής δραστηριότητας είναι καλύτεροι στο να αντιλαμβάνονται αφηρημένες έννοιες.
Όταν ζητάς από μαθητές να μείνουν ακίνητοι ενώ πραγματοποιούν την εργασία τους, στην πραγματικότητα αυτό αυξάνει τον γνωστικό τους φόρτο, ή το βάρος στο μυαλό. Χρειάζεται να συγκεντρωθούν για να ησυχάσουν τα σώματά τους, τα οποία αναζητούν άλλες διόδους για να βγάλουν νόημα, παράλληλα με τη βασική δραστηριότητα που τους κρατά κολλημένους στο θρανίο τους και μπροστά στην οθόνη.
Όπως οι ψυχολόγοι Κριστίν Λάγκανς και Χέρμαν Μίλερ συμπέραναν από έρευνες με ανθρώπους που έλυναν μαθηματικά προβλήματα, Το να κάθεσαι δεν είναι απαραίτητα η καλύτερη συνθήκη για τη μάθηση στο σχολείο.
Η μάθηση από το περιβάλλον μας
Οι εσωτερικές σκέψεις των ανθρώπων είναι επεκτάσεις του κόσμου γύρω τους. Οι τεχνολογίες και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν, οι άνθρωποι με τους οποίους συνεργάζονται, η βόλτα που κάνουν μέχρι το σχολείο ή τη δουλειά, όλα προκαλούν συναισθήματα στο σώμα. Ο εγκέφαλός τους τότε συγκεντρώνει αυτά τα συναισθήματα και δημιουργεί νόημα ή σκέψεις που είναι ενημερωμένες από προηγούμενες εμπειρίες.
Με αυτό τον τρόπο, οι σκέψεις είναι επαναληπτικές. Οι άνθρωποι αισθάνονται μέσα από στιγμές ενώ φέρνουν εις πέρας όλα όσα έχουν μάθει από το συσσωρευμένο ιστορικό στο σώμα τους. Το να μάθεις να περνάς με ασφάλεια τον δρόμο, για παράδειγμα, χρειάζεται εξάσκηση. Με τον καιρό, ο εγκέφαλος οργανώνει τα δεδομένα από τις αισθήσεις για να μάθει να αναγνωρίζει την κατάλληλη στιγμή για να περνάει απέναντι.
Πόσο σημαντική είναι η χειρονομία
Η χειρονομίες είναι ένας ακόμη ουσιώδης τρόπος χρήσης του σώματος για τη σκέψη και τη μάθηση. Οι κινήσεις των χεριών, οι κινήσεις του κεφαλιού και το ανασήκωμα των ώμων όχι μόνο προσθέτουν μια διαφορά και έμφαση στις λέξεις που χρησιμοποιούνται, αλλά οι χειρονομίες βοηθούν τους ομιλητές να σχηματίσουν τις σκέψεις σε λέξεις πριν μιλήσουν.
Σε σενάρια επίλυσης προβλημάτων, έρευνες φανερώνουν ότι για πολλούς μαθητές μαθηματικών, οι χειρονομίες δείχνουν πως κατανοούν τις στρατηγικές πριν μπορέσουν να διατυπώσουν αυτές τις λύσεις μέσα από τον λόγο. Με αυτό τον τρόπο, οι δάσκαλοι που έχουν εκπαιδευτεί να αναγνωρίζουν και να κατανοούν τις χειρονομίες μπορούν να δουν τη διαδικασία και την πρόοδο του μαθητή στην κατανόηση θεμάτων πριν ο μαθητής μπορέσει να μεταφράσει αυτή την κατανόηση σε λόγο ή σε γραπτή εξέταση.
Επιπλέον, εκπαιδευτικοί και άλλοι ειδικοί μπορούν να χρησιμοποιούν τις χειρονομίες για να εξηγούν έννοιες σε μαθητές και αρχάριους με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Οι χειρονομίες κάνουν τις αφηρημένες έννοιες ορατές, δίνοντας τους μια προσωρινή μορφή.
