Τα βρέφη που μεγαλώνουν σε ένα τέτοιο υποστηρικτικό περιβάλλον, είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν καλύτερη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη καθώς επίσης και να έχουν λιγότερες πιθανότητες ψυχικών ή σωματικών παθολογιών στη μετέπειτα ζωή τους.
Η επιγενετική αποτελεί ένα ραγδαία αναπτυσσόμενο τομέα που ουσιαστικά μας κάνει γνωστό πώς οι εξωτερικοί παράγοντες, όπως το περιβάλλον και η ποιότητα της φροντίδας, μπορούν να επηρεάσουν την έκφραση των γονιδίων χωρίς να αλλάξουν την αλληλουχία του DNA. Το γεγονός αυτό διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη κατανόηση της ανάπτυξης των πρόωρων βρεφών, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιδράσεις που δέχονται από το περιβάλλον τους, λόγω της ανώριμης ανάπτυξης των οργάνων τους.
Όμως τι είναι η επιγενετική;
Η επιγενετική αφορά τις χημικές τροποποιήσεις του DNA ή των σχετικών πρωτεϊνών που μπορούν να επηρεάσουν τη γονιδιακή έκφραση.
Με πιο απλά λόγια, φανταστείτε την επιγενετική σαν έναν διακόπτη που ελέγχει πώς λειτουργούν τα γονίδια. Παρόλο που τα γονίδια μας δεν αλλάζουν, το περιβάλλον και οι εμπειρίες μας, επηρεάζουν το πότε και πόσο ενεργά είναι. Κάτω από αυτό το πρίσμα, οι συνθήκες στις οποίες εκτίθενται τα πρόωρα βρέφη- όπως ο θόρυβος, το φως και η ποιότητα της φροντίδας- μπορούν να αλλάξουν την έκφραση αυτών των γονιδίων και να επηρεάσουν την ανάπτυξή τους.
Στρες και Ανάπτυξη Πρόωρων Βρεφών
Τα πρόωρα βρέφη που νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας, συχνά εκτίθενται σε έντονο στρες. Τα υψηλά επίπεδα στρες, ενεργοποιούν γονίδια που συνδέονται με την αντίδραση του σώματος σε αυτό, με αποτέλεσμα μακροχρόνιες επιπτώσεις στη ψυχική και σωματική υγεία. Οι Montirroso και Provenzi (2015) εξηγούν ότι η μείωση του στρες και η ενθάρρυνση της επαφής με τους γονείς, μπορεί να βελτιώσει την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος των βρεφών.
Η σημασία της φροντίδας
Η φροντίδα που προσφέρεται στα πρόωρα βρέφη, μπορεί να διαμορφώσει την μετέπειτα αναπτυξιακή τους πορεία ως παιδιά, έφηβοι καθώς και ενήλικες. Σε μελέτη των Kiechl-Kohlendorfer et al.(2015), διαπιστώθηκε ότι οι παρεμβάσεις που στοχεύουν στη μείωση του στρες, έχουν ιδιαίτερη σημασία.
Τέτοιου είδους παρεμβάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν το απαλό άγγιγμα των βρεφών από τους γονείς τους ή την εξασφάλιση ενός περιβάλλοντος που είναι ήρεμο με μειωμένο θόρυβο και φως. Αυτές οι μέθοδοι υποστηρίζουν την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, καθώς το μειωμένο στρες συμβάλλει στη καλύτερη λειτουργία του άξονα υποθάλαμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA), ο οποίος ρυθμίζει την αντίδραση του οργανισμού στο στρες.
Τα βρέφη που μεγαλώνουν σε ένα τέτοιο υποστηρικτικό περιβάλλον, είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν καλύτερη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη καθώς επίσης και να έχουν λιγότερες πιθανότητες ψυχικών ή σωματικών παθολογιών στη μετέπειτα ζωή τους.
Συμπερασματικά, η επιγενετική μας δείχνει ότι οι συνθήκες στις οποίες εξελίσσονται τα πρόωρα βρέφη, επηρεάζουν την ανάπτυξή τους, με τρόπους που ίσως δεν είχαμε φανταστεί. Η κατάλληλη φροντίδα, καθώς και οι σωστές παρεμβάσεις μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων του στρες και να υποστηρίξουν την σωστή ενεργοποίηση των γονιδίων, προσφέροντας έτσι στα πρόωρα βρέφη μια ποιοτική ζωή.
Συγγραφέας: Μαρία Τσούκα – L1 Psychologie, Université Lumière Lyon 2 | MSc Στρατηγικές Αναπτυξιακής & Εφηβικής Υγείας, ΕΚΠΑ | BSc Φιλοσοφίας & Κοινωνικών Σπουδών, Παν. Κρήτης
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Montirosso, R., & Provenzi, L. (2015). Implications of epigenetics and stress regulation on research and developmental care of preterm infants. JOGNN, 44, 174-182.
- Kiechl-Kohlendorfer, U., Merkle, U., Deufert, D., et al. (2015). Effect of developmental care for very premature infants on neurodevelopmental outcome at 2 years of age. Infant Behavior & Development, 39, 166-172.
- Stoll, B. J., & Kliegman, R. M. (2004). The fetus and the neonatal infant. In Textbook of Pediatrics (17th ed., pp. 519-640). WB Saunders Co.
- Feldman, R. S. (2009). Εξελικτική ψυχολογία. Διά βίου ανάπτυξη (Τόμος 1). Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα
