PsychologyNow Team

Η σύνδεση Μυαλού-Σώματος-Περιβάλλοντος

Η σύνδεση Μυαλού-Σώματος-Περιβάλλοντος

PsychologyNow Team
γυναίκα στην εξοχή ακουμπάει με το χέρι της στάχυα
Image credit: Oliver Pacas / unsplash.com

Η καρποφόρα, καινοτόμα διασταύρωση της γνωστικής νευροεπιστήμης και της ψυχολογικής επιστήμης με τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, μπορεί να οδηγήσει σε μία ιδιαίτερα βοηθητική επανάσταση για την ανθρωπότητα.


Τα συναισθήματα δέους, είτε για κτίρια είτε για τοπία, προωθούν τα κοινωνικά συναισθήματα και τις γνωστικές ικανότητες μειώνοντας την εστίαση αποκλειστικά στον εαυτό μας, ενώ παράλληλα ενισχύεται η αίσθηση κοινότητας με τους άλλους. Είτε ο πόνος μας προέρχεται από ψυχικά τραύματα είτε από χειρουργικές επεμβάσεις, οι ασθενείς θεραπεύονται γρηγορότερα όταν απολαμβάνουν τη θέα ειδυλλιακών τοπίων, όταν χαίρονται στη θέα του χιονιού ή από το άφθονο φως και τη ζεστασιά του καλοκαιριού. Η εύκολη πρόσβαση σε καλά σχεδιασμένους, υψηλής ποιότητας φυσικούς χώρους, προάγει επίσης τη μακροζωία στους ηλικιωμένους και ενισχύει τη συναισθηματική ρύθμιση και τον έλεγχο της προσοχής στους νέους.

Η κυβερνητική γραφειοκρατία ή οι ιδιωτικές εταιρείες που επιδιώκουν να αυξήσουν την παραγωγικότητα στην εργασία και τη διατήρηση των εργαζομένων τους, θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να επενδύσουν στο εργασιακό περιβάλλον, ως προς τη βελτίωση των συστημάτων θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού, ως προς την αναδιαμόρφωση των εσωτερικών χώρων για την εισροή ενός πιο φυσικού φωτισμού και την προαγωγή της κοινωνικότητας. Το περιβάλλον εργασίας χρειάζεται να ενθαρρύνει τους υπαλλήλους να εξατομικεύουν το χώρο εργασίας τους, βελτιώνοντας σημαντικά την ευημερία και την ικανοποίηση που παίρνουν από αυτή.

Αυτά και άλλα τέτοια ευρήματα, αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι επιστήμονες αξιολογούν το βασικό ρόλο του φυσικού περιβάλλοντος αναφορικά με το πώς οι άνθρωποι σκέφτονται, ενεργούν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Ο Roger Barker, ένας από τους ιδρυτές της περιβαλλοντικής ψυχολογίας, δημοσίευσε ευρήματα από τις αρχές της δεκαετίας του '50 έως τα μέσα της δεκαετίας του '70, που έδειξαν ότι, όταν πρόκειται για την πρόβλεψη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, το φυσικό και κοινωνικό πλαίσιο έχει περισσότερη σημασία από τον εσωτερικό κόσμο ενός ατόμου.

Ωστόσο, ο συμπεριφορισμός κυριαρχούσε μέχρι τη δεκαετία του '80 και πολλοί συνέδεαν ακόμη και την έννοια ανατροφοδότησης μυαλού-σώματος με τον σκεπτικισμό. Η σημασία του σημαντικού ρόλου του σχεδιασμού του φυσικού μας περιβάλλοντος για την ανθρώπινη υγεία, την ευημερία και την ανάπτυξη (γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική) παρέμενε μια περιθωριακή επιδίωξη.

Είναι περίεργο ότι αυτός ο προσανατολισμός, τελικά, άλλαξε μέσα από την προσπάθεια της επιστήμης των υπολογιστών να αναπτύξουν την τεχνητή νοημοσύνη, ώστε οι υπολογιστές να μπορούν να εκπαιδευτούν για να μαθαίνουν. Διδάσκοντας έναν υπολογιστή να «σκέφτεται» με τον ίδιο τρόπο που σκέφτεται ένας άνθρωπος, αποδείχτηκε πολύ πιο δύσκολο από ό, τι περίμεναν. Οι αλγόριθμοι που είχαν βάση μόνο τη λογική δεν απέδιδαν.

Στη συνέχεια, οι γνωστικοί επιστήμονες βρήκαν τον λόγο: οι υπολογιστές δεν ζουν σε ανθρώπινα σώματα ούτε σκέφτονται έχοντας ανθρώπινα μυαλά. Έτσι, γεννήθηκαν η γνωστική επιστήμη (δεκαετία του 1960) και το νεότερο «αδερφάκι» της, η γνωστική νευροεπιστήμη (δεκαετία του 1990). Λίγο αργότερα, η διαδοχή της ευρέως αποδεκτής σύνδεσης Μυαλού-Σώματος, είναι πλέον μία νέα ιδεολογική δομή: είναι η σύνδεση Μυαλού-Σώματος-Περιβάλλοντος, στην οποία θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη σημασία.

