Η εμπειρία της απώλειας, μικρή ή μεγάλη είναι μέρος της ζωής μας. Όταν αποβιώνει ένας σημαντικός άνθρωπος για εμάς η διεργασία του πένθους ξεκινά. Επειδή, ο πόνος και οι αλλαγές που ακολουθούν συνταράσσουν την ζωή μας, είναι σημαντικό η διεργασία του πένθους να ακολουθήσει μία υγιή πορεία, ώστε να μπορέσουμε να προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα και να προχωρήσουμε στη νέα συνθήκη, προστατεύοντας ταυτόχρονα την ανάμνηση του εκλιπόντα μέσα μας.
Ο Worden (2018) λαμβάνοντας υπόψη τη ρευστότητα της διαδικασίας του πένθους, πρότεινε 4 δράσεις (tasks). Ο πενθών μπορεί ανά πάσα στιγμή να επεξεργάζεται μία ή περισσότερες από τις δράσεις αυτές.
Επίσης, οι δράσεις δεν ακολουθούν κάποια συγκεκριμένη σειρά, όπως και μπορεί να επανεμφανίζονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Ο Worden διαλέγει τη λέξη «δράση», ώστε να δώσει την αίσθηση ότι ο πενθών μπορεί να πράξει μέσα στο πένθος του. Μία αίσθηση που μπορεί να αποδυναμώσει το αίσθημα της αβοηθητότητας που συνοδεύει το πένθος.
Δράση 1: Αποδοχή της απώλειας
Η πρώτη δράση του πένθους ενέχει την αποδοχή της πραγματικότητας ότι το άτομο δεν θα γυρίσει ποτέ. Ακόμη κι αν ο θάνατος είναι αναμενόμενος, στην αρχή υπάρχει πάντα μία αίσθηση ότι δεν έχει συμβεί. Πολλές φορές, βρίσκουμε τον εαυτό μας να αναζητούμε το άτομο ή ακόμη και να νομίζουμε ότι το βλέπουμε κι εκεί χρειάζεται να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι το άτομο δεν είναι πια εδώ.
Δράση 2: Διεργασία του πόνου
Στην δεύτερη δράση, το άτομο, το οποίο πενθεί, χρειάζεται να επεξεργαστεί τον σωματικό, συναισθηματικό και συμπεριφορικό πόνο του πένθους. Η ένταση του πόνου είναι διαφορετική για τον καθένα μας αλλά ο πόνος θα είναι εκεί, εφόσον είχαμε αναπτύξει συναισθηματικό δεσμό με τον εκλιπόντα.
Κάποιες φορές το περιβάλλον του πενθούντα μπορεί να τον προτρέπει να μη δίνει χώρο στον πόνο. Η στάση αυτή μπορεί να οδηγήσει τον πενθούντα να μην αναγνωρίσει και να μην επεξεργαστεί τον πόνο του πένθους, με αποτέλεσμα ο πόνος να μετουσιωθεί σε σωματική συμπτώματολογία ή σε κάποιας μορφής ασυνήθιστη συμπεριφορά.
Μπορεί όμως και ο ίδιος ο πενθών να αποφεύγει τη δυσφορία που φέρνει ο πόνος. Μπορεί να το κάνει με διάφορους τρόπους, όπως να αποφεύγει πληροφορίες που θυμίζουν τον νεκρό, ή να επικεντρώνεται μόνο σε ευχάριστες σκέψεις για τον εκλιπόντα, ή να καταφεύγει στην κατάχρηση αλκοόλ και άλλων ουσιών.
Διαβάστε σχετικά: Φυσιολογικό και παθολογικό πένθος ως αντίδραση στην απώλεια
Δράση 3: Προσαρμογή σε έναν κόσμο χωρίς τον εκλιπόντα
Η προσαρμογή μετά την απώλεια σχετίζεται με τρεις τομείς: τον εξωτερικό, τον εσωτερικό και τον πνευματικό. Οι εξωτερικές προσαρμογές σχετίζονται με τον τρόπο που έχουν αλλάξει οι καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου μετά την απώλεια. Ο πενθών μπορεί να χρειάζεται να αναλάβει ρόλους του εκλιπόντος στην οικογένεια, στην εργασία κ.τ.λ. Οι εσωτερικές προσαρμογές σχετίζονται με αλλαγές στην αυτοεκτίμηση, στην αυτοαντίληψη και στην αυτοαποτελεσματικότητα του πενθούντος.
