Συμβαίνει συχνά να ακούμε την λέξη τραύμα, αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος, ή ακόμη και για διαταραχές μετατραυματικού στρές, μετά από κάποιο ραγδαίο γεγονός στο οποίο έχει εκτεθεί ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε με βεβαιότητα πως η έκθεση σε έντονες και δυσάρεστες εμπειρίες τραυματίζει άμεσα έναν άνθρωπο.
Εκτενείς μελέτες αφορούν επίσης το συλλογικό τραύμα, όπως αυτό των επιζώντων του ολοκαυτώματος. Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες έχουν επικεντρωθεί στην πιθανότητα το συλλογικό τραύμα να έχει επηρεάσει τις επόμενες γενιές, οι οποίες δεν βίωσαν απευθείας το ψυχικό τραύμα ή το στρεσογόνο γεγονός, παρόλα αυτά ανέπτυξαν συμπτώματα και έφεραν διαταραχές, χωρίς τα γεγονότα να τους αφορούν άμεσα.
Στα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του 2000, ο Brent Bezo και η σύζυγός του ζούσαν στην Ουκρανία, όταν ο Bezo άρχισε να παρατηρεί ένα είδος κοινωνικής εχθρότητας και δυσπιστίας μεταξύ του πληθυσμού. Σαν κάτι αδιόρατο, λεπτό, «όχι απαραιτήτως κάτι που θα είχατε προσέξει αν είχατε περάσει μόνο ένα μικρό χρονικό διάστημα εκεί», όπως ο ίδιος ανέφερε ως διδακτορικός φοιτητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Carleton στην Οτάβα.
Στις συνομιλίες του με τους ανθρώπους, ο Bezo άκουσε αναφορές στο Holodomor, τη μαζική πείνα εκατομμυρίων Σοβιετικών Ουκρανών από το 1932 έως το 1933, που θεωρείται από πολλούς ως σκόπιμη γενοκτονία ενορχηστρωμένη από το καθεστώς του Ιωσήφ Στάλιν. Διερωτώμενος αν και πώς αυτό το φρικτό γεγονός συνέχισε να έχει απήχηση στους ανθρώπους, ο Bezo πραγματοποίησε μια ποιοτική πιλοτική μελέτη σε 45 άτομα από τρεις γενιές 15 ουκρανικών οικογενειών: εκείνων που έζησαν το Holodomor, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους.
Οι άνθρωποι μοιράστηκαν αυθόρμητα αυτό που έβλεπαν ως διαγενεακές επιπτώσεις από εκείνη την εποχή, συμπεριλαμβανομένων επικίνδυνων συμπεριφορών για την υγεία, άγχος και ντροπή, συσσώρευση τροφής, υπερκατανάλωση τροφής, αυταρχικά στυλ ανατροφής, υψηλή συναισθηματική ανάγκη από τους γονείς και χαμηλή εμπιστοσύνη και συνοχή της κοινότητας - αυτό που πολλοί περιέγραψαν ως «τρόπο επιβίωσης» (Social Science & Medicine, Vol. 134, 2015).
Κάθε γενιά έμοιαζε να μαθαίνει από την προηγούμενη, με τους επιζώντες να λένε στα παιδιά:« Μην εμπιστεύεσαι τους άλλους, μην εμπιστεύεσαι τον κόσμο. Ο ίδιος, συνέχισε με μια μεγαλύτερη ποσοτική μελέτη για να συγκρίνει τις επιπτώσεις μεταξύ των γενεών μεταξύ των Ουκρανών που παρέμειναν στη χώρα μετά το Holodomor, εκείνων που μετανάστευσαν και μιας ομάδας Ουκρανών που δεν επηρεάστηκαν από το γεγονός.
