Μπορούμε να ωφεληθούμε από μία υγιή πτυχή της ντροπής;
Ακούμε πολύ συχνά πως η ντροπή μας κάνει κακό και ότι είναι καταστροφική. Ως ψυχοθεραπευτές βλέπουμε συνεχώς το πώς η τοξική ντροπή απορροφά την ενέργεια μας και μας κάνει να αισθανόμαστε ελαττωματικοί. Μπορεί όμως να υπάρξει μια υγιής πτυχή στην ντροπή; Οι Bret Lyon και Sheila Rubin, οι οποίοι διοργανώνουν συμβουλευτικά εργαστήρια για τους επαγγελματίες, περιγράφουν την ντροπή ως πρωταρχικό συναίσθημα και μια κατάσταση παγώματος, η οποία έχει μια βαθιά επίδραση στην προσωπική ανάπτυξη και την επιτυχία της σχέσης.
Όταν πιστεύουμε ότι υπάρχει κάτι εγγενώς λανθασμένο σε εμάς, στερούμαστε την ικανότητα να αποδεχτούμε τον εαυτό μας και να επιβεβαιώσουμε τη βασική καλοσύνη μας.
Αλλά η ντροπή έχει επίσης μια θετική πτυχή. Αν προσπαθήσουμε να την αποδιώξουμε κάθε φορά που τη νιώθουμε, δεν θα κάνουμε χρήση του εποικοδομητικού δυναμικού της.
Χρειάζεται αυτο-παρατήρηση για να αντιληφθούμε τη ντροπή μας, χωρίς να ντρεπόμαστε για αυτήν. Αν μπορούμε να διαφοροποιήσουμε τη καταστροφική ντροπή από την ήπια ντροπή, δεν χρειάζεται να ακολουθήσουμε τον κατήφορο της αυτο-δυσφήμησης. Αντί να υποκύψουμε στο φαύλο κύκλο της ντροπής, μπορούμε να μάθουμε κάτι για τον εαυτό μας από αυτήν.
Επιτρέποντας στους εαυτούς μας να μην είμαστε τέλειοι
Μας πέφτει ένα ποτήρι νερό σε ένα εστιατόριο και οι άνθρωποι γυρνούν να μας κοιτάξουν επίμονα. Νιώθουμε το άβολο κύμα της ντροπής, ενώ φανταζόμαστε ότι γινόμαστε δέκτες αρνητικών σχολιασμών.
Αν έχουμε την τάση να κουβαλάμε ανθυγιεινή ντροπή, μπορεί να βρίζουμε τον εαυτό μας απο μέσα μας και λέμε στους εαυτούς μας πόσο χαζοί είμαστε. Δεν πρόσεξα! Νιώθω τόσο άσχημα γιατί είμαι ανίκανος. Αυτή είναι μια παραλυτική, καταστροφική ντροπή που μας παγώνει.
Προσεγγίζοντας όμως την κατάσταση μέσα από την αυτοπαρατήρηση, προσφέρουμε στον εαυτό μας τη δυνατότητα της θεραπείας και της επούλωσης. Μπορούμε να παρατηρήσουμε την ντροπή, χωρίς να παρασυρθούμε από αυτή. Αν μπορούμε να κρατήσουμε την αυτοεκτίμηση μας κατά τη διάρκεια αυτής της ντροπιαστικής στιγμής, μπορούμε να θυμηθούμε ότι είμαστε ένα ατελές ανθρώπινο ον.
Όταν κάνουμε ένα λάθος δεν σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά με μας. Σημαίνει απλά ότι είμαστε ακριβώς όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι. Είμαστε μέρος του ανθρώπινου συνόλου.
Μία ελαφριά αίσθηση της ντροπής θα μπορούσε να προσφέρει και ανακούφιση. Είναι μια νηφάλια υπενθύμιση ότι δεν χρειάζεται να είμαστε τέλειοι για να γίνουμε σεβαστοί, αποδεκτοί ή αγαπητοί. Μια σύντομη στιγμή ντροπής μας κάνει πιο ευαίσθητους και ανθρώπινους. Ίσως μπορούμε να βρούμε ακόμα και χιούμορ γύρω από τις ατέλειές μας. Είμαστε ο εαυτός μας με μια πλήρη σειρά από δυνάμεις αλλά και περιορισμούς.
Διορθώνοντας την τάση μας να κατηγορούμε τους άλλους
Πρόσφατα έψαχνα για μια θέση στάθμευσης σε ένα πολυσύχναστο χώρο. Ένας οδηγός φαινόταν έτοιμος να φύγει από μία θέση. Ενώ το αυτοκίνητό του ήταν σταματημένο, χωρίς να κάνει όπισθεν, παρατήρησα τον εαυτό μου να γίνεται ανυπόμονος. Καλά, δεν ξέρει ότι περιμένω; Πώς γίνεται να αγνοεί τις ανάγκες μου!
