Τρεις επιστημονικοί συνεργάτες του PsychologyNow.gr, με εξειδίκευση και εμπειρία στη Σχολική και Εξελικτική Ψυχολογία, παρέχουν κατευθύνσεις και συμβουλές προς τους μαθητές για τη διαχείριση του άγχος των πανελλήνιων εξετάσεων.
Δημήτρης Κατσίκης
Το άγχος είναι ένα συναίσθημα του ανθρώπου που είναι εκεί για να τον προστατεύσει. Μπορεί κάποιες φορές να λειτουργεί και κάποιες όχι, επιφέροντας αντίθετα αποτελέσματα. Το άγχος μπορεί να είναι χρόνιο ή περιστασιακό, λειτουργικό ή μη λειτουργικό. Καμία από αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι πρόβλημα εκτός αν ο άνθρωπος το πιστέψει ως τέτοιο. Γι΄αυτό υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μη λειτουργικό άγχος (χρόνιο ή περιστασιακό) και ζουν καλά με αυτό, παρότι ξέρουν ότι έχουν να "πληρώσουν" το κόστος του.
Το άγχος λαμβάνει διάφορες μορφές, άγχος επίδοσης, άγχος πανικού, άγχος υγείας, κοινωνικό άγχος, άγχος αβεβαιότητας, άγχος απώλειας ελέγχου, άγχος για το άγχος. Το τελευταίο είναι και το πραγματικό πρόβλημα, ειδικά όταν συνοδεύει τις μορφές άγχους που προαναφέρθηκαν. Όταν κάποιος νιώθει άγχος για το άγχος, τότε πιστεύει ότι δεν πρέπει με τίποτα να αγχώνεται για το ο,τιδήποτε κάτι που έχει σημαντικές συνέπειες στην συγκέντρωση και στην προσπάθειά του.
Αυτό συμβαίνει συχνότερα και σε όσους δίνουν πανελλήνιες, και κάθε είδους, εξετάσεις. Ειδικά στις συγκεκριμένες εξετάσεις, όπου η απειλή είναι συνήθως μεγαλύτερη (και άδικη καθώς πολλοί υπερβάλλουν συνδέοντας την αποτυχία στις Πανελλήνιες με γενική αποτυχία στην ζωή, επαγγελματική και μη, ενώ αυτό δεν ισχύει), οι μαθητές νιώθουν συχνότερα τις παραπάνω μορφές άγχους (ειδικότερα άγχος επίδοσης, άγχος πανικού, άγχος αβεβαιότητας και άγχος απώλειας ελέγχου) επειδή έχουν την τάση ή έχουν μάθει να υιοθετούν ιδέες όπως για παράδειγμα "Πρέπει ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ να τα πάω καλά στις Πανελλήνιες/Πρέπει ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ να μην ξεχάσω αυτά που ξέρω την ώρα που γράφω/Πρέπει ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ να είμαι σίγουρος/η ότι όλα θα πάνε καλά, αλλιώς ΟΛΑ θα πάνε στραβά, ΘΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΩ στην ζωή μου, θα μου γίνεις ΒΑΡΟΣ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ και θα σημαίνει ότι θα ΕΙΜΑΙ ένας ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΑΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ σε σχέση με αυτό που μπορώ να καταφέρω και σε σχέση τους άλλους.