Το έργο αποτελεί μέρος μιας αναδυόμενης σειράς ερευνητικών και κλινικών εργασιών στην ψυχολογία και τους σχετικούς κλάδους που διερευνά εάν και πώς τα μαζικά πολιτιστικά και ιστορικά τραύματα επηρεάζουν τις μελλοντικές γενιές. Οι παρατηρήσεις του Bezo είναι συμβατές με εκείνες των ερευνητών που διερευνούν τα γενεαλογικά αποτελέσματα του Ολοκαυτώματος, τις δολοφονίες των Ερυθρών Χμερ στην Καμπότζη, τη γενοκτονία της Ρουάντα, τον εκτοπισμό Αμερικανών Ινδιάνων και την υποδούλωση Αφροαμερικανών.
Οι επιγενετικές επιδράσεις δεν είναι μόνο ψυχολογικές, αλλά οικογενειακές, κοινωνικές, πολιτιστικές, νευροβιολογικές και πιθανώς ακόμη και γενετικές, λένε οι ερευνητές.
Ένα τρέχον παράδειγμα, λέει, είναι ο φόβος που αντιμετωπίζουν πολλοί Αφροαμερικάνοι γονείς όταν μιλούν με τους γιους τους για πιθανές αστυνομικές συναντήσεις και ελέγχους. Είναι τραυματικό για τους γονείς και είναι τραυματικό για τα παιδιά, λέει. Eίναι μέρος μιας κληρονομιάς που ονομάζει «κοινό άγχος» - την αίσθηση ότι πρέπει να διαχειριστείς τα πάντα στη δική σου κοινότητα επειδή δεν ξέρεις τι θα συναντήσεις στην κοινωνία γενικότερα.
Υπάρχει μια αίσθηση μεταξύ των Αφροαμερικανών και άλλων περιθωριοποιημένων ανθρώπων ότι οι στρεσογόνοι παράγοντες είναι μοναδικοί για εμάς και όχι απαραίτητα από άτομα εκτός των ομάδων μας, εξηγεί. Έτσι, μοιραζόμαστε ιστορίες από τις βιωμένες εμπειρίες μας που μας βοηθούν να θέσουμε τις βάσεις για το πώς οι αγαπημένοι μας άνθρωποι θα συναντήσουν τον κόσμο.
Το διαγενετικό τραύμα
Με την φράση διαγενετικό τραύμα ή τραύμα μεταξύ γενεών αναφερόμαστε στις ψυχολογικές επιπτώσεις που έχει ένα συλλογικό τραύμα που βιώνει μια ομάδα ανθρώπων στις επόμενες γενιές αυτής της ομάδας. Το συλλογικό τραύμα είναι το αποτέλεσμα του ψυχολογικού τραύματος που βιώνεται από κοινότητες και ομάδες με κοινά χαρακτηριστικά και μεταφέρεται ως μέρος της συλλογικής μνήμης και της κοινής αίσθησης ταυτότητας της ομάδας.
Για παράδειγμα, το συλλογικό τραύμα βίωσαν Εβραίοι επιζώντες του Ολοκαυτώματος και άλλα μέλη της εβραϊκής κοινότητας εκείνη την εποχή. Όταν αυτό το συλλογικό τραύμα επηρεάζει τις επόμενες γενιές, τότε ονομάζεται διαγενετικό.
Για παράδειγμα, εάν μια ομάδα Εβραϊκής καταγωγής βιώσει ακραίο άγχος μελετώντας την επιβίωση από φόβο ή μελετά μεθόδους αποφυγής για ένα άλλο Ολοκαύτωμα, παρά το γεγονός ότι τα άτομα που μελετούν το φαινόμενο γεννήθηκαν μετά το τέλος του Ολοκαυτώματος, τότε μπορεί να αντιμετωπίσουν συμπτώματα διαγενετικού τραύματος μέσω της αίσθησης ταύτισης και της κοινής μοίρας που αφορά τη συγκεκριμένη ομάδα.