Τελικά, ο οδηγός έφυγε και εγώ στάθμευσα το αυτοκίνητό μου. Αφού έκανα τα ψώνια μου μπαίνοντας να φύγω στο αυτοκίνητό μου, έλεγξα τα μηνύματα στο κινητό μου. Ένω έκανα όπισθεν, παρατήρησα ένα αυτοκίνητο να περιμένει για τη θέση μου! Αμάν! Έκανα ακριβώς το ίδιο πράγμα με αυτό που είχα κάνει όταν επέκρινα τον προηγούμενο οδηγό! Ένιωσα την ντροπή της επίκρισης για κάτι που έκανα και ο ίδιος.
Σε αυτή την κάπως ντροπιαστική στιγμή, χαμογέλασα στον εαυτό μου, κούνησα το κεφάλι μου λίγο και κατέγραψα μέσα μου αυτή τη στιγμή φιλικής ντροπής. Μου κέντρισε την προσοχή, θυμίζοντάς μου να είμαι περισσότερο δεκτικός προς τους άλλους και όχι τόσο εγωκεντρικός. Όλοι μας έχουμε λόγους για να κάνουμε αυτό που κάνουμε. Μπορούμε όλοι να απορροφηθούμε στα θέματά μας μερικές φορές. Είναι μέρος της ανθρώπινης κατάστασης. Μία σύντομη στιγμή ντροπής μπορεί να μας κάνει πιο ταπεινούς.
Να είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας
Η ντροπή μου στο παραπάνω παράδειγμα ήταν μια καλή υπενθύμιση για να είμαι πιο ευγενικός με τον εαυτό μου και τους άλλους. Είμαστε όλοι λίγο αναίσθητοι στις ανάγκες των άλλων μερικές φορές. Δυσκολευόμαστε να μην πληγώσουμε τους ανθρώπους μερικές φορές. Αλλά έχουμε τον έλεγχο μέσα από την παρατήρηση της ντροπής που μας λέει πότε έχουμε ξεπεράσει τα όρια κάποιου.
Τέτοια υγιής ντροπή μπορεί να τραβήξει την προσοχή μας. Ίσως βιώνουμε αυτή τη διδακτική ντροπή όταν είμαστε έτοιμοι να πούμε κάτι οδυνηρό ή να στείλουμε ένα δυσάρεστο email. Ή, αν έχουμε παραβιάσει την αξιοπρέπεια κάποιου με άσχημα λόγια ή αναίσθητες πράξεις, ζητούμε συγγνώμη και βρίσκουμε κάποιο τρόπο για την αποκατάσταση της ραγισμένης εμπιστοσύνης. Τέτοια ήπια ντροπή μπορεί να μας βοηθήσει να είμαστε περισσότερο ενσυναίσθητα συντονισμένοι ο ένας με τον άλλο. Σταδιακά, μπορούμε να συναναστραφούμε με άλλους ανθρώπους με μεγαλύτερη σοφία και αγάπη, χωρίς να χρειάζεται η ντροπή να μας υπενθυμίσει να είμαστε πιο ευαίσθητοι.
Η αυτοπαρατήρηση είναι ένα χρήσιμο μονοπάτι για να παρατηρήσουμε τι συμβαίνει μέσα μας όταν αντιδρούμε αυτόματα αντί να ανταποκρινόμαστε με μια πιο συνειδητή επιλογή. Μπορούμε να στρέψουμε απαλά την προσοχή μας στο πώς αισθανόμαστε μέσα μας όταν κάποιος κάνει ή λέει κάτι που μας εκνευρίζει. Ίσως η παλιά, ανθυγιεινή ντροπή ενεργοποιείται, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει μια οργισμένη αντίδραση ή να μας παγώσει.
Η ανθυγιεινή ντροπή είναι ένα εξουθενωτικό συναίσθημα που καταπνίγει την ευημερία και τη δημιουργικότητά μας. Η υγιής ντροπή προκύπτει από κάτι μέσα μας που θέλει να μείνει θετικά συνδεδεμένο με τους συνανθρώπους μας. Από την άποψη της επιβίωσης θα πρέπει να συνδεθούμε και να συνεργαστούμε αν η φυλή μας είναι να επιβιώσει. Όπως το θέτει και η συγγραφέας Laura Markham:
Στην ήπια μορφή της, η αίσθηση της ντροπής είναι ο τρόπος της φύσης να διασφαλίζει ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν να ζουν με άλλους ανθρώπους και να ακολουθούν τους κανόνες της φυλής.
Η ντροπή μας λέει πότε έχουμε απομακρυνθεί και βρισκόμαστε σε μια εγωκεντρική στάση που μας αποσυνδέει από τη φυλή και απειλεί τη συλλογική μας ευημερία.
Σας καλώ να παρατηρήσετε ντροπή όταν προκύψει, πιθανώς πολλές φορές την ημέρα. Είναι η ανθυγιεινή ποικιλομορφία της που σας μειώνει; Ή μήπως υπάρχει μια λυτρωτική διάσταση σε αυτή; Μια μικρή δόση ήπιας ντροπής μερικές φορές είναι κάτι υγιές και χρήσιμο για την προσωπική ανάπτυξη, την αποκατάσταση της ραγισμένης εμπιστοσύνης και την οικοδόμηση μιας υγιούς κοινότητας και κοινωνίας.
Πηγή: psychologytoday.com
