PsychologyNow Team

Θα ήσασταν πιο ευτυχισμένοι με διαφορετική προσωπικότητα;

Θα ήσασταν πιο ευτυχισμένοι με διαφορετική προσωπικότητα;

PsychologyNow Team

Όσο και αν ακούγεται ελκυστικό, υπάρχουν οφέλη και κόστη σε μία ενδεχομένη αλλαγή της προσωπικότητας, που περιπλέκουν απλές έννοιες για το πώς μια τέτοια αλλαγή επηρεάζει την ευημερία μας.


Στο δυτικό πολιτισμό ξοδεύονται δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο για βιβλία και σεμινάρια που υποστηρίζουν ότι βοηθούν τους ανθρώπους να αλλάξουν την προσωπικότητα τους. Τα βιβλία αυτά βασίζονται σε παραδοχές, σύμφωνα με τις οποίες η προσωπικότητα μπορεί να αλλάξει και ότι αυτή η αλλαγή είναι κάτι καλό: αλλάζοντας βασικά χαρακτηριστικά του εαυτού σας, θα γίνετε καλύτεροι, πιο υγιείς και πιο ευτυχισμένοι. Άραγε αυτή η αλλαγή προσωπικότητας σας κάνει πιο ευτυχισμένους;

Πρόσφατα, μια σειρά μελετών στην Αυστραλία, εξέτασε αν οι αλλαγές στην προσωπικότητα (ανεξάρτητα από την αιτία) σχετίζονται με την αύξηση της ικανοποίησης από τη ζωή. Η μελέτη βασίστηκε στην έρευνα HILDA (οικιακά, εισόδημα και δυναμική εργασίας στην Αυστραλία), η οποία κάθε χρόνο αξιολογεί την προσωπικότητα, την ικανοποίηση από τη ζωή, τη θετική επιρροή και την αρνητική επιρροή εν γένει, αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού της Αυστραλίας σε εθνικό επίπεδο. Σε μία από τις μελέτες, οι ερευνητές εξέτασαν τα δεδομένα από 11.104 Αυστραλούς, ηλικίας 18 έως 79 ετών, κατά τη διάρκεια τεσσάρων ετών. Βρήκαν ότι η αύξηση της εξωστρέφειας, της ευσυνειδησίας και της προσήνειας, συνδέονταν με την αυξημένη ικανοποίηση από τη ζωή, ενώ αυξημένα ποσοστά νευρωτισμού σχετίζονταν με  μειωμένη ικανοποίηση από τη ζωή.

Σύμφωνα με μια άλλη μελέτη, που διεξήχθη σε περισσότερους από 8.000 Αυστραλούς, διαπιστώθηκε ότι οι αλλαγές της προσωπικότητας κατά την ίδια χρονική περίοδο, εμφανίστηκαν τόσο συχνά όσο και οι αλλαγές σε κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες, όπως το εισόδημα, η ανεργία και η οικογενειακή κατάσταση. Αυτές οι δύο μελέτες προστίθενται σε μια ολοένα αυξανόμενη βιβλιογραφία, που υπονοεί ότι οι αλλαγές στην προσωπικότητα σχετίζονται με τις αλλαγές στην ικανοποίηση από τη ζωή και ότι η αλλαγή προσωπικότητας μπορεί ακόμα και να είναι ένας καλύτερος δείκτης πρόβλεψης της ικανοποίησης από τη ζωή, από ό,τι πολλές από τις εξωτερικές μεταβλητές που κανονικά λαμβάνονται υπόψη σε οικονομικά μοντέλα της ευτυχίας.

Μια αναμόρφωση της προσωπικότητας όχι μόνο μπορεί να επηρεάσει την ευτυχία, αλλά μια αλλαγή στο αίσθημα της ευτυχίας που βιώνουμε, ανεξάρτητα από την πηγή, μπορεί επίσης να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην προσωπικότητα.

Είναι πιθανόν, για παράδειγμα, οι περιστάσεις που σταθερά κάνουν ένα άτομο να αισθάνεται αρνητικά (π.χ., όντας σε μια βίαιη σχέση) μπορεί να οδηγήσουν το άτομο αυτό να είναι περισσότερο ανήσυχο ή επιφυλακτικό από ό,τι θα ήταν διαφορετικά. Ενώ περιβάλλοντα που υποστηρίζουν την ευημερία (π.χ. μια δουλειά με καλή αμοιβή) μπορεί να ενθαρρύνουν κάποιον να συνεχίσει να ενεργεί με τον ίδιο τρόπο ή ακόμη και να γίνει πιο ευσυνείδητος, δεκτικός και ούτω καθεξής.