Ο όρος αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στα παιδιά των επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Το 1966, οι ψυχολόγοι άρχισαν να παρατηρούν μεγάλο αριθμό παιδιών επιζώντων του Ολοκαυτώματος που ζητούσαν ψυχική βοήθεια σε κλινικές στον Καναδά. Τα εγγόνια των επιζώντων του Ολοκαυτώματος υπερείχαν αριθμητικά κατά 300% μεταξύ των παραπομπών σε ψυχιατρική κλινική.
Έκτοτε, διαγενεακό τραύμα έχει παρατηρηθεί μεταξύ των απογόνων των Αφροαμερικανών που εξαναγκάστηκαν σε σκλαβιά, σε ιθαγενείς επιζώντες της γενοκτονίας, επιζώντες πολέμου, πρόσφυγες, επιζώντες της ενδοοικογενειακής βίας, και πολλές άλλες ομάδες που έχουν βιώσει συλλογικό στρες ή τραύμα.
Τα περιστατικά όπου το τραύμα είναι μια κοινή εμπειρία μεταξύ μιας ομάδας ανθρώπων και ο ρόλος τους στην κοινωνία, συχνά αναφέρονται ως ιστορικά τραύματα. Σε γενικές γραμμές, το ιστορικό τραύμα αποτελείται από τρεις παράγοντες: τη διαδεδομένη φύση, τα τραυματικά γεγονότα που έχουν ως αποτέλεσμα τη συλλογική ταλαιπωρία και την κακόβουλη πρόθεση αυτών που προκαλούν το τραύμα.
Αυτή η μορφή τραύματος είναι συγκεκριμένη καθώς επηρεάζει μεγάλο πληθυσμό και είναι τυπικά πιο πολύπλοκη από το μεμονωμένο τραύμα. Το ιστορικό τραύμα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη απώλεια της ταυτότητας και του νοήματος, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να επηρεάσει ολόκληρες γενεές μέχρι το τραύμα να εδραιωθεί στην κοινωνία.
Με βάση τις κλινικές παρατηρήσεις της Selma Fraiberg, και ερευνητών παιδικών τραυμάτων όπως ο Byron Egeland, η Inge Bretherton και ο Daniel Schechter έχουν εντοπιστεί εμπειρικά ψυχολογικοί μηχανισμοί που ευνοούν τη διαγενεακή μετάδοση, συμπεριλαμβανομένης της διάστασης στο πλαίσιο της προσκόλλησης (τύπος attachment) και της «μεταβίβασης» της προηγούμενη τραυματικής εμπειρία ως αποτέλεσμα των προσπαθειών των γονέων για διατήρηση της αυτορρύθμισης στο πλαίσιο της διαταραχής μετατραυματικού στρες και σχετικών αλλαγών στις κοινωνικές γνωστικές διαδικασίες.
Με απλά λόγια, μοιάζει σαν ο μηχανισμός του τραύματος, ή ακόμα καλύτερα το ίδιο το τραύμα να «μεταφέρεται» στους απογόνους μέσω της γονικής σχέσης, της αφήγησης, της συμπεριφοράς, αλλά και της παρατήρησης της συμπτωματολογίας που έχει επιφέρει.
Διαβάστε σχετικά: Γιατί τα τραύματα της παιδικής ηλικίας είναι δύσκολο να ξεπεραστούν
Μηχανισμοί μετάδοσης
Η ψυχολόγος Elena Cherepanov, PhD, από το Cambridge College στη Βοστώνη, εξετάζει πώς οι αρχικές αντιδράσεις των επιζώντων σε ένα γεγονός μπορεί να επηρεάσουν τις μελλοντικές γενιές. Ζώντας κάτω από τόσο δύσκολες, καταπιεστικές συνθήκες, υποθέτει, μπορεί να οδηγήσει τους γονείς να διατυπώσουν «μηνύματα επιβίωσης» που βασίζονται στον φόβο που μεταδίδουν στα παιδιά και τα εγγόνια τους-ιδέες όπως «Μην ζητάς βοήθεια-είναι επικίνδυνο».