Ο τελευταίος πρέπει να απαντήσει πλέον στην ερώτηση «Ποιος είμαι τώρα;» Οι πνευματικές προσαρμογές ενέχουν το πώς η απώλεια μπορεί να έχει αλλάξει τα πιστεύω, τις αξίες και τις υποθέσεις για τον κόσμο του πενθούντος. [Για παράδειγμα, μια θρησκευόμενη μητέρα που χάνει το παιδί της, μπορεί να αμφισβητεί τον Θεό, ή να μην συμμετέχει στις τελετουργίες τόσο συχνά όσο παλιά, μετά την απώλεια.]
Δράση 4: Βρίσκοντας έναν τρόπο να θυμάται τον εκλιπόντα ενώ ξεκινά για το νέο ταξίδι της ζωής του
Ο πενθών βρίσκει έναν τρόπο να θυμάται τον εκλιπόντα. Ο τρόπος αυτός είναι κατάλληλος για να μπορέσει ο πενθών να είναι λειτουργικός στο υπόλοιπο της ζωής του. Αν δεν συμβεί η διαδικασία αυτή, τότε ο πενθών είναι πολύ πιθανό να παραμείνει στον πόνο και να μην καταφέρει να προχωρήσει στη ζωή του.
Συμβουλευτική Πένθους
Η συμβουλευτική πένθους μπορεί να διευκολύνει τη διεργασία του υγιούς πένθους. Το συντομότερο που προτείνεται να ξεκινήσει η συμβουλευτική είναι περίπου μία βδομάδα μετά την κηδεία, καθώς πριν ο πενθών βρίσκεται σε μία κατάσταση μουδιάσματος ή σοκ.
Ακολουθώντας βασικές αρχές στη συμβουλευτική, διευκολύνεται η διαδρομή για την ολοκλήρωση του πένθους. Ο ψυχολόγος δίνει χρόνο και χώρο στη βαθμιαία διαδικασία του θρήνου και ενθαρρύνοντας τον πενθούντα να πει την ιστορία της απώλειας, δίνει χώρο και στην συνειδητοποίηση της, και με τον τρόπο αυτό κάνει την απώλεια κάτι αληθινό, κάτι που έχει συμβεί.
Επίσης, ο ψυχολόγος ενθαρρύνει τον πενθούντα να αναγνωρίσει και να βιώσει δύσκολα συναισθήματα, όπως ο πόνος, ο θυμός, η ενοχή, το άγχος, η αβοηθητότητα και η μοναξιά. Σημαντικό σημείο είναι να σεβαστούμε τη διαφορετικότητα του κάθε ατόμου στον τρόπο που πενθεί. Ακόμη, μέσα απότη διερεύνηση μπορεί να ανακύψουν μη λειτουργικές στρατηγικές αντιμετώπισης του πενθούντα.
Αντιθέτως, βρίσκοντας ή/και ενισχύοντας νέες ικανότητες επίλυσης-προβλημάτων, ο ψυχολόγος βοηθά τον πενθούντα να προσαρμοστεί στη ζωή χωρίς τον εκλιπόντα. Ο πενθών ενθαρρύνεται να βρει νόημα μέσα στην απώλεια και να βρει τρόπους για να θυμάται τον εκλιπόντα. Οι θρησκευτικές τελετές βοηθούν στη μνημόνευση αλλά ο πενθών μπορεί να ενθαρρυνθεί να βρει και δικούς του τρόπους.
Κάποιες φορές, ο πενθών μπορεί να αισθάνεται ότι «χάνει το μυαλό του». Είναι σημαντικό ο ψυχολόγος να ξεχωρίσει τα υγιή συμπτώματα του πένθους και να καθησυχάσει τον πενθούντα ότι αυτή η αίσθηση είναι φυσική στη φάση αυτή. Όπως φυσικά και το αντίθετο, να αναγνωρίσει τυχόν συμπτώματα περιπεπλεγμένου θρήνου και εκεί να ακολουθήσει την αντίστοιχη συμβουλευτική παρέμβαση.
Βιβλιογραφική Πηγή:
Worden, WJ (2018). Grief Counseling and Grief Therapy: A Handbook for the Mental Health Practitioner.5th Edition. New York: Springer Publishing Company.