Για τους περισσότερους ανθρώπους, τις περισσότερες φορές, τα περιβάλλοντα που κατοικούν έχουν κατασκευαστεί προμελετημένα. Αυτό σημαίνει ότι δημιουργήθηκαν μετά από αποφάσεις και επιλογές μετά από διαβούλευση ή προεπιλογή. Και αυτό το γεγονός της σύγχρονης ζωής φέρει σαφείς συνέπειες, γιατί κάθε απόφαση που έχει ληφθεί σχετικά με το δομημένο περιβάλλον - είτε είναι μία παιδική χαρά, ένα πάρκο, μία γέφυρα, ένας δρόμος, ένα συγκρότημα κατοικιών, η προαστιακή ανάπτυξη, ένα κτίριο γραφείων – θα μπορούσαν να είχαν χτιστεί διαφορετικά.

Τα δομημένα περιβάλλοντα, η ατμόσφαιρά τους και οι κατασκευαστικές λεπτομέρειες τους, θεωρούνται από τον χώρο της ψυχολογίας ως θεμελιώδεις, από κάθε άποψη. Για παράδειγμα, στη σύγχρονη κουλτούρα, η ταυτότητα είναι θέμα που μας απασχολεί έντονα. Οι ψυχολόγοι έχουν από καιρό αναγνωρίσει τον βασικό ρόλο των αυτοβιογραφικών μνημών στην κατασκευή ενός συνεκτικού εαυτού (ή διαδοχής του εαυτού). Τώρα, οι γνωστικοί νευροεπιστήμονες έχουν αποδείξει ότι τέτοιες μνήμες είναι νευρολογικά ενοποιημένες στον ιππόκαμπο, το οποίο είναι το τμήμα του εγκεφάλου που επίσης διαχειρίζεται ευρέως τη χωρική περιήγηση.

Το άγχος είναι ένας ερευνητικός τομέας που επίσης απασχολεί ιδιαίτερα την ψυχολογική επιστήμη. Ενώ τα μέτρια επίπεδα άγχους μπορούν να διευκολύνουν θετικά συναισθήματα και συμπεριφορές, τα υψηλά επίπεδα βλάπτουν τους ανθρώπους με δεκάδες τρόπους. Οι αναγνωρισμένοι παράγοντες άγχους περιλαμβάνουν τις διαπροσωπικές συγκρούσεις, ένα καταστροφικό προσωπικό γεγονός και τον μηρυκασμό.

Γνωρίζετε ότι τα επίπεδα άγχους αυξάνονται αισθητά όταν ένας άνθρωπος κινείται μέσα σε ένα τοπίο που είναι άσχημο; Ότι τα κτίρια που χαρακτηρίζονται από αιχμηρές γωνίες διεγείρουν τα συμπαθητικά νευρικά συστήματα, ενώ τα κυρτά περιγράμματα διεγείρουν το παρασυμπαθητικό σύστημα; Γνωρίζετε ότι τα παιδιά έχουν καλύτερες επιδόσεις στις εξετάσεις IQ που πραγματοποιούνται σε δωμάτια με ψηλά ταβάνια ή ότι μαθαίνουν πολύ καλύτερα όταν οι αίθουσες διδασκαλίας περιέχουν έξι αναγνωρίσιμους παράγοντες καλού σχεδιασμού;

Η αναδυόμενη ιδεολογική δομή μυαλού-σώματος-περιβάλλοντος έχει εκτεταμένες συνέπειες. Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή αυτής της επανάστασης και πολλά πρέπει να γίνουν ώστε οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικών, οι σχεδιαστές και κάθε ένας από εμάς ξεχωριστά να προσδώσουμε στο δομημένο περιβάλλον μια αξία ανάλογη με τον αντίκτυπο που έχει στα συναισθήματα των ανθρώπων, της σωματικής και ψυχικής υγείας.

Η γενική εκπαίδευση για τη επίδραση των φυσικών περιβαλλόντων υψηλής ποιότητας σε ένα ευρύ φάσμα ανθρώπινων παραγόντων, θα πρέπει να ξεκινάει πριν από το πανεπιστήμιο. Σχεδιαστές όλων των ειδών - αρχιτέκτονες, αρχιτέκτονες τοπίου, πολιτικοί μηχανικοί, αστικοί σχεδιαστές - θα πρέπει να ακολουθούν, τουλάχιστον τις βασικές αρχές της περιβαλλοντικής ψυχολογίας. Οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικών χρειάζεται να κατανοήσουν ότι η επένδυση στον σχεδιασμό με επίκεντρο των άνθρωπο δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα.

Η καρποφόρα, καινοτόμα διασταύρωση της γνωστικής νευροεπιστήμης και της ψυχολογικής επιστήμης με τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, μπορεί να οδηγήσει σε μία ιδιαίτερα βοηθητική επανάσταση για την ανθρωπότητα.


Ματρώνη Τζατζαδάκηteam

 

Πηγή: psychologicalscience.org
Απόδοση: Τζατζαδάκη Ματρώνη, Φιλόλογος-Γλωσσολόγος, Φοιτήτρια Ψυχολογίας ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr

 

*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*

2. banner diafhmishs mypsychologist koino

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...