Ενώ τα μηνύματα μπορεί αρχικά να βοήθησαν τους ανθρώπους να παραμείνουν ζωντανοί, στο παρόν είναι συχνά περιττά και μπορεί ακόμη και να αυξήσουν τη διαπροσωπική ευπάθεια των ανθρώπων. Ο φόβος της προσωπικής αποκάλυψης και η μη εμπιστοσύνη στους παρόχους ψυχικής υγείας, για παράδειγμα, είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο δύσκολο για τους επιζώντες από τραύματα να αναζητούν και να δέχονται υποστήριξη, λέει η Cherepanov.
Ακόμα ένα όχημα μετάδοσης μπορεί να είναι το ίδιο το σώμα. Ερευνητές με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Λος Άντζελες, οικονομολόγος Dora L. Costa, PhD, εξέτασαν τη θνησιμότητα και άλλα δεδομένα της εποχής του Εμφυλίου Πολέμου σε 700 αιχμαλώτους πολέμου του Στρατού της Ένωσης και 2.500 παιδιά τους, μαζί με στοιχεία για 5.000 μη Στρατιώτες της Ένωσης POW και 15.000 παιδιά τους.
Ξεκινώντας από τη στιγμή που οι γιοι αυτών των στρατιωτών έγιναν 45 ετών, διαπίστωσαν ότι οι γιοι των στρατιωτών των ενόπλων δυνάμεων της Ένωσης που είχαν υποστεί ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες ενώ ήταν φυλακισμένοι, πέθαναν σε νεότερες ηλικίες συνολικά από τους γιους των αιχμαλώτων που ζούσαν σε στρατόπεδα υπό ευνοϊκότερες συνθήκες ή από τους γιους στρατιωτών που δεν αιχμαλωτήθηκαν (Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, Τόμος 115, Αρ. 44, 2018).
Μπορεί το φαινόμενο να εξηγηθεί βιολογικά;
Οι ερευνητές θέτουν ως πιθανό όχημα μετάδοσης την γονιδιακή μετάδοση. Πρόσφατες ανακαλύψεις αφορούν τις μοριακές διεργασίες που καθοδηγούνται από το περιβάλλον και μπορούν να ενεργοποιήσουν ή να απενεργοποιήσουν τα γονίδια. Ενώ η έλλειψη ικανότητας των ερευνητών να συλλέξουν βιολογικά δείγματα περιόρισε την ικανότητά τους να αποδείξουν την άμεση σχέση μεταξύ των προηγούμενων θανάτων και των επιγενετικών αλλαγών, σε μια στατιστική «διαδικασία εξάλειψης», η επιγενετική αναδείχθηκε ως ισχυρός διεκδικητής.
Ως τώρα αναφέραμε τους ψυχολογικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούν και μεταφέρουν διαγενετικά το τραύμα. Οι μελέτες όμως έχουν συμπεριλάβει και τη μελέτη του γονιδιώματος, και τα αποτελέσματα μοιάζουν να ενισχύουν τη θεωρία. Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον σημείο είναι το κομμάτι της επιγενετικής. Περεταίρω μελέτες έδειξαν πως οι άνθρωποι που ήταν επιρρεπείς σε υπερβολικό στρες είχαν μεγάλες πιθανότητες να μεταδώσουν αυτό το κομμάτι επιγενετικά στους απογόνους.
Γιατί μας ενδιαφέρει;
Εάν υποθέσουμε ότι το τραύμα διαπερνά γενεές και μεταφέρεται με ασυνείδητο (αλλά και ταυτόχρονα συμπεριφορικό τρόπο) ακούσια στους απογόνους, τότε μπορούμε να κατανοήσουμε ίσως και θεραπευτικά τα βαθύτερα αίτια της συμπτωματολογίας ασθενών που τα έχουν εκδηλώσει.
