Σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι να ανησυχήσει, ούτε να στιγματίσει. Ακόμα, σκοπός του δεν είναι να παθολογικοποιήσει, ούτε να προκαθορίσει ανθρώπινα βιώματα που σχετίζονται με στρεσογόνες εμπειρίες: η ψυχική μας υγεία είναι προϊόν πολυπαραγοντικό. Αυτό που γίνεται στις παρακάτω γραμμές είναι μία προσπάθεια να κατανοήσουμε τη μη συναινετική πορνογραφία και την ψυχική υγεία της γυναίκας* που την υφίσταται.
Αλήθεια, τι είναι η μη συναινετική πορνογραφία;
Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων αναφέρει πως η μη συναινετική πορνογραφία, εφεξής Μ.Σ.Π., περιλαμβάνει ΄΄τη διαδικτυακή προβολή σεξουαλικών φωτογραφιών με γραφικά ή βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου που εμφανίζεται στις εικόνες’’. Για το φαινόμενο χρησιμοποιείται συχνά και ο όρος revenge porn, δηλαδή, εκδικητική πορνογραφία και αυτό διότι σε πολλές περιπτώσεις σκοπός του ατόμου που την πραγματοποιεί είναι η εκδίκηση.
Αποτελεί, δηλαδή, συμπεριφορά που στοχεύει στη βλάβη της γυναίκας και στο ίδιο στοχεύουν και συμπεριφορές ”hacking”, παράνομης, δηλαδή, πρόσβασης σε τέτοιο υλικό και κοινοποίησής του στο διαδίκτυο με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση. Συνηθίζεται, μάλιστα, μαζί με αυτό να κοινοποιούνται και προσωπικά στοιχεία του ατόμου που απεικονίζεται σε αυτό το υλικό, όπως το ονοματεπώνυμο, το τηλέφωνο, το e-mail, η διεύθυνση κατοικίας και ο λογαριασμός του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αν κάνουμε μία παύση και κοιτάξουμε την παρούσα κοινωνική πραγματικότητα, μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε πως το ζήτημα της έμφυλης βίας είναι παρόν, εντοπίζεται ίσως πιο εύκολα πλέον, συζητιέται πολύ περισσότερο, και κυρίως παίρνει νέες μορφές- διαδικτυακές εν προκειμένω- ακολουθώντας με τη σειρά του την κίνηση των ανθρώπινων κοινωνιών ως επί το πλείστον του δυτικού κόσμου.
Τι γίνεται, λοιπόν, όταν μία γυναίκα*, μέλος της παραπάνω κοινωνικής πραγματικότητας, συνειδητοποιεί πως υλικό σεξουαλικού περιεχομένου που την αφορά κυκλοφορεί στο διαδίκτυο; Πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να συμφωνήσουμε πως η Μ.Σ.Π. είναι ικανή να δημιουργήσει μία εξαιρετικά στρεσογόνο συνθήκη για εκείνη καλώντας τη να διαχειριστεί πολύ δυσάρεστα συναισθήματα.
Πέραν της ανησυχίας για την ασφάλεια και τη ζωή που γεννά η ακούσια έκθεση προσωπικών πληροφοριών στο διαδίκτυο, είναι σημαντικό πως η ιδιωτικότητα της σεξουαλικής της ζωής παραβιάζεται. Αυτό μπορεί να προκαλέσει θλίψη, θυμό, ντροπή και πολύ συχνά αίσθημα προδοσίας, ειδικά όταν τη Μ.Σ.Π. ασκεί πρόσωπο για το οποίο η γυναίκα έχει αισθανθεί εμπιστοσύνη.
Κατόπιν μιας τέτοιας εμπειρίας, εκείνη μπορεί να δράσει με επιφυλακτικότητα στις διαπροσωπικές της σχέσεις, προκειμένου να προστατευτεί, δυσκολευόμενη να αισθανθεί εμπιστοσύνη προς άλλα πρόσωπα και δη προς τους ερωτικούς συντρόφους.
Η Μ.Σ.Π.-μεταξύ άλλων-μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες στην αυτοπεποίθηση, την αυτοεικόνα αλλά και τη σχέση με την εαυτή. Σε έρευνες που έχουν διεξαχθεί, γυναίκες, που συμμετείχαν, έχουν αναφέρει πως ταλαιπωρούνταν από κατάθλιψη, υψηλό άγχος, μεταβολές της διάθεσης και αϋπνία. Ακόμα,αν το συμβάν βιωθεί ως τραύμα, μπορεί να σχηματίσει την εικόνα μίας ψυχικής συνθήκης που τα συστήματα ταξινόμησης των ψυχιατρικών διαταραχών ονομάζουν μετατραυματικό στρες.
Από αυτές τις έρευνες είναι που προκύπτει πως ο τρόπος με τον οποίο το στενό περιβάλλον στέκεται απέναντι σε μία τέτοια εμπειρία είναι καθοριστικής σημασίας. Είναι πολλές οι φορές που ο περίγυρος μιας γυναίκας δυναμώνει το αίσθημα ενοχής και αβοηθησίας** που εκείνη μπορεί ήδη να αισθάνεται. Η φράση ΄΄Δεν έπρεπε να του στείλεις φωτογραφία σου΄΄ που έχουν ακούσει να τους λένε αρκετές-στην οποία υπάρχει η ιδέα πως καθώς μία γυναίκα συναινεί στο μοίρασμα υλικού σεξουαλικού περιεχομένου με τον ερωτικό της σύντροφο καθίσταται και εκείνη υπαίτια του revenge porn- θυμίζει δηλώσεις που επιρρίπτουν σε γυναίκες επιζώσες βιασμού την ευθύνη για ΄΄τις κοντές τους φούστες΄΄.