Συστήματα πυρηνικών πεποιθήσεων σαν και αυτά είναι οι κυριότερες αιτίες για τις οποίες οι μαθητές, είτε διάβασαν είτε δεν διάβασαν με επάρκεια, δεν τα κατάφεραν στις Πανελλήνιες, καθώς έχουμε και πολυάριθμα παραδείγματα μαθητών που δεν είχαν διαβάσει με επάρκεια αλλά τα κατάφεραν, προς έκπληξή όλων, στις Πανελλήνιες, καθώς "κατέβηκαν στο γήπεδο" με λειτουργικό άγχος και συγκεκριμένα με ιδέες του τύπου, ΘΕΛΩ να τα πάω καλά στις Πανελλήνιες/ΘΕΛΩ να μην ξεχάσω τα όσα διάβασα την ώρα που θα γράφω/ΘΕΛΩ να είμαι σίγουρος/η ότι θα πάνε όλα καλά όταν δώσω, αλλά όλα αυτά ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΣΥΜΒΟΥΝ ΕΤΣΙ ΑΚΡΙΒΩΣ για να πάω να δώσω, για να συνεχίσω να επιμένω να γράφω εκείνη την ώρα αν ξεχάσω αυτά που ξέρω, για να διατηρήσω τους στόχους μου, για να συνεχίσω να προσπαθώ στο μέλλον, για να κάνω αυτό που θέλω πραγματικότητα, και αν δεν πάνε καθόλου καλά τα πράγματα, αυτό δεν θα είναι το τέλος του κόσμου για μένα, θα αξίζει να το αντέξω-δεν χρειάζεται να το κουβαλάω σε όλη μου την ζωή και δεν θα σημαίνει ότι είμαι ένας συνολικά αποτυχημένος μαθητής αλλά ένας μαθητής που απέτυχε σε κάτι σημαντικό στην ζωή του και οι επιμέρους αποτυχίες του δεν τον καθιστούν αποτυχημένο. Εξάλλου, στις πόσες αποτυχίες είναι κάποιος αποτυχημένος; Μήπως υπάρχει αποτυχιόμετρο και δεν το ξέρω;
Φυσικά, οι παραπάνω πυρηνικές σκέψεις λειτουργούν καλύτερα σε πλαίσιο συστηματικής ψυχοθεραπείας, αλλά αν οι μαθητές τις υιοθετήσουν, έστω και τελευταία στιγμή, θα μπορούν όχι μόνο να ξεμπλοκάρουν τις γνώσεις που έχουν και τις μπλοκάρει το μη λειτουργικό τους άγχος ενώ θα γράφουν, αλλά θα μπορούν να αξιοποιήσουν την προσωπική τους κρίση, χωρίς να μπλοκάρουν περαιτέρω, όταν οι γνώσεις τους θα κολλήσουν την στιγμή που γράφουν και να παραδώσουν ένα όσο το δυνατόν πιο πλήρες γραπτό, παρά τα όποια μπλοκαρίσματά τους.
Καλή επιτυχία σε όλους, αλλά και η αποτυχία είναι μέσα στο παιχνίδι της ζωής και οι μαθητές να θυμούνται ότι περισσότερα μαθαίνεις από την δεύτερη παρά από την πρώτη για το ποιος είσαι και που πηγαίνεις: Όσες αποτυχίες χρειαστούν μέχρι να έρθει η επιτυχία λοιπόν! Ας πιούμε στην υγειά αυτού!
Ο Δημήτρης Κατσίκης (PhD, RT, RL), είναι Ιδρυτής Κοινότητας Ψχ, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής-Επόπτης
Κασσιανή Τρικαλιώτη
Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι μία σχολική διαδικασία, η οποία έχει συνδεθεί με το μέλλον του μαθητή- μελλοντικού φοιτητή., όσον αφορά στην εργασιακή του αποκατάσταση και την κοινωνική του άνοδο. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δίνει μεγάλη βαρύτητα σε αυτή τη διαδικασία ίσως και μεγαλύτερη από αυτή που της αρμόζει.
Έπειτα από μία εντατική διετή προσπάθεια του μαθητή (συνεχή μελέτη, θερινά μαθήματα, επαναλήψεις και διαγωνίσματα) η συμμετοχή στις πανελλήνιες εξετάσεις θα “αποδείξουν” κατά πόσο αυτή η προσπάθεια απέδωσε και θα καθορίσουν την εισαγωγή του σε μία σχολή της προτίμησής του. Έτσι, είναι πολύ συχνό, το άγχος του μαθητή αλλά και των γονέων να αυξάνεται κατακόρυφα τη συγκεκριμένη περίοδο. Το άγχος αυτό είναι ανάλογο με το κατά πόσο πιστεύει ο μαθητής στις ικανότητές του, πόσο καλή και οργανωμένη προσπάθεια έχει κάνει και πόσο υποστηρικτική ήταν η οικογένειά του σε αυτή την προσπάθεια.