Το διαγενετικό τραύμα είναι επομένως μια συλλογική εμπειρία που επηρεάζει ομάδες ανθρώπων λόγω της πολιτιστικής τους ταυτότητας (π.χ. εθνικότητα, πολιτισμική ή θρησκευτική ταυτότητα). Λόγω της συλλογικής φύσης του, ο όρος δεν εφαρμόζεται συνήθως σε μεμονωμένες οικογένειες ή στο σύστημα γονείς -παιδιά.
Ωστόσο, όπως οι επιζώντες της ατομικής κακοποίησης ατομικά, τόσο οι άμεσοι επιζώντες του συλλογικού τραύματος όσο και τα μέλη των επόμενων γενεών μπορεί να αναπτύξουν σύνθετη διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Αυτό το πεδίο έρευνας είναι σχετικά νέο, αλλά έχει επεκταθεί τα τελευταία χρόνια. Αυτό που γνωρίζουμε πλέον είναι ότι ο μηχανισμός μετάδοσης του τραύματος μπορεί να μεταδοθεί κοινωνικά (π.χ. μέσω μαθημένων συμπεριφορών), μέσω των επιπτώσεων του στρες πριν από τη γέννηση ή ίσως μέσω επιγενετικών τροποποιήσεων που προκαλούνται από το άγχος.
Ποιά η συνεισφορά στην ψυχοθεραπεία;
Η ψυχική τραυματολογία σίγουρα θα πρέπει να λάβει υπόψιν της την επιρροή της μεταφοράς του τραύματος, για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων που «έρχονται» από τον γονέα ή τους προγόνους ή ακόμα και για τις περιπτώσεις ψυχιατρικών διαταραχών που εμφανίζουν παλινδρομικές τάσεις και φαρμακολογική αντίσταση.
Σε ατομικό επίπεδο αποτελεί μια σπουδαία συνεισφορά, καθώς η απελευθέρωση από δεσμά ή συνήθειες του παρελθόντος σε συλλογικό ή οικογενειακό επίπεδο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θεραπευτικά ορόσημα. Το αίσθημα της υποχρέωσης που μας ακολουθεί, γιατί «έτσι γινόταν πάντα», είναι μια μορφή διαγενετικής υποχρέωσης, από την οποία πολλές φορές το άτομο στη θεραπεία δυσκολεύεται να απεμπλακεί ενώ παράλληλα έχει την αίσθηση ότι η συνήθεια αυτή το «συνθλίβει».
Η απελευθέρωση δυσλειτουργικών προτύπων αποτελεί κομμάτι της «κάθαρσης» και προστατεύει από διαγενετικά χαρακτηριστικά που οδηγούν σε περεταίρω μεταφορά των χαρακτηριστικών του τραύματος.
Βιβλιογραφία:
- Kolahdooz, Fariba; Nader, Forouz; Yi, Kyoung J.; Sharma, Sangita (2015-07-16). "Understanding the social determinants of health among Indigenous Canadians: priorities for health promotion policies and actions". Global Health Action. 8. doi:10.3402/gha.v8.27968. ISSN 1654-9716. PMC 4506643. PMID 26187697.
- ^ Dekel R, Goldblatt H (July 2008). "Is there intergenerational transmission of trauma? The case of combat veterans' children". The American Journal of Orthopsychiatry. 78 (3): 281–9. doi:10.1037/a0013955. PMID 19123747. S2CID 12737543.
- ^ Peng, Hao; Zhu, Yun; Strachan, Eric; Fowler, Emily; Bacus, Tamara; Roy-Byrne, Peter; Goldberg, Jack; Vaccarino, Viola; Zhao, Jinying (September 2018). "Childhood Trauma, DNA Methylation of Stress-related Genes, and Depression: Findings from Two Monozygotic Twin Studies". Psychosomatic Medicine. 80 (7): 599–608. doi:10.1097/PSY.0000000000000604. PMC 6113110. PMID 29781947.