Σε μια άλλη μελέτη, αντλώντας από το σύνολο δεδομένων της HILDA από το 2005 έως το 2009, ο ψυχολόγος Christopher Soto διερεύνησε τη δυνατότητα αυτή, μεταξύ ενός δείγματος 16.367 Αυστραλών, ηλικίας 15 έως 93 ετών. Παρομοίως με τις άλλες μελέτες που εξετάζονται εδώ, τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας προέβλεψαν μεταγενέστερες αλλαγές στην ευημερία. Ωστόσο, η ευημερία προέβλεψε επίσης μεταγενέστερες αλλαγές στην προσωπικότητα. Άτομα που ξεκίνησαν τη μελέτη με υψηλά επίπεδα εξωστρέφειας, προσήνειας, ευσυνειδησίας και συναισθηματικής σταθερότητας παρουσίασαν αύξηση στην ευτυχία, αυξημένη συχνότητα θετικών συναισθημάτων και λιγότερο συχνά αρνητικά συναισθήματα. Αλλά, υπήρχε και το ακριβώς αντίστροφο: όσοι είχαν αρχικά υψηλά επίπεδα ευτυχίας έτειναν να παρουσιάζουν ανάπτυξη στην προσήνεια, την ευσυνειδησία, τη συναισθηματική σταθερότητα και την εσωστρέφεια, με την πάροδο του χρόνου.

Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη η πλήρης κατανόηση της σχέσης μεταξύ προσωπικότητας και ευτυχίας και η αμοιβαία επιρροή της μιας προς την άλλη. Πράγματι, αυτά τα αμοιβαία αποτελέσματα μπορούν να συνθεθούν με την πάροδο του χρόνου. Όπως δείχνει ο Soto, δύο άνθρωποι που διαφέρουν μόνο κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες σε ένα χαρακτηριστικό (π.χ., το 47 έναντι του 53 της εκατοστιαίας τιμής) στην ηλικία των 20 μπορούν να διαφέρουν κατά 48 τοις εκατό (26 έναντι 74 της εκατοστιαίας τιμής) στην ηλικία των 60, υποθέτοντας ότι η αρχική διαφορά εξακολουθεί να υφίσταται με την πάροδο του χρόνου στον ίδιο ρυθμό.

Παρόλα αυτά, ο Soto διαπίστωσε ότι όταν συγκρίνουμε τις δύο κατευθύνσεις της αιτιότητας, βρίσκουμε ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας έχουν μια ισχυρότερη επιρροή στην ευημερία απ' ό,τι η ευημερία έχει σε χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Αυτό, πάλι, μιλά για τη δύναμη που έχουν τα μοτίβα σκέψης, συναισθημάτων και συμπεριφοράς πάνω στην ευτυχία.

Αναπόφευκτα, υπάρχουν οφέλη και κόστη στην αλλαγή της προσωπικότητας που περιπλέκουν απλές έννοιες για το πώς μια τέτοια αλλαγή θα επηρεάσει την ευτυχία. Από τη μία πλευρά, η βελτίωση των χαρακτηριστικών μπορεί να φέρει στην επιφάνεια το καλύτερο σε κάποιον. Σε γενικές γραμμές, η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι που είναι πιο θετικοί, διεκδικητικοί, σκληρά εργαζόμενοι, ήρεμοι, καλοσυνάτοι, και δημιουργικοί συμπεριφέρονται με τρόπους που βοηθούν στην προώθηση της δικής τους ευτυχίας. Αλλά υπάρχει μια λεπτή γραμμή ισορροπίας. Η πολύ μεγάλη αλλαγή μπορεί να προκαλέσει σε κάποιον να αίσθημα μη αυθεντικότητας και αστάθειας.

Σε μια μελέτη του 2008, ο ερευνητής επαγγελματιών Jason Riis και οι συνάδελφοί του αξιολόγησαν την προθυμία των συμμετεχόντων να λάβουν φάρμακα που προορίζονται να ενισχύσουν τα κοινωνικά, συναισθηματικά και γνωστικά χαρακτηριστικά, με βάση τις διαφημίσεις για τα φάρμακα. Οι ερευνητές έδωσαν στους συμμετέχοντες να διαβάσουν διαφημίσεις φαρμακευτικών σκευασμάτων, που διατυπώθηκαν ως είτε ενίσχυση του εαυτού («Zeltor — γίνε περισσότερο από το ποιος είσαι») ή ως ενεργοποίηση του πραγματικού εαυτού κάποιου («Zeltor — γίνε αυτός που είσαι»).

Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι ήταν απρόθυμοι να ενισχύσουν τα χαρακτηριστικά που έβλεπαν ως θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητά τους (π.χ. κοινωνική άνεση), σε σύγκριση με τα γνωρίσματα που θεωρούνται λιγότερο θεμελιώδη για την ταυτότητα (π.χ. ικανότητα συγκέντρωσης), επειδή ανησυχούσαν ότι αν το έκαναν θα άλλαζαν «τον θεμελιώδη εαυτό τους», σύμφωνα με τα λεγόμενα της μελέτης. Μόνο όταν οι διαφημίσεις τόνιζαν ότι τα φάρμακα που θα χρησιμεύσουν ως «υποκινητές για τον αληθινό εαυτό τους», ενδιαφέρθηκαν για τη λήψη τους.