Είναι φυσιολογικό σε κρίσιμες καταστάσεις, όπως είναι οι πανελλήνιες εξετάσεις, να νιώσει ο μαθητής έντονο άγχος, σωματικά συμπτώματα (ταχυκαρδία, δύσπνοια, εφίδρωση) ίσως και πανικό. Είναι, όμως, πολύ σημαντικό, να έχει μάθει να διαχειρίζεται αυτό το άγχος έτσι ώστε να μην επηρεαστεί η λειτουργικότητά του.
Καθοριστικό ρόλο σε αυτό διαδραματίζει το οικογενειακό περιβάλλον. Είναι απαραίτητο οι γονείς σε αυτή τη δύσκολη περίοδο αλλά και γενικότερα, να στηρίζουν συναισθηματικά το μαθητή, να μπορούν να ελέγχουν το δικό τους άγχος και να μην το μεταφέρουν στο παιδι τους. Χρειάζεται, επίσης, να το απαινούν γι αυτή την υπερπροσπάθεια που έχει κάνει ως τώρα ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.
Εξάλλου, η επιτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις και η ακόλουθη εισαγωγή σε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο δεν είναι η μοναδική επιλογή που μπορεί να έχει ένας νέος για τη μόρφωσή του και την εργασιακή του αποκατάσταση. Υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές και είναι σημαντικό να το επικοινωνήσουν αυτό οι γονείς με τα παιδιά τους. Αν κάτι τέτοιο έχει γίνει κατανοητό από τον έφηβο και γνωρίζει ότι το μέλλον του δεν εξαρτάται αποκλειστικά από αυτή τη διαδικασία, τότε είναι πιθανό το άγχος του να είναι πιο διαχειρίσιμο και γενικότερα να έχει μία καλή συναισθηματική κατάσταση, στοιχεία που θα αυξήσουν τις πιθανότητες για μία καλή επίδοση του μαθητή στις εξετάσεις.
Η Κασσιανή Τρικαλιώτη είναι Ψυχολόγος, Msc Σχολικής Ψυχολογίας - Κιν: 6976.137358, www.ktrikalioti.gr
Δρ Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου
Το άγχος έχει προσωπείο: εκδηλώνεται σωματικά, συμπεριφορικά και ψυχολογικά. Ερμηνεύεται ποικιλοτρόπως: με βάση την γενετική προδιάθεση, την ιδιοσυγκρασία, τους παράγοντες στην οικογένεια, τις εμπειρίες μάθησης, τις σχέσεις γονιών-παιδιού, την γονεικη διαπαιδαγώγηση.
Το άγχος αφορά συνήθως μια ανησυχία, έντονη έγνοια και στεναχώρια χωρίς να υπάρχει κάτι προσδιορίσιμο. Υπάρχουν φαντάσματα παλιών και καινούργιων φόβων που στοιχειώνουν το άτομο και το κάνουν να αισθάνεται μια απροσδιόριστη αίσθηση περιστοιχισμένη με ένα ασαφή μανδύα.
Συμβουλές για τα παιδιά που θα δώσουν Πανελλήνιες:
- Παρακολουθήστε το πως εκδηλώνεται το δικό σας άγχος για να μπορέσετε να το διαχειριστείτε
- μοιράστε την ύλη σας
- Διαβάστε με βάση το μαθησιακό σας στυλ και προφιλ
- Προετοιμαστείτε επαρκώς
- κοιμηθείτε καλά
- να τρέφεστε υγιεινά
- να κάνετε ήπια άσκηση
- μάθετε σύντομες ασκήσεις χαλάρωσης
Η Δρ. Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου είναι Κλινική Ψυχολόγος, με μεταπτυχιακή ειδίκευση στη Σχολική - Εξελικτική Ψυχολογία
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