- ^ a b Birney E (2015-09-11). "Why I'm sceptical about the idea of genetically inherited trauma". The Guardian. Retrieved 2020-09-06.
- ^ Carey B (2020-08-30). "Can We Really Inherit Trauma?". The New York Times.
- ^ a b McKenna C (2020). "Kevin Mitchell". BJPsych Bulletin. 44 (2): 81–83. doi:10.1192/bjb.2020.18. PMC 7283122. PMID 33858525.
- ^ Fossion P, Rejas MC, Servais L, Pelc I, Hirsch S (2003). "Family approach with grandchildren of Holocaust survivors". American Journal of Psychotherapy. 57 (4): 519–27. doi:10.1176/appi.psychotherapy.2003.57.4.519. PMID 14735877.
- ^ Leary JG (2005). Post traumatic slave syndrome: America's legacy of enduring injury and healing. Portland, OR. ISBN 0-9852172-0-0. OCLC 810135371.[page needed]
- ^ Substance Abuse and Mental Health Services Administration. "Understanding Historical Trauma When Responding to an Event in Indian Country" (PDF). Samhsa.gov.
- ^ Castro-Vale I, Severo M, Carvalho D, Mota-Cardoso R (2019-08-09). "Intergenerational transmission of war-related trauma assessed 40 years after exposure". Annals of General Psychiatry. 18 (1): 14. doi:10.1186/s12991-019-0238-2. PMC 6688296. PMID 31413722.
- ^ a b c d Sangalang CC, Vang C (June 2017). "Intergenerational Trauma in Refugee Families: A Systematic Review". Journal of Immigrant and Minority Health. 19 (3): 745–754. doi:10.1007/s10903-016-0499-7. PMC 5362358. PMID 27659490.
- ^ Pears KC, Capaldi DM (November 2001). "Intergenerational transmission of abuse: a two-generational prospective study of an at-risk sample". Child Abuse & Neglect. 25 (11): 1439–61. doi:10.1016/S0145-2134(01)00286-1. PMID 11766010.
- ^ "Can Trauma Be Passed Down From One Generation to the Next?". Psycom.net - Mental Health Treatment Resource Since 1996. Retrieved 2021-03-22.
- ^ a b O'Neill L, Fraser T, Kitchenham A, McDonald V (June 2018). "Hidden Burdens: a Review of Intergenerational, Historical and Complex Trauma, Implications for Indigenous Families". Journal of Child & Adolescent Trauma. 11 (2): 173–186. doi:10.1007/s40653-016-0117-9. PMC 7163829. PMID 32318148.
- ^ Eyerrnan R (June 2004). "The Past in the Present Culture and the Transmission of Memory". Acta Sociologica. Sage Publications, Ltd. 47 (2): 160.
- ^ Fraiberg S, Adelson E, Shapiro V (1975). "Ghosts in the nursery. A psychoanalytic approach to the problems of impaired infant-mother relationships". Journal of the American Academy of Child Psychiatry. 14 (3): 387–421. doi:10.1016/s0002-7138(09)61442-4. PMID 1141566.
- ^ Egeland B, Susman-Stillman A (November 1996). "Dissociation as a mediator of child abuse across generations". Child Abuse & Neglect. 20 (11): 1123–32. doi:10.1016/0145-2134(96)00102-0. PMID 8958463.
- ^ Bretherton I (1990). "Communication patterns, internal working models, and the intergenerational transmission of attachment relationships". Infant Mental Health Journal. 11 (3): 237–251. doi:10.1002/1097-0355(199023)11:3<237::AID-IMHJ2280110306>3.0.CO;2-X.
- ^ Schechter DS (September 2003). "Intergenerational communication of maternal violent trauma: Understanding the interplay of reflective functioning and posttraumatic psychopathology.". In Coates SW, Rosenthal JL, Schechter DS (eds.). Trauma and Human Bonds. Hillside, NJ: Analytic Press, Inc. pp. 115–142.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