Διαβάστε σχετικά: Τι βοηθάει τον εγκέφαλο να μαθαίνει καλύτερα;
Ετοιμάσου να κινηθείς
Κάποιοι μαθητές θα παραμείνουν στη διαδικτυακή εκπαίδευση και αυτή τη σχολική χρονιά, λόγω υγείας ή άλλων ανησυχιών, ενώ άλλοι θα επιστρέψουν σε διά ζώσης μαθήματα. Πιστεύω πως και τα δύο μοντέλα διδασκαλίας μπορούν να συμπεριλάβουν καλύτερα το σώμα για να υποστηρίξουν τη μάθηση. Οι παρακάτω συμβουλές είναι για εκπαιδευτικούς που σχεδιάζουν διαδικτυακά ή διά ζώσης μαθήματα, παρόλο που γονείς και μαθητές μπορούν επίσης να βοηθήσουν να διατηρηθεί μια ενεργητική κουλτούρα στην τάξη.
1. Κανονικοποίησε την κίνηση κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, όχι μόνο στα διαλείμματα. Για παράδειγμα, μπορείς να μετατρέψεις έναν απλό περίπατο στη γειτονιά σε ευκαιρία διερεύνησης για το μάθημα Φυσικής. Ζήτησε από τους μαθητές να παρουσιάσουν τις παρατηρήσεις τους σε όλη την τάξη.
2. Ξεκίνα κάθε μάθημα δίνοντας χρόνο στους μαθητές να συγκεντρώσουν διάφορα υλικά με τα οποία θα σκεφτούν και θα δουλέψουν, όπως τετράδια και διαφορετικά είδη χαρτιών, διάφορα εργαλεία για γραφή και ζωγραφική. Ενσωμάτωσε την αλληλεπίδραση με αυτά τα εργαλεία σε όλη τη διάρκεια του μαθήματος.
3. Ενθάρρυνε και χρησιμοποίησε χειρονομίες. Εάν το μάθημα γίνεται διαδικτυακά προώθησε τη χρήση της κάμερας, και κάνε πίσω για να δώσεις στους μαθητές μια ευρύτερη θέα.
4. Δώσε χρόνο στους μαθητές να συντονιστούν με το πώς αισθάνεται το σώμα τους, σαν ένα παράθυρο στη συναισθηματική τους κατάσταση.
5. Δημιούργησε ευκαιρίες για επανάληψη, εκτελώντας μια εργασία σε διάφορα πλαίσια, με διάφορα εργαλεία και ανθρώπους που εμπλέκουν το σώμα με διαφορετικούς τρόπους. Το θέμα παραμένει το ίδιο, όμως το πώς και με ποιον εμπλέκονται οι μαθητές αλλάζει.
6. Εάν το μάθημα διεξάγεται διαδικτυακά δοκίμασε πλατφόρμες βιντεοσυνάντησης όπως το Ohyay, που προσπαθούν να αναπαραστήσουν τη φυσική εγγύτητα και κίνηση σε εικονικό χώρο.
7. Σκέψου την τάξη σαν να επεκτείνεται έξω από το σχολείο και τη γειτονιά. Δίνοντας την ευκαιρία στους μαθητές να βιώσουν μια γνωστή περιοχή με διαφορετικό τρόπο, μπορείς να προκαλέσεις τη δημιουργία νέων σκέψεων και απόψεων.
Εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές μπορούν όλοι να αλλάξουν τις προσδοκίες τους σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι συγκεντρωμένος σε μια εργασία. Το περπάτημα, το τρέξιμο ή ο χορός μπορεί να μη φαίνεται ότι σχετίζονται με μια συγκεκριμένη εργασία, όμως αυτές οι πράξεις συχνά βοηθούν τους ανθρώπους να σκέφτονται καλύτερα.
Ενεργοποιώντας το σώμα ενεργοποιείς τον εγκέφαλο, επομένως η «ώρα στο θρανίο» θα ήταν καλύτερο να ονομαστεί «ώρα δραστηριότητας».
Απόδοση: Παπαβίδη Νικολέτα – Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
