Μήπως βρήκαμε τον εαυτό και χάσαμε τη σχέση;
Οι ερευνητές της θετικής ψυχολογίας διατείνονται ότι ο μεγαλύτερος δείκτης ευτυχίας και μακροζωίας είναι ο εθελοντισμός και οι μορφές κοινωνικής και πολιτικής δράσης στην κοινότητα.
Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του ον κοινωνικό. Όποιος δεν έχει κοινωνική ταυτότητα είναι φαύλος ή θεός. Ο Χριστός κήρυττε να αγαπάμε αλλήλους ως εαυτόν. Οι Maturana και Varella υποστηρίζουν ότι η αγάπη, η συμβίωση, η συνεργασία και ο δεσμός με τους άλλους αποτελεί το βασικό ένστικτο του homo sapiens.
Η επιστήμη των ανθρώπινων συστημάτων υποστηρίζει ότι η υγεία εξαρτάται από την ισορροπία ανάμεσα στον αυτόνομο και στον σχεσιακό εαυτό.
Φαντάζομαι υπάρχουν εκατοντάδες έρευνες από διάφορα επιστημονικά πεδία όπως η ψυχολογία, η φιλοσοφία, η βιολογία, η ανθρωπολογία, η φυσική, η κοινωνιολογία που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η κοινωνική μας φύση ως όντα, είναι καίριος παράγοντας ευζωίας.
Στον αντίποδα, η εμφάνιση της ψυχανάλυσης και η ανάπτυξη της ψυχολογίας μελέτησαν πρωτίστως τον ατομικό εαυτό και τα μυστήρια του, απομονώνοντας τον ως αντικείμενο έρευνας από το περιβάλλον του. Σαν ο άνθρωπος να πέφτει από τον ουρανό και να αντιμετωπίζεται ως ένα πλάσμα που λίγο τα γονίδια και λίγο η πρώιμη ανατροφή τον καθορίζουν σε όλη του τη ζωή.
Μπλέξαμε μέσα σε καθηλώσεις, μηχανισμούς άμυνας, υπεραναπληρώσεις, ασυνείδητα ατομικά και συλλογικά, με επιβραβεύσεις, τιμωρίες και μάθηση, με υπαρξιακά άγχη και αυτοπραγματώσεις. Και όσο πιο βαθιά μελετάμε τον άνθρωπο ως νου και βίωμα, τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από την σχέση μας με αυτόν. Η ψυχολογία, στην υπερβολή της, αντιμετωπίζει τον άνθρωπο σαν αντικείμενο και όχι σαν πλάσμα που αγαπά.
Αυτή η απομάκρυνση από την θέαση του ανθρώπου ως συνανθρώπου, ως συνεργάτη προφανώς εξυπηρέτησε τον καπιταλισμό και την αστικοποίηση. Όταν οι μικρές κοινωνίες έγιναν μικροσκοπικά διαμερίσματα και οι δουλειά στη φύση, 8ωρο 6ήμερο στο εργοστάσιο, η ανάγκη για τον άλλον, μετατράπηκε σε ανάγκη για χρήμα. Η αλληλεγγύη σε ανταγωνισμό και ο συνεργάτης σε εχθρό. Η ψυχιατρική ήρθε να επανορίσει την διαφορετικότητα δημιουργώντας – και εφευρίσκοντας ακόμα- ψυχοπαθολογικές συναρτήσεις.
Γίναμε νευρωτικοί και ψυχωτικοί, φακελωθήκαμε σε ένα DSM και καταλήξαμε με ψυχοτρόπες ουσίες- νόμιμες και παράνομες. Γίναμε τοξικομανείς και «τοξικοί».
Οι σχέσεις δε, αντί να τιμηθούν, μετατράπηκαν επίσης σε πεδίο ψυχιατρικής κουλτούρας. Η ανάγκη για τον άλλον μεταφράστηκε ως φόβος αυτονομίας. Η σύνδεση ως εξάρτηση και ο γάμος ως μικροαστικό κατάλοιπο. Ο δεσμός απέκτησε στυλ και οι σχέσεις υπέπεσαν σε μορφές εξουσίας.
Τελικά ο άνθρωπος είτε βαδίζει μόνος του είτε με παρέα κάτι δεν κάνει καλά, κάπου είναι ελλιπής, κάποια νοσηρότητα φέρει. Και μέσα σε όλο αυτό το άγχος εύρεσης ταυτότητας, την υπερεργασία για την κάλυψη ολοένα μεγαλύτερων (πλασματικών) αναγκών, την αγωνία για την σωματική υγεία, που προφανώς υποφέρει, ο ρόλος μας ως πολίτες, ως άτομα που αναγνωρίζουμε την ανάγκη για το κοινό καλό ως απόρροιά και πηγή του ατομικού καλού σχεδόν αφανίστηκε.
Η επέλαση του εθνικισμού, η αυξανόμενη ξενοφοβία, η άνοδος φασιστικών ιδεωδών, η επανακουλτούρα των ασύλων, η σιωπή και η αδράνεια στην κοινωνική αδικία, η έλλειψη βασικών ενστίκτων αντίδρασης, το απλανές βλέμμα στη θέαση μωρών που πεθαίνουν και φυλών που αφανίζονται είναι η γιορτή του ατομικού εαυτού.
Είναι η γιορτή τελικά ενός νέου ανθρωποειδούς που γεννάται. Του Χόμους Ανχόμους. Του πλάσματος που τείνει προς την αυτοκαταστροφή.
Στην πρόσφατη ημερίδα του Μεταλόγου, του περιοδικού της Συστημικής Εταιρείας Βόρειας Ελλάδας ακούστηκε με συγκίνηση ότι εμείς οι θεραπευτές (οι προσανατολισμένοι στο σύστημα και όχι στο άτομο) οφείλουμε να βγούμε περισσότερο στην κοινωνία.
Νομίζω ότι όλοι οφείλουμε να επιστρέψουμε στη φύση μας και άρα στην κοινωνία. Πρώτα το εμείς και μετά το εγώ. Ακόμα και αν νιώθουμε ότι το εγώ είναι αδύναμο και ασθενεί. Κυρίως τότε. Η ενασχόληση με το κοινό καλό είναι μαγικά θεραπευτική. Και δε χρειάζεται φάρμακα και πακέτο συνεδριών.
Καλή η αυτοαγάπη, αλλά να οδηγεί στην αγάπη. Διαφορετικά εμείς οι ειδικοί κατασκευάζουμε τον ίδιο τον ιό, που παλεύουμε να θεραπεύσουμε. Λιγότερα ψυχιατρικά εγχειρίδια, περισσότερη ποίηση.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο.
……………………………………………………..
Δεν έχεις καιρό
δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.
Τάσος Λειβαδίτης