Για πολλούς ανθρώπους, όπως φαίνεται, η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στην αυθεντικότητα και την προσωπική ανάπτυξη είναι σημαντική για την ευημερία. Σε μια έρευνα για το «goldilocks hypothesis» - η ιδέα ότι η μέτρια αλλαγή προσωπικότητας είναι πιο ευεργετική για την ευτυχία απ' ό,τι η πολύ μικρή ή η πάρα πολύ μεγάλη θετική αλλαγή - οι Chris Martin και Corey Keyes, ψυχολόγοι στο Πανεπιστήμιο Emory, ανέλυσαν ένα σύνολο δεδομένων 1.725 Αμερικανών και βρήκαν ότι πράγματι υπήρξε μια «ακριβώς σωστή» ποσότητα θετικής μεταβολής της κοινωνικότητας, της ενέργειας και της ευσυνειδησίας που οδήγησε στο υψηλότερο επίπεδο ευτυχίας.

Μεταξύ των ενηλίκων με κάτω του μέσου όρου επίπεδα αυτών των χαρακτηριστικών, υπολογισμένα από τους ίδιους τους συμμετέχοντες σε μια σειρά από περιγραφές (π.χ., εξωστρεφής, με αυτοπεποίθηση, κυκλοθυμικός, οργανωμένος), οι μέτριες ποσότητες αύξησης παρήγαγαν τα υψηλότερα επίπεδα. Η μόνη εξαίρεση ήταν η νεύρωση: εκεί δεν φάνηκε να υπάρχει κανένα σημείο φθίνουσας απόδοσης, όταν μειώθηκε αυτό το χαρακτηριστικό!

Η πολύ μικρή αλλαγή προσωπικότητας, εν τω μεταξύ, κινδυνεύει να κάνει κάποιον αυστηρό και άκαμπτο στις επιδιώξεις του. Οι ψυχολόγοι Adriana Miu και David Yeager διαπίστωσαν ότι η εκμάθηση στους έφηβους ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν αυτό που είναι (εμφύσηση μιας νοοτροπίας «εξελισσόμενης» προσωπικότητας) μείωσε τα καταθλιπτικά συμπτώματα ανάμεσά τους κατά σχεδόν 40% σε εννέα μήνες, σε σύγκριση με μια ομάδα εφήβων που είχε διδαχθεί να πιστεύει ότι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν (εμφύσηση μιας νοοτροπίας «δεδομένης»  προσωπικότητας). Στην πραγματικότητα, τα υποκείμενα που οδηγήθηκαν να πιστέψουν ότι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν, έδειξαν ακόμα μεγαλύτερο αριθμό καταθλιπτικών συμπτωμάτων.

Αυτό που διαφαίνεται είναι πως είναι καλό να αποδέχεστε και να αγαπάτε αυτό που είστε, αλλά είναι επίσης καλό να γνωρίζετε ότι μπορείτε να αλλάξετε προς το καλύτερο. Ιδανικά για την προσέγγιση της προσωπικότητας, ένα άτομο πρέπει να κατανοεί τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών και να λειτουργεί για τη βελτίωση πτυχών της προσωπικότητάς τους που εμποδίζουν την ευτυχία του. Αλλά την ίδια στιγμή, οι άνθρωποι δεν πρέπει να επικεντρώνονται πολύ και να αλλάζουν δραστικά το ποιοί είναι.

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές: «Μην λάβετε πολύ σοβαρά υπόψη τις βαθμολογίες των γνωρισμάτων σας… Η διαφοροποίηση είναι μικρότερη από έναν αριθμό ή πέντε μονούς αριθμούς». Ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι πρέπει να επικεντρώνονται στην ανάπτυξη των βαθύτερων στόχων, αξίων, ενδιαφερόντων και προσωπικών έργων. Αυτά είναι τα πράγματα που δείχνει η έρευνα ότι δίνουν στη ζωή βαθύτερο νόημα και αποτελούν ένα πιο κεντρικό μέρος της ταυτότητας από το χαμηλότερο επίπεδο νόησης και αντιλήψεων.

Ο βαθμός που αλλάζει η προσωπικότητα σας, σας βοηθά να εκφράσετε τις αξίες σας και εκ των προτέρων, τί βλέπετε ως σκοπό στη ζωή, σας δίνει την δυνατότητα να δείτε τι σας κάνει πιο ευτυχισμένους. Όμως οι πιο ευεργετικές αλλαγές - όχι μόνο για την αυξημένη ευτυχία, αλλά επίσης για μια βαθύτερη αίσθηση της ταυτότητας και την έννοιά της - φαίνεται να είναι αυτά που σας κάνουν μια πιο αυθεντική εκδοχή αυτού που ήδη πιστεύετε ότι είστε.


Πηγή: theatlantic.com
Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Παύλου, Ψυχολόγος

Ετικέτες: αλλαγή, αξία
Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...