Ο φαύλος κύκλος της νευρωτικής ντροπής

Παρασκευή Αθανασούλη

Ο φαύλος κύκλος της νευρωτικής ντροπής

Παρασκευή Αθανασούλη
γυναίκα συνεχίζει τον φαύλο κύκλο της νευρωτικής ντροπής
Image credit: Carolina Heza / unsplash.com

Η ντροπή αποτελεί ένα από τα σημαντικά θέματα που πρέπει να ανοίξουν στην ψυχοθεραπεία. Η σημαντικότητα της ντροπής σχετίζεται με τη θεώρηση ότι η ντροπή, ως συναίσθημα, αφορά το άτομο ως όλον.


Όταν, δηλαδή, κάποιος ντρέπεται αντιλαμβάνεται ολόκληρο τον εαυτό του ως μη αρκετό και ανακύπτει ο φόβος της εγκατάλειψης από τους σημαντικούς άλλους (Yontef, 1993). Αυτή, ακριβώς, η καθ’ ολοκληρίαν αίσθηση αναξιότητας και ο φόβος εγκατάλειψης που βιώνει το άτομο είναι εξαιρετικά σημαντικά για την αντίληψη του ίδιου του εαυτού και την ανάπτυξη του.

Η ντροπή αποτελεί ένα από τα βασικά συναισθήματα και είναι έμφυτη στους ανθρώπους (Resnick, 1997). Επίσης, με έναν ίσως εξελικτικό ρόλο ρυθμίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά σε ατομικό επίπεδο μέσω της απομόνωσης (Shen, 2018) και δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να προσαρμοστεί, άρα και να επιβιώσει σε ένα απειλητικό περιβάλλον (Evans, 1994).

Για τον λόγο αυτό, η ντροπή μπορεί να είναι ένα υγιές συναίσθημα που βιώνει το άτομο (Resnick, 1997). Ο Perls (1975, όπως αναφέρεται στο Resnick, 1997) αναφέρει ότι ντροπή στην υγιή της έκφραση είναι το ρυθμιστικό συναίσθημα που προκύπτει όταν το άτομο παραβιάζει τις δικές του αξίες.

Αντιθέτως, η ντροπή στη νευρωτική της μορφή μπορεί να αποτελεί τροχοπέδη στην προσαρμοστικότητα του ατόμου, είναι μια κοινωνική κατασκευή και χρησιμοποιείται στον κοινωνικό έλεγχο και στην ανατροφή των παιδιών (Resnick, 1997). Σύμφωνα με τον Yontef (1993), ο φόβος της εγκατάλειψης από τους γονείς παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ντροπής.

Όταν τα παιδιά λαμβάνουν έντονα μηνύματα αποδοκιμασίας από τους γονείς σχετικά με μικρής σημασίας συμβάντα, δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσουν την υπερβολική αντίδραση των γονέων και οδηγούνται στο να πιστέψουν ότι κάτι είναι πολύ λάθος με τα ίδια. Έτσι, τα παιδιά αναπτύσσουν μία αίσθηση αναξιότητας για αγάπη, σεβασμό και ανάπτυξη.

Ο Resnick (1997) συμπληρώνει ότι η εγκαθίδρυση της νευρωτικής ντροπής, συντελείται σε μια φάση που η αποδοχή και η συναισθηματική στήριξη από τον γονέα είναι πολύ σημαντικές για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού.


Διαβάστε σχετικά: Μυστικά, ντροπή και ψυχική υγεία: πώς συνδέονται;


Αν το παιδί δεν ενσωματώσει τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές του γονέα, τότε ο γονέας αποσύρει την στήριξη και την αγάπη του από το παιδί και δηλώνει την αποδοκιμασία του, την κριτική κ.α. προς το παιδί. Το παιδί προσπαθεί να επανακτήσει την αγάπη και τη στήριξη του γονέα, καταλήγοντας να ενδοβάλει (να ενσωματώσει χωρίς περιθώρια επιλογής) όχι μόνο τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές του γονέα, αλλά και την αποδοκιμασία, την περιφρόνηση και την αηδία που μπορεί ο γονέας να δείχνει.

Ο τρόπος που λειτουργεί η νευρωτική ντροπή είναι μέσω ενός φαύλου κύκλου. Το παιδί έχει ήδη ενδοβάλει την αποδοκιμασία, την περιφρόνηση και την αηδία των άλλων για το ίδιο. Είτε σε εκείνη τη φάση, είτε ως ενήλικο άτομο προβάλλει τα συναισθήματα αυτά γενικά στους άλλους και αντιδρά με βάση την αντίληψη αυτήν. Εκεί δημιουργείται ο κύκλος της ντροπής (Resnick, 1997).

Επίσης, στη νευρωτική ντροπή το άτομο προβάλλοντας στους άλλους τις δικές του σκέψεις, περιορίζει την ορατότητά του με αποτέλεσμα να εγκλωβίζεται ακόμη περισσότερο στις δικές του προβολές. Τα συναισθήματα αναξιότητας για αγάπη, σεβασμό και ανάπτυξη επιβεβαιώνονται στο άτομο μέσω της αναστροφής* και το άτομο οδηγείται στην απομόνωση (κρύψιμο).

Ενώ στη φάση που γίνεται η εγκαθίδρυση της νευρωτικής ντροπής (βρεφική-παιδική ηλικία), η απομόνωση αποτελεί μια επιτυχημένη δράση επιβίωσης, στην ενήλικη ζωή πλέον αποτελεί έναν από τους λόγους που ο κύκλος της νευρωτικής ντροπής ενδυναμώνεται και δεν σπάει (Yontef, 1993).

Είναι αναγκαίο, λοιπόν, να γίνει διερεύνηση της ντροπής, που θα αποκαλύψει τις γονεϊκές ενδοβολές που κρύβονται κάτω από τον κύκλο της ντροπής, δηλαδή κάτω από τις προβολές και τις αναστροφές (Resnick, 1997). Συνήθως, η ντροπή είναι κρυμμένη πίσω από διάφορα συναισθήματα και συμπεριφορές και συχνά ο θεραπευτής είναι αυτός που επισημαίνει για πρώτη φορά το βίωμα της ντροπής στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας (Yontef, 1993).

Η θεραπευτική διαδικασία θα βγάλει το άτομο από την απομόνωση και με προσοχή θα φέρει τον εσωτερικό εαυτό στην επίγνωση αντικαθιστώντας την απέχθεια για τον εαυτό με περιέργεια, ενθουσιασμό και τελικώς αγάπη (Evans, 1994).

*Η αναστροφή αποτελεί το μηχανισμό, κατά τον οποίο το άτομο γυρίζει την ενέργεια, πράξη που θέλει να κάνει στους άλλους προς τον εαυτό του.


Βιβλιογραφία:

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...