Η ρητορική αυτή αντιστοιχεί σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που όχι μόνο δεν είναι υποστηρικτικό, αλλά τελικά είτε αγνοεί, είτε κατηγορεί, είτε περιθωριοποιεί βλάπτοντας επιπρόσθετα. Αυτό λειτουργεί επιπλέον επιβαρυντικά, διότι σε μια συνθήκη βαθιάς ντροπής είναι πολύ πιθανό η γυναίκα να επιλέξει την απομόνωση και την αποχώρηση από την κοινότητά της, είτε στον υλικό είτε στον ψηφιακό κόσμο, με σκοπό την αυτοπροστασία της.
Διαβάστε σχετικά: Ηλεκτρονική πορνογραφία και Εθισμός: Τι χρειάζεται να ξέρεις
Η δύναμη της στάσης του ευρύτερου περιβάλλοντος επεκτείνεται από τον κοινωνικό περίγυρο στην στάση των Αστυνομικών Αρχών, του δικαστικού συστήματος, αλλά και το εργασιακό ή και το σχολικό περιβάλλον. Με τον κίνδυνο του στιγματισμού και της επαναθυματοποίησης γυναίκες μαρτυρούν πως έχουν χάσει τη δουλειά τους, πως παρεμποδίστηκε η προαγωγή τους ή η πρόσληψή τους σε μία νέα θέση, καθώς σε αξιολόγηση της φερεγγυότητας τους, κρίθηκαν ακατάλληλες.
Παράλληλα, νεαρά κορίτσια, αλλά και εκπαιδευτικοί έχουν αντιμετωπίσει εκφοβισμό, επιθετική στάση, κατηγορίες, αλλά και απομάκρυνση από το σχολείο μετά από αντίστοιχα περιστατικά, συνθήκες που έχουν εξίσου σοβαρό αντίκτυπο με τις προαναφερθείσες και δύνανται να τραυματίσουν εκ νέου.
Η βαθιά ντροπή, το αίσθημα αβοηθησίας**, η απελπισία και ένα περιβάλλον στενό και ευρύτερο που δεν δρουν καθόλου υποστηρικτικά, αλλά επανατραυματίζουν και αποδίδουν ετικέτες, αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς: δεν είναι λίγες οι γυναίκες οι οποίες ως θύματα Μ.Σ.Π. έχουν αναφέρει αυτοκτονικό ιδεασμό, αυτοτραυματισμούς, αλλά και εκείνες που έχουν τελικά αυτοκτονήσει. Η Μ.Σ.Π. αποτελεί μορφή κακοποίησης και οι επιπτώσεις της μπορούν να γίνουν πολύ σοβαρές τόσο για την ψυχική όσο και την κοινωνική ζωή των γυναικών που τη βιώνουν.
Αξίζει, κλείνοντας, να ειπωθεί πως είναι πολλές οι ιστορίες από επιζώσες που έχουν αναρρώσει και έχουν μοιραστεί την εμπειρία τους αυξάνοντας την ενημερότητα, γεννώντας ελπίδα και εγείροντας το ερώτημα: η πρόληψη και η καταπολέμηση τέτοιων περιστατικών αποτελεί γέννημα ατομικό ή συλλογικό; Φαίνεται πως από την στάση μας ως κοινωνικά όντα έως τη νομοθεσία, υπάρχουν ελλείμματα που εμποδίζουν το μοίρασμα και την τελική παροχή προστασίας.
Είναι αναγκαίες, οι παρεμβάσεις σε σχολικούς και επαγγελματικούς χώρους, αλλά και στο γενικό πληθυσμό με σκοπό την ενημέρωση όλων για το δικαίωμα στην ασφάλεια, την ελευθερία και τη σεξουαλική έκφραση. Χρειάζονται χώροι ασφαλείς, όπου οι γυναίκες θα μπορούν να μιλούν ελεύθερα και χωρίς ντροπή για τη Μ.Σ.Π.. Άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, όπως αυτές που αναφέρονται παραπάνω, προτείνεται να αναζητήσουν ψυχολογική-ψυχοθεραπευτική στήριξη ή/και νομική συμβουλευτική, αν εξυπηρετούν τις ανάγκες τους. ΄΄Shame dies when stories are told in safe places΄΄, όπως μας υπενθυμίζει και μία επιζώσα…
* αναφέρεται σε άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως γυναίκες
** ή αλλιώς επίκτητη αδυναμία
Κριτική Ανάγνωση των πηγών:
- HerNetHerRights, European Women’s Lobby
- Online Abuse 101, Women’s Media Center
- Kamal, M., & Newman, W. J. (2016). Revenge pornography: Mental health implications and related legislation. Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law Online, 44(3), 359-367.
- West, J. (2014). Cyber-violence against women. Battered Women’s Support Services.
Συγγραφέας: Μαρία Πρένγκα, Ψυχολόγος, Εκπ. Συστημική Ψυχοθεραπευτρια
